Sáp nhập đại học: Sẽ có làn sóng dịch chuyển giảng viên từ công sang tư?

(Dân trí) - Việc sắp xếp, sáp nhập các trường công lập sẽ mở ra “khoảng trống chiến lược” cho các trường ngoài công lập, theo TS Nguyễn Quốc Anh, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ TPHCM.

Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đặt ra nhiệm vụ phải hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học, tạo đột phá phát triển nhân lực trình độ cao và nhân tài, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo.

Trong đó, sắp xếp, tái cấu trúc, sáp nhập các cơ sở giáo dục đại học là một trong những giải pháp trọng tâm.

Tại Hội nghị giáo dục đại học năm 2025, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn khẳng định, cuộc đại sắp xếp các cơ sở giáo dục lần này là một mệnh lệnh.

Đây là thời cơ, là thời vận, thời điểm để giáo dục đại học bứt phá. "Nếu không nắm được thời cơ, nắm lấy sức mạnh, nghĩa là chúng ta có lỗi", người đứng đầu ngành giáo dục nhấn mạnh.

Trước cuộc cách mạng về sắp xếp, sáp nhập các trường đại học, Báo Dân trí tổ chức tuyến bài với chủ đề: "Cuộc đại sắp xếp các trường đại học: Bước ngoặt chiến lược để đột phá phát triển".

Tuyến bài là bức tranh toàn cảnh về định hướng sắp xếp, tái cấu trúc và sáp nhập các trường đại học tại Việt Nam, mà ở đó, các chuyên gia đầu ngành sẽ tham gia phản biện, làm rõ những cơ hội đột phá phát triển cho giáo dục đại học và các thách thức cần chung tay giải quyết để cuộc cách mạng giáo dục đại học đi đến đích theo đúng tinh thần của Nghị quyết 71.

Cuộc sắp xếp, sáp nhập các trường đại học công lập đang được triển khai mạnh mẽ không chỉ là một bước tái cấu trúc nội bộ của khối công, mà còn tạo ra một bước ngoặt cho khối tư nhân. Các chuyên gia nhận định đây là thời điểm vàng để trường tư thục bứt phá. Tâm điểm của sự đổi thay là làn sóng dịch chuyển nhân sự học thuật chất lượng cao từ khối công tìm kiếm môi trường tự chủ, cơ chế đãi ngộ minh bạch và gắn liền với kết quả tại khối tư.

Thời điểm vàng cho trường tư tận dụng thu hút nhân tài

TS Nguyễn Quốc Anh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ TPHCM - nhận định, việc sắp xếp, sáp nhập các trường công lập là một bước tái cấu trúc lớn của hệ thống giáo dục đại học, đồng thời mở ra nhiều “khoảng trống chiến lược” cho các trường ngoài công lập. 

Ông Nguyễn Quốc Anh dự đoán, đây là giai đoạn dễ xuất hiện làn sóng dịch chuyển nhân sự học thuật. Bởi khi các trường công hợp nhất, một bộ phận giảng viên và nhà nghiên cứu mong muốn môi trường tự chủ, cơ chế đãi ngộ gắn với kết quả sẽ tìm đến trường tư.

“Các trường tư có thể tận dụng thời điểm này để xây dựng gói thu hút nhân tài, từ quỹ nghiên cứu, phòng thí nghiệm đến chính sách chia sẻ quyền sở hữu trí tuệ, thông qua đó sẽ nâng cao năng lực nghiên cứu và đào tạo”, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ TPHCM nói.

TS Nguyễn Đức Nghĩa - nguyên Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM - cũng nhìn nhận cuộc sắp xếp, tinh gọn đại học công lập lần này là cơ hội bứt phá cho trường tư 

Theo nguyên Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM, hiện nay hệ thống các trường ngoài công lập chiếm khoảng 25% về số lượng trường và chưa đến 20% về số lượng sinh viên, nhưng đang phát triển nhanh hơn về đội ngũ giảng viên so với các trường công lập.

Khi các trường công lập sáp nhập, trở nên tinh hoa và tập trung hơn vào nghiên cứu, họ có thể sẽ giảm bớt các chương trình đào tạo mang tính ứng dụng, đại trà. Điều này tạo ra một "khoảng trống thị trường” lớn mà các trường tư thục, với sự linh hoạt và năng động của mình, có thể nhanh chóng lấp đầy. 

