Tài chính xanh chảy vào các ngành hàng nông nghiệp xuất khẩu

Châu Á âm thầm viết lại cách tổ chức tài chính khí hậu

Ngày 3/10/2025, Liên minh Ngân hàng phát thải ròng bằng 0 (NZBA) - từng đại diện cho hơn 140 ngân hàng và giá trị tài sản trị giá 70 nghìn tỷ USD tuyên bố chấm dứt hoạt động. Không lễ công bố, không thông cáo báo chí, chỉ một thông điệp ngắn khép lại 4 năm của “chủ nghĩa cam kết tự nguyện” trong tài chính khí hậu.

NZBA từng là biểu tượng đạo đức của hệ thống tài chính toàn cầu. Nhưng sự rút lui của các ngân hàng lớn Mỹ như JPMorgan, Citigroup, Bank of America và Wells Fargo đã khiến khối liên minh này sụp đổ. Sự kiện đó đánh dấu chuyển đổi tất yếu từ “niềm tin” sang “hệ thống” - nơi trách nhiệm khí hậu không còn dựa vào ý chí, mà vào hạ tầng dữ liệu và quy chuẩn kỹ thuật.

Hình ảnh turbin điện gió vươn mình trong mây ở Khe Sanh, Quảng Trị. Ảnh: Thảo Lan. — Hình ảnh turbin điện gió vươn mình trong mây ở Khe Sanh, Quảng Trị. Ảnh: *Thảo Lan*.

Trong khi phương Tây đang bận tranh luận chính trị thì châu Á âm thầm viết lại cách tổ chức tài chính khí hậu không phải bằng lời hứa, mà bằng hạ tầng dữ liệu.

Tại Singapore, từ năm tài chính 2025, Cơ quan Quản lý tiền tệ (MAS) và Sở Giao dịch Chứng khoán Singapore (SGX) bắt buộc doanh nghiệp niêm yết công bố dữ liệu khí hậu theo chuẩn ISSB, với phát thải được xác minh và hội đồng quản trị chịu trách nhiệm pháp lý. Singapore coi công bố khí hậu là hạ tầng dữ liệu, giúp dòng vốn chảy về các tài sản carbon thấp được chứng thực.

Tại Nhật Bản, Cơ quan Quản lý tài chính (FSA) và Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) đã phối hợp mô phỏng rủi ro khí hậu cho các ngân hàng lớn, đánh giá tác động của cú sốc chuyển đổi như giá carbon tăng. Kết quả được dùng để thiết kế khung kiểm thử sức chịu đựng mới, đưa khí hậu từ “yếu tố ngoại biên” thành một trong các yếu tố trọng tâm giám sát tiền tệ.

Tại Hàn Quốc, Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc tích hợp rủi ro khí hậu vào phân tích kinh tế vĩ mô, xem xét tác động của chính sách và giá carbon lên tăng trưởng, lạm phát - coi khí hậu là thách thức kinh tế vĩ mô chứ không chỉ là vấn đề môi trường.

ASEAN phát triển Bộ phân loại tài chính bền vững (ASEAN Taxonomy) - một “ngôn ngữ chung” cho các nước Đông Nam Á khi đánh giá dự án xanh, kết nối với chuẩn EU và ISSB để tránh “dịch thuật kép” khi huy động vốn quốc tế.

Việt Nam nổi lên với các chính sách và dữ liệu khí hậu mới của khu vực

Giữa làn sóng đó, Việt Nam nổi lên với các chính sách và dữ liệu khí hậu mới của khu vực. Chỉ trong 4 năm, Việt Nam đã tạo dựng nền tảng pháp lý và thể chế đáng kể cho tài chính xanh, gồm:

Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050, yêu cầu mọi bộ, ngành, trong đó có Ngân hàng Nhà nước, phải lồng ghép mục tiêu tăng trưởng xanh vào kế hoạch phát triển ngành.

Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30) chính thức khởi động với Hội nghị thượng đỉnh các nguyên thủ quốc gia về khí hậu, diễn ra trong hai ngày 6 và 7-11 tại thành phố Belém, Brazil. Ảnh: Linh Nguyễn. — Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30) chính thức khởi động với Hội nghị thượng đỉnh các nguyên thủ quốc gia về khí hậu, diễn ra trong hai ngày 6 và 7-11 tại thành phố Belém, Brazil. Ảnh: *Linh Nguyễn*.

Ngân hàng Nhà nước ban hành Thông tư 17/2022 yêu cầu đánh giá rủi ro môi trường - xã hội trong cấp tín dụng và năm 2025 ra mắt Sổ tay Hệ thống quản lý rủi ro môi trường - xã hội (ESMS).

Chính phủ ban hành Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ quy định tiêu chí môi trường và việc xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh.

Các ngân hàng thương mại tại Việt Nam đã và đang triển khai những hành động thực tế. BIDV phát hành trái phiếu xanh và bền vững có tổng giá trị hơn 200 triệu USD với hỗ trợ kỹ thuật từ Ngân hàng Thế giới trong giai đoạn 2023 - 2024.

HD Bank ra mắt Khung tài chính bền vững với sự hỗ trợ của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC), được Moody’s đánh giá “rất tốt”.

