Thách thức lớn khi mức sinh giảm, già hóa dân số nhanh

Cùng với xu hướng chung của thế giới, số lượng và tỷ lệ người cao tuổi Việt Nam (những người từ đủ 60 tuổi trở lên) không ngừng tăng. Việt Nam (VN) chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 khi số lượng người cao tuổi chiếm 10% dân số.

VN là một trong những nước có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới, thời gian chuyển từ giai đoạn già hóa dân số sang dân số già là 27 năm, ngắn hơn so với nhiều nước khác (Pháp 115 năm, Thụy Điển 85 năm, Mỹ 69 năm).

Tuổi thọ tăng và xu thế mức sinh xuống thấp, Bộ Y tế dự báo VN sớm trở thành quốc gia dân số già vào năm 2038 (khi người trên 60 tuổi có tỷ lệ 20% dân số). Vào năm 2032, số người cao tuổi dự kiến sẽ cao hơn số trẻ em. Đến năm 2036, cứ hơn 3 người trong độ tuổi lao động hỗ trợ 1 người cao tuổi và đến năm 2049 chỉ còn hơn 2 người.

Già hóa dân số là một trong những thành tựu về phát triển kinh tế - xã hội, chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, già hóa dân số diễn ra với tốc độ nhanh đặt ra những thách thức rất lớn cho hệ thống an sinh xã hội, hệ thống chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.

Theo kết quả điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ thời điểm 1.4.2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người cao tuổi, chiếm trên 14% dân số. Trong đó, khoảng 2,6 triệu người từ 80 tuổi (chiếm 15,9% tổng số người cao tuổi); 9,05 triệu người cao tuổi là nữ (chiếm 57,8%). Tuổi thọ bình quân chung là 74,7 tuổi (2024), người cao tuổi mắc trung bình từ 2 - 3 bệnh nền, tuổi thọ khỏe mạnh chỉ đến 65 tuổi.

Bộ Y tế ước tính, với nhu cầu cần có 8.004 bác sĩ lão khoa cho 1.334 bệnh viện đa khoa công lập cả nước, nhà nước cần chi 592 tỉ đồng/2 năm (chi phí đào tạo chuyên khoa lão ước tính 37 triệu đồng/năm, thời gian đào tạo chuyên khoa lão 2 năm).

Ngoài ra, nếu thực hiện phương án hỗ trợ 50% học phí cho các đối tượng được đào tạo về: bác sĩ, điều dưỡng, hộ lý, kỹ thuật viên phục hồi chức năng, mỗi năm đào tạo được khoảng 100 người, với chi phí 18 triệu đồng/người/năm, ngân sách cần chi 1,8 tỉ đồng/năm. Ngân sách cũng cần chi khoảng 450 tỉ đồng để phát triển mạng lưới nhân viên chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng ở các trạm y tế, các xã phường.

Lãnh đạo Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết dự thảo luật Dân số đã đề xuất một số mô hình chăm sóc tại cộng đồng, mô hình chăm sóc người cao buổi bán trú, thay vì chỉ có các nhà dưỡng lão, với các ưu đãi về đất, thuế cho các nhà đầu tư.