Hơn nữa, sự cạnh tranh gay gắt hơn về vị trí học thuật trong khối công lập sau sáp nhập sẽ thúc đẩy một bộ phận giảng viên giỏi dịch chuyển sang khu vực tư thục, nơi có chế độ đãi ngộ tốt hơn và môi trường làm việc cởi mở hơn cho sự đổi mới.

Đặc biệt, các trường đại học tư thục có tiềm lực mạnh, được đầu tư bài bản bởi các tập đoàn kinh tế lớn, sẽ có cơ hội vàng để bứt phá. Họ có thể đầu tư vào cơ sở vật chất hiện đại, phát triển các chương trình đào tạo chất lượng cao, trở thành đối trọng thực sự với các trường công lập hàng đầu. 

Như vậy, chính sách tái cấu trúc khối công không chỉ là một cuộc cải cách nội bộ, mà còn gián tiếp tạo ra động lực cho sự trỗi dậy của khối tư, góp phần hình thành một thị trường giáo dục đại học cạnh tranh lành mạnh, nơi chất lượng và sự lựa chọn của người học quyết định sự tồn tại và phát triển.

Một điểm đáng chú ý được TS Nguyễn Quốc Anh nêu, đó là khoảng trống thông tin xuất hiện khi thực hiện sắp xếp, sáp nhập. Nhiều trường công sẽ đổi tên, thay đổi cơ cấu đào tạo. Điều này vô tình đẩy phụ huynh và thí sinh tìm đến những địa chỉ có thông tin ổn định, minh bạch và dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp. Đây chính là cơ hội để các trường ngoài công lập khẳng định uy tín thương hiệu bằng việc công bố sớm đề án tuyển sinh, chuẩn đầu ra và dữ liệu việc làm.

Ngoài ra, trong khi khối công tập trung cho công tác tổ chức, các trường tư lại có ưu thế linh hoạt để mở ngành mới, từ chương trình 2+2, song bằng, chứng chỉ đào tạo ngắn hạn cho tới các khóa học hợp tác với doanh nghiệp. 

Cùng với Nghị định 238 đưa chính sách hỗ trợ học phí trực tiếp đến người học, các trường ngoài công lập càng thuận lợi khi thiết kế gói học bổng và trợ phí, minh bạch “giá ròng” để thu hẹp chênh lệch chi phí so với công lập. Đây là nền tảng quan trọng để mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng cho người học ở nhiều phân khúc, theo TS Nguyễn Quốc Anh.

Khoảng trống chiến lược có cả cơ hội và thách thức

Thạc sĩ Cao Quảng Tư, Giám đốc Tuyển sinh Trường Đại học Quốc tế Sài Gòn, đánh giá khoảng trống chiến lược được mở ra từ công cuộc sắp xếp, sáp nhập các trường đại học công lập sẽ gồm cả cơ hội lẫn thách thức cho trường tư.

Cơ hội đến từ việc cả hệ thống giáo dục đại học phải nâng chuẩn trong quá trình tinh gọn, tạo điều kiện để các trường tư uy tín khẳng định vị thế, mở rộng hợp tác và thu hút người học.

Cơ hội cũng thể hiện rõ ở việc xã hội ngày càng quan tâm đến môi trường học tập tư thục, linh hoạt.

Thạc sĩ Cao Quảng Tư, Giám đốc Tuyển sinh Trường Đại học Quốc tế Sài Gòn (Ảnh: NVCC).

Song, thách thức đến từ sự cạnh tranh gay gắt khi nhiều cơ sở công lập sau sáp nhập sẽ sở hữu quy mô lớn, nguồn lực mạnh, thu hút lực lượng người học giỏi, xuất sắc. Điều này đòi hỏi các trường tư thục phải liên tục đổi mới để thích ứng với xu thế mới, nhanh chóng nắm bắt nhu cầu của người học và thị trường lao động.

“Khi các trường công tập trung vào đào tạo tinh hoa và nghiên cứu, “khoảng trống” cho những nhu cầu thực tiễn, ứng dụng sẽ trở thành không gian để trường tư, với sự linh hoạt trong chương trình và mô hình quản trị, nhanh chóng nắm bắt.