VP Bank phát hành trái phiếu bền vững quốc tế 300 triệu USD - thương vụ đầu tiên của khối ngân hàng tư nhân Việt Nam, với 200 triệu USD vốn đầu tư từ Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) (2025).

Những bước tiến này cho thấy, Việt Nam đã chuyển từ “tự nguyện” sang “chuẩn hóa và kiểm chứng độc lập” - điều kiện tiên quyết để tiếp cận nguồn vốn khí hậu toàn cầu.

Doanh nghiệp nông sản tiên phong bước vào quỹ đạo tài chính xanh

Một trong những gương điển hình tiêu biểu là Tập đoàn Phúc Sinh - doanh nghiệp nông sản tiên phong bước vào quỹ đạo tài chính xanh.

Là một trong những doanh nghiệp xuất khẩu cà phê, hồ tiêu và nông sản hàng đầu Việt Nam, Tập đoàn Phúc Sinh đang trở thành ví dụ điển hình cho cách khu vực tư nhân chuyển hóa các tiêu chí ESG thành năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Trong năm 2024 và 2025, Phúc Sinh Group nhận được hỗ trợ kỹ thuật và tài chính lên tới hơn 40 triệu USD từ Green Fund, FMO (Ngân hàng Phát triển Hà Lan) và DFCD (Dutch Fund for Climate and Development).

Sau Liên minh Ngân hàng phát thải ròng bằng 0 (NZBA) tuyên bố chấm dứt hoạt động, dữ liệu carbon trở thành đơn vị bảo chứng mới về uy tín tài chính. Ảnh: LN.

Khoản vốn này giúp công ty xây dựng chuỗi cung ứng không phá rừng (NDPE-compliant) và hệ thống truy xuất nguồn gốc theo thời gian thực cho hàng nghìn hộ nông dân các tỉnh Tây Nguyên và Sơn La, hướng tới chứng nhận phù hợp với quy định EUDR của châu Âu.

Dưới góc độ tài chính khí hậu, đây là mô hình tiên phong tại Việt Nam - nơi nguồn vốn xanh không chỉ giảm phát thải mà còn giảm rủi ro tín dụng, thông qua việc chứng minh dữ liệu phát thải và khả năng mở rộng vùng trồng bền vững. Phúc Sinh cũng đang hợp tác với các tổ chức quốc tế về chuyển đổi số và tín chỉ carbon trong nông nghiệp, hướng tới liên kết với Hệ thống đo lường - báo cáo - thẩm định (MRV) quốc gia và chuẩn EUDR của châu Âu.

Những nỗ lực này cho thấy, tài chính xanh hoàn toàn có thể chảy vào các ngành hàng nông nghiệp xuất khẩu - nơi doanh nghiệp Việt có thể định vị mình trong chuỗi giá trị toàn cầu thông qua dữ liệu phát thải và vùng trồng được xác minh độc lập.

Việt Nam đang thử nghiệm tín dụng xanh gắn với dữ liệu carbon trong đất

Sau NZBA, dữ liệu carbon trở thành đơn vị bảo chứng mới về uy tín tài chính. Tại các nước châu Á, các khoản vay gắn với bền vững nay có thêm yếu tố định giá theo hiệu suất carbon đã được đo lường và xác minh.

Ví dụ, nếu doanh nghiệp giảm phát thải nhanh hơn lộ trình, chi phí vốn có thể giảm tương ứng. Khi dữ liệu minh bạch, chi phí vốn có thể giảm xuống. Tại Việt Nam, ngay cả lĩnh vực nông nghiệp chiếm gần 30% lượng phát thải quốc gia cũng đang thử nghiệm tín dụng xanh gắn với dữ liệu carbon trong đất, đặc biệt ở các vùng cà phê và hồ tiêu.

Việt Nam đang thử nghiệm Hệ thống MRV cho thị trường carbon 2025 - 2028, theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP. Nhờ tính tương thích dữ liệu, các ngân hàng ở Việt Nam có thể báo cáo dự án năng lượng tái tạo của mình theo biểu mẫu được các tổ chức tài chính quốc tế như IFC hoặc EIB chấp nhận, giúp giảm rủi ro và giảm chi phí vốn.

Cùng lúc, cơ chế tín chỉ chung Nhật - Việt (JCM) cho phép tín chỉ carbon của doanh nghiệp Việt được công nhận trong hệ thống Nhật Bản - mô hình liên thông dữ liệu xuyên quốc gia, phù hợp với hướng đi toàn cầu của Điều 6 Thỏa thuận Paris mà COP30 diễn ra vào tháng 11 tại Brazil sẽ thảo luận.

Trong tiến trình hướng tới phát thải ròng bằng 0, Việt Nam đang từng bước chứng minh rằng tài chính xanh không chỉ là xu thế mà là nền tảng bảo đảm cho một nền kinh tế vững mạnh, minh bạch và có khả năng hội nhập sâu với hệ thống tài chính khí hậu toàn cầu.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/tai-chinh-xanh-chay-vao-cac-nganh-hang-nong-nghiep-xuat-khau-d783031.html