Thách thức khi tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai

Ngày 5.12, Viện Khoa học giáo dục VN chủ trì tổ chức hội thảo khoa học giáo dục 2025 với chủ đề "Giáo dục trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc". Một trong những vấn đề được quan tâm thảo luận là việc triển khai Đề án Đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học.

Tại hội nghị, ông Nguyễn Thế Sơn, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông (Bộ GD-ĐT), cho biết đề án sẽ được áp dụng trong các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, đại học, giáo dục nghề nghiệp, thường xuyên trên cả nước; Ước tính tác động đến khoảng 50.000 cơ sở giáo dục với gần 30 triệu trẻ em, học sinh (HS), sinh viên và khoảng 1 triệu cán bộ quản lý, giáo viên (GV).

Thời gian thực hiện của đề án là 20 năm (từ 2025 - 2045). Giai đoạn 1 (2025 - 2030) sẽ xây dựng nền tảng và chuẩn hóa; giai đoạn 2 (2030 - 2035) sẽ mở rộng và tăng cường việc sử dụng tiếng Anh; giai đoạn 3 (2035 - 2045) sẽ hoàn thiện và nâng cao, tiếng Anh được sử dụng một cách tự nhiên, phát triển hệ sinh thái tiếng Anh trong môi trường giáo dục, giao tiếp và quản trị nhà trường.

- Ảnh 1. — Một giờ học tiếng Anh của học sinh ở Mù Cang Chải (Lào Cai). Thiếu giáo viên là thách thức lớn khi thực hiện đề án đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học

Về điều kiện nguồn lực, đối với bậc học mầm non, để triển khai thành công đề án sẽ phát sinh thêm biên chế vị trí việc làm của GV tiếng Anh trong các cơ sở giáo dục mầm non công lập trên cả nước thêm 12.000 người.

Đối với bậc tiểu học, phát sinh thêm biên chế gần 10.000 GV tiếng Anh. Ngoài ra, cần đào tạo, bồi dưỡng tiếng Anh và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho ít nhất khoảng 10% (200.000) GV dạy học bằng tiếng Anh từ nay cho đến năm 2035.

TIẾNG ANH LÀ MÔN THI TỰ CHỌN CÓ TRỞ NGẠI KHI THỰC HIỆN ĐỀ ÁN ?

Ông Đỗ Đức Lân, Viện Khoa học giáo dục VN, thay mặt nhóm nghiên cứu, nêu một số thực trạng về việc dạy và học tiếng Anh trong trường phổ thông hiện nay từ kết quả khảo sát với hàng nghìn GV và HS trên cả nước.

Theo đó, có khoảng 40% HS được hỏi chưa tự tin về năng lực tiếng Anh của mình dù kết quả trên hồ sơ vẫn tốt; tương tự, theo đánh giá của GV cũng có khoảng 35% HS ở mức độ "gần đạt" về môn tiếng Anh; khoảng 14% HS cho rằng bài kiểm tra, đánh giá môn tiếng Anh chưa phù hợp. Tỷ lệ HS cảm thấy áp lực và rất áp lực khi học tiếng Anh cũng ở mức cao; thiếu môi trường thực hành, không đánh giá thường xuyên kỹ năng nghe nói, thiếu điều kiện đảm bảo dạy học môn học này… cũng là những thách thức đặt ra khi đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai.

Tỷ lệ GV có thể dạy các môn học bằng tiếng Anh ở tất cả các nhà trường đều rất thấp; nhiều cán bộ quản lý và GV được hỏi đều cho rằng khó triển khai dạy học bằng tiếng Anh liên quan đến vấn đề đội ngũ.

Ông Đỗ Đức Lân cho rằng cần đặt trong bối cảnh môn tiếng Anh năm nay đã trở thành tự chọn thay vì bắt buộc trong kỳ thi tốt nghiệp THPT như trước. Liên quan vấn đề này, ông Lân cũng đặt câu hỏi liệu có trở ngại nào với việc thực hiện đề án tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai khi mà môn ngoại ngữ trở thành môn thi tự chọn trong kỳ thi tốt nghiệp THPT?

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thế Sơn cũng nhấn mạnh nơi nào có điều kiện thì làm trước, không phải nơi nào cũng thực hiện đồng loạt khi triển khai đề án. Bên cạnh đó, phải bảo đảm giữ gìn tiếng mẹ đẻ, bản sắc văn hóa dân tộc song song với việc dạy tiếng nước láng giềng ở các địa phương biên giới.

Thách thức khi tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai - Ảnh 1. — Cần có chính sách đủ mạnh để thu hút GV tiếng Anh

TRƯỚC NGÀY 15.12, BAN HÀNH KẾ HOẠCH TRIỂN KHAI CỤ THỂ

Ông Nguyễn Thế Sơn cho biết, theo yêu cầu của Bộ GD-ĐT, trước ngày 15.12, sẽ ban hành kế hoạch triển khai đề án với những yêu cầu cụ thể.

GS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục VN, nêu vấn đề: thiếu GV đang là thách thức rất lớn trong việc thực hiện đề án, vậy Bộ GD-ĐT có hướng tham mưu và giải pháp gì để giải quyết vấn đề này?

Ông Sơn cho rằng vấn đề thiếu GV không chỉ ở môn tiếng Anh mà còn thiếu ở môn học khác. Vụ Giáo dục phổ thông sẽ phối hợp với Cục Nhà giáo để tham mưu các giải pháp khắc phục trước mắt và lâu dài. Nhắc lại quan điểm đề án này "không thể một lúc, một nhát" mà có thể làm ngay được, ông Sơn cho rằng các địa phương phải có sự tính toán để có kế hoạch triển khai phù hợp nhất, đặc biệt là vấn đề xây dựng đội ngũ.

Ông Sơn nêu giải pháp như cần có chính sách thu hút GV ở vùng khó khăn, có cơ chế để GV người nước ngoài tham gia giảng dạy, hợp đồng với GV ngoài biên chế để giảng dạy trong trường công lập…

Thảo luận về chủ trương đầu tư chương trình Mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035, đại biểu Quốc hội Trần Khánh Thu (Hưng Yên) nêu thực tế: "Nhiều trường phổ thông chưa đạt chuẩn về thiết bị công nghệ phục vụ học ngoại ngữ, nhiều điểm trường lẻ của vùng dân tộc còn chưa có phòng học kiên cố. Tình trạng thiếu trầm trọng GV tiếng Anh đạt chuẩn vẫn là điểm nghẽn lớn. Vậy khi có thiết bị được đầu tư rồi thì triển khai việc thực hiện dạy và học tiếng Anh liệu có đủ GV đạt chuẩn có thể sử dụng được các thiết bị này hay không".

Do vậy, bà Thu đề nghị cần có lộ trình cụ thể để thực hiện các nội dung này, nhất là các tỉnh miền núi và khu vực khó khăn. Bà Thu đề xuất cần có chính sách đủ mạnh để thu hút GV tiếng Anh có chất lượng như quan tâm tăng phụ cấp thu hút lên đến 70 thậm chí 100% lương cơ bản cho GV về vùng khó khăn, hỗ trợ nhà ở với cam kết hợp đồng dài hạn… Bên cạnh đó, cần có chính sách đẩy mạnh ứng dụng công nghệ kết nối lớp học trực tuyến, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ để bù đắp thiếu GV…

Nguồn: https://thanhnien.vn/thach-thuc-khi-tieng-anh-thanh-ngon-ngu-thu-hai-18525120522392865.htm