Đồng thời, trong bối cảnh thay đổi, phụ huynh và sinh viên sẽ chú trọng hơn đến sự ổn định, chất lượng đào tạo và trải nghiệm học tập. Đây chính là lợi thế cạnh tranh mà các trường tư có thể phát huy”, ThS Cao Quảng Tư phân tích.

Giám đốc Tuyển sinh Trường Đại học Quốc tế Sài Gòn cũng chỉ ra 3 nhóm lợi thế then chốt của trường tư trong cuộc sắp xếp, sáp nhập đại học sắp tới, đó là: khả năng quốc tế hóa đào tạo từ việc xây dựng chương trình theo chuẩn quốc tế, mời giảng viên nước ngoài, mở rộng trao đổi sinh viên, hợp tác với các trường đại học uy tín trên thế giới; khả năng liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, giúp sinh viên có trải nghiệm nghề nghiệp thực tế ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường; chính sách ưu tiên trải nghiệm sinh viên toàn diện.

Bên cạnh đó, các trường tư vốn có thế mạnh trong việc thiết kế, tổ chức sự kiện học thuật, nghệ thuật, thể thao, hội thảo quốc tế, hoạt động giao lưu văn hóa và học thuật xuyên biên giới. Những hoạt động này giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng, mở rộng tư duy toàn cầu, xây dựng bản lĩnh hội nhập - các yếu tố làm nên sự khác biệt của sinh viên trường tư.

Ông Nguyễn Quang Huy - Giám đốc điều hành khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi - khẳng định vai trò của trường tư trong chiến lược quốc gia không phải là đối trọng, mà là cánh tay nối dài giúp hệ thống giáo dục đại học Việt Nam trở nên phong phú và cạnh tranh hơn.

Ông Nguyễn Quang Huy - Giám đốc điều hành khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi (Ảnh: NTU).

Tuy nhiên, để tận dụng được “thời điểm vàng” này, khối tư thục cần phải có những bước đi chiến lược, tập trung đầu tư chiều sâu cho chất lượng đào tạo, chuẩn hóa kiểm định và xây dựng thương hiệu học thuật vững mạnh. Điều này là nền tảng cốt lõi để các trường tư gia tăng uy tín xã hội, trở thành lựa chọn hàng đầu, chứ không chỉ là lựa chọn thay thế.

Ông Nguyễn Quang Huy nhấn mạnh, cuộc tái cấu trúc toàn diện này mang lại ba lợi ích quan trọng nhất: thứ nhất, người học được hưởng lợi từ môi trường học tập chuẩn mực hơn, cơ hội công bằng và đa dạng hơn; thứ hai, trường công lập trở nên tinh gọn, mạnh mẽ và đủ sức cạnh tranh quốc tế; thứ ba, trường tư thục có không gian để khẳng định và đóng góp vai trò thiết yếu của mình.

Quan trọng hơn, việc tái cấu trúc khối công và sự trỗi dậy của khối tư sẽ thúc đẩy giáo dục đại học Việt Nam vươn lên thành một điểm đến đào tạo nhân lực hàng đầu của khu vực. Sự cạnh tranh lành mạnh này đảm bảo một nguồn nhân lực chất lượng cao, sẵn sàng cho kỷ nguyên hội nhập và phát triển toàn cầu.

Kỳ 1: Sắp xếp các trường đại học là mệnh lệnh, chiến lược để bứt phá

Kỳ 2: Sắp xếp đại học phải đảm bảo không gián đoạn việc học của sinh viên

Kỳ 3: Sáp nhập đại học: Chấm dứt hệ quả phát triển “nóng”, cơ hội cho trường tư

Kỳ 4: Sáp nhập đại học: Phải hy sinh lợi ích cá nhân, chấp nhận đau một lần

Kỳ 5: Sáp nhập đại học: Sẽ giải tán tất cả các trường yếu kém?

Kỳ 6: Cánh cổng vào đại học năm 2026 có hẹp lại sau cuộc đại sắp xếp?

Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/sap-nhap-dai-hoc-se-co-lan-song-dich-chuyen-giang-vien-tu-cong-sang-tu-20251001231423501.htm