Rối nước Hồng Phong lo 'già hóa' nghệ nhân

hong-phong-1(1).jpg — Một tiết mục múa rối nước của phường rối nước Hồng Phong.

Khó tuyển người trẻ

Tiếp đón và phục vụ đoàn khách từ Pháp vào dịp cuối tuần vừa qua, các nghệ nhân phường rối nước Hồng Phong ở thôn Bồ Dương, xã Khúc Thừa Dụ, thành phố Hải Phòng tuy lớn tuổi nhưng vẫn "cháy" hết mình. Dù khác xa về ngôn ngữ, văn hóa nhưng các tiết mục phản ánh sinh động đời sống, phong tục của người dân vùng Đồng bằng Bắc bộ vẫn được công chúng người Pháp đón nhận nhiệt tình.

Ông Phạm Văn Tòng, Trưởng phường rối nước Hồng Phong cho biết, phường hiện có 16 thành viên, người cao tuổi nhất đã 85, người trẻ nhất cũng hơn 50 tuổi.

Từ lâu, phường rối nước Hồng Phong không tuyển được diễn viên trẻ. Nguyên nhân là do công việc vất vả, thu nhập từ nghề lại chẳng đáng là bao. “Trong xã hội hiện đại, có nhiều lựa chọn, các cháu trẻ tuổi đi tìm công việc lương cao, thu nhập ổn định để làm chứ không chọn theo nghề cha ông”, ông Tòng nói.

Dầm mình trong làn nước giá rét mùa Đông hay phơi mình trong những ngày Hhè nóng nực nhưng thù lao nhận được của các thành viên phường rối nước Hồng Phong không tương xứng. Từ tháng Giêng đến tháng Tư hằng năm là mùa cao điểm, phường diễn từ 25-30 ca, có tháng lên đến 34 ca. Vào các dịp Hè, phường lại tiếp tục biểu diễn phục vụ các đoàn khách nội địa, từ cơ quan đến trường học. Nỗ lực rất nhiều nhưng “làm được thì ăn, không làm được thì đói”.

Năm nay 67 tuổi, ông Phạm Văn Tòng cùng một số thành viên trong phường vẫn phải chủ động tìm kiếm hợp đồng biểu diễn. Cầm tờ giấy giới thiệu về phường rối nước Hồng Phong, ông Tòng chia sẻ về việc các thành viên đến công ty du lịch ở Hà Nội để liên hệ tìm khách: “Chúng tôi phải tự túc về tài chính hoạt động. Các công ty lữ hành làm giá và khảo sát, chấm chọn tiết mục rất chặt chẽ. Bảng giá niêm yết rõ ràng, mỗi ca từ 1-5 khách là 1,2 triệu đồng, từ 6-10 khách là 1,3 triệu đồng và từ 11-15 khách là 1,4 triệu đồng”.

Một ca biểu diễn, trung bình mỗi diễn viên nhận 70 nghìn đồng. Ngoài thù lao, phường thống nhất toàn bộ số tiền khách bồi dưỡng chuyển vào quỹ để tái đầu tư con rối, sắm sửa, trang thiết bị phục vụ hoạt động biểu diễn.

Nỗi lo thất truyền

hong-phong-2(1).jpg — Hiện nay, phường rối nước Hồng Phong khó tuyển được người trẻ.

Theo các cụ cao tuổi và những nghệ nhân của phường rối nước Hồng Phong, múa rối nước làng Bồ Dương (nay là Hồng Phong) có từ thế kỷ 17 hoặc sớm hơn. Bằng chứng là di tích lịch sử văn hóa quốc gia đình Đông nằm ngay ở khuôn viên phường rối nước Hồng Phong (được xây dựng từ thế kỷ 17) vẫn còn các bức chạm khắc hình ảnh của nghệ thuật múa rối nước. Điều đó chứng tỏ, múa rối nước Hồng Phong có từ rất sớm, trước khi ngôi đình được xây dựng.

Cùng với đó, nét độc đáo của múa rối nước ở đây xuất phát từ nông nghiệp, gắn với người nông dân. Rối nước phản ánh đời sống sinh hoạt từ sản xuất, lễ hội, phong tục… và do nông dân sáng tạo ra, trực tiếp biểu diễn. Nông dân chân lấm tay bùn, sau lao động họ lại trở thành những nghệ sĩ thực thụ… Đây là những điểm nhấn và hồn cốt để xây dựng câu chuyện cuốn hút, hấp dẫn du khách, đặc biệt khách nước ngoài về sự ra đời, phát triển của múa rối nước Hồng Phong. Các trò rối như diều sáo, pháo đất, múa rồng, múa rắn, đấu vật, chọi trâu... trước đây chỉ diễn trong dịp hội làng thì đến nay đã phát triển thành sản phẩm du lịch, được khách trong nước và quốc tế yêu thích.

Cũng theo ông Phạm Văn Tòng, du khách, nhất là khách nước ngoài thích xem các tiết mục rối nước dân gian cổ truyền hơn rối nước đương đại. Thông qua các trò rối, người xem tìm hiểu phong tục, lề thói, nhịp sống cũng như các tri thức dân gian, kỹ năng, nếp sống sinh hoạt, văn hóa, lễ hội… của cư dân vùng Bắc bộ. Người diễn sử dụng cây tre nứa lá, vật dụng chung quanh tái hiện công cụ thủ công và các hoạt động chăn nuôi, cấy, hái. Nắm bắt được “khẩu vị” của du khách nước ngoài, ưa xem các trò cổ mang đặc trưng văn hóa Việt Nam, các nghệ nhân dàn dựng các tích trò cổ như múa rồng, múa rắn, Tễu chăn vịt, cày bừa… Để phù hợp nhu cầu khách nước ngoài, phường điều chỉnh, diễn các trò rối sôi động và ít lời thoại.

Năm 2012, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận múa rối nước tỉnh Hải Dương là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sự hồi sinh của nghệ thuật múa rối nước, đặc biệt từ khi tái lập phường rối nước Hồng Phong năm 1989, xây dựng nhà thủy đình năm 2003 phần nào thể hiện sự quan tâm của chính quyền địa phương. Trong Đề án “Phát triển du lịch chất lượng cao tỉnh Hải Dương giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050”, rối nước thôn Bồ Dương được xác định là một trong 8 sản phẩm du lịch đặc thù để định hướng phát triển.

Mang trong mình những giá trị văn hóa, lịch sử và nghệ thuật đặc sắc nhưng hiện nay, nỗi lo của phường là nguy cơ già hóa nghệ nhân và nguồn tài chính để duy trì hoạt động. Người trẻ lo đi làm ăn kinh tế, còn người già đau đáu nỗi lo nghề thất truyền... Từ thực tế hoạt động hiện nay, địa phương cần có những giải pháp cụ thể, định hướng hoạt động để phường múa rối Hồng Phong bảo đảm quy trình vận hành, nghệ nhân yên tâm giữ nghề vừa giữ lửa nghề.

THU HƯƠNG

Nguồn: https://baohaiphong.vn/roi-nuoc-hong-phong-lo-gia-hoa-nghe-nhan-529236.html