Thần long kích thủy - Lịch sử thuyền chiến Việt Nam

Thần long kích thủy - Lịch sử thuyền chiến Việt Nam là ấn phẩm vừa được Wings Books - Thương hiệu sách trẻ của Nhà xuất bản Kim Đồng ra mắt. Không chỉ dựng lại diện mạo oai hùng của thuyền chiến Việt qua các thời kỳ, cuốn sách còn hé mở những nét tiên tiến trong thiết kế thuyền bè của ông cha, khơi gợi tình yêu biển và lịch sử dân tộc trong bạn đọc trẻ.

Giao lưu, ra mắt sách Thần long kích thủy - Lịch sử thuyền chiến Việt Nam tại Đường sách Thành phố Hồ Chí Minh ngày 1-11-2025. Anhe: Nhật Hạ

Cuốn sách Thần long kích thủy do nhóm tác giả trẻ Đông Nguyễn và Kaovjets Ngujens thực hiện, được hiệu đính bởi nhà nghiên cứu Đỗ Thái Bình - chuyên gia về thuyền bè cổ. Sách được chia làm 5 chương, trong đó đi sâu vào khái quát lược sử thuyền chiến Việt Nam qua các thời kỳ: Tiền Lê, Lý, Trần - Hồ, Hậu Lê, nhà Tây Sơn và nhà Nguyễn; những khía cạnh kỹ thuật của thuyền chiến Việt Nam; chiến thuật và công cụ thủy chiến; các loại thuyền chiến điển hình tại nước ta…

Khơi gợi tình yêu biển

“Năm 938, Ngô Quyền đã tuyên bố thời đại tự chủ của Việt Nam bằng một chiến thắng trên mặt nước oanh liệt trước quân Nam Hán ở sông Bạch Đằng. Tuy nhiên, như chính nhà vua thừa nhận, thủy quân triều Ngô không có lợi thế về chiến hạm bằng kẻ địch...” - những trang đầu tiên của Thần long kích thủy đưa bạn đọc ngược dòng thời gian về với những trận thủy chiến lẫy lừng của ông cha trong quá khứ. Hẳn ai trong chúng ta cũng đã từng nghe về chiến thắng trên sông Bạch Đằng hay những trang sử về những trận chiến bảo vệ bờ cõi trên biển, trên sông, rạch... Thế nhưng, với thuyền chiến thì hẳn là một khía cạnh còn khá mới mẻ. Do đó, như lời bộc bạch của tác giả Đông Nguyễn, đề tài về lịch sử thuyền chiến đối với 2 tác giả trẻ thật sự rất hấp dẫn nhưng cũng rất hóc búa. Đó là hành trình gian nan ngược dòng lịch sử bằng một tình yêu và khát khao lan tỏa kiến thức, giá trị văn hóa dân tộc đến với đông đảo bạn đọc.

Theo tác giả Thần long kích thủy, đất nước ta có đường bờ biển rất dài, hệ thống sông ngòi chằng chịt. Việc kiểm soát được hệ thống giao thông thủy có thể mang tính quyết định của mọi cuộc chiến. Từ những buổi sớm của công cuộc dựng nước và giữ nước, ta đã thấy bóng hình của thủy chiến và chiến thuyền. Nếu không hiểu rõ cách thức người xưa đã chiến đấu trên mặt nước ra sao, chúng ta ngày nay sẽ khó mường tượng được những chiến công của ông cha vĩ đại đến nhường nào. Mà muốn hiểu được điều đó thì tri thức về thuyền chiến chính là “ngọn hải đăng” chỉ lối.

“Là những người trẻ đam mê nghiên cứu văn hóa dân tộc, song thuyền chiến lại là đề tài khá khó và công phu bởi tài liệu lịch sử về lĩnh vực này khá ít ỏi. Do đó, chúng tôi mong muốn dựng lại một cách sinh động và xác thực nhất về sự phát triển, cấu trúc, kỹ thuật chế tạo và chiến thuật thủy chiến của các loại thuyền chiến trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc” - tác giả Đông Nguyễn chia sẻ.

Nhà nghiên cứu Đỗ Thái Bình, chuyên gia về thuyền bè cổ, người hiệu đính cuốn sách đánh giá cao nỗ lực và tâm huyết của 2 tác giả trẻ Đông Nguyễn và Kaovjets Ngujens. Bởi các tài liệu ghi chép về thuyền chiến trong lịch sử Việt Nam khá ít. Sách xưa có ghi chép về thuyền, nhưng người nghiên cứu về thuyền cả lý luận, kỹ thuật, hình ảnh thì chủ yếu là các tác giả nước ngoài, do đó, lĩnh vực này vẫn là một khoảng trống. Và chính 2 tác giả trẻ của Thần long kích thủy đã góp phần lấp khoảng trống đó.

Nói về ảnh minh họa của cuốn sách, nhà nghiên cứu Đỗ Thái Bình cho rằng: Hiện nay, với sự hỗ trợ của các kỹ thuật phần mềm, việc vẽ lại hình mẫu chiến thuyền không khó. Song để tái hiện thuyền chiến trong lịch sử phải có sự nghiên cứu, mày mò công phu, bám sát cứ liệu lịch sử. Điều này rất khó vì ngay cả bằng chứng khảo cổ học cũng rất hiếm.

Quá trình tìm tòi, nghiên cứu lịch sử

Chia sẻ về hành trình gần 3 năm hoàn thành bản thảo, nhóm tác giả cho biết quá trình nghiên cứu, thu thập tư liệu khá công phu. Không chỉ được hỗ trợ bởi các chuyên gia, các tác giả còn trực tiếp đi khảo sát tại các địa điểm trên 3 miền đất nước.

Tác giả Đông Nguyễn cho biết: Nguồn sử liệu về lĩnh vực này khá khan hiếm, các thông tin về dân tộc học hàng hải đa số viết bằng tiếng Pháp, sử liệu về thuyền bè viết bằng chữ Hán - Nôm. Bên cạnh nghiên cứu các khảo cứu dân tộc học về hàng hải Việt Nam, các tác giả còn tham gia các chuyến điền dã, khảo sát, tìm hiểu về truyền thống, lịch sử đóng thuyền của dân tộc.

Ở mỗi chương sách, nhóm tác giả đều đưa ra những nguồn tài liệu tham khảo để đối chiếu và dẫn chứng; đồng thời có những quan sát và nghiên cứu kỹ lưỡng trước các tư liệu lịch sử. Trong số các tài liệu nhóm tác giả tham khảo, phải kể đến Lê triều hội điển - một tác phẩm có thể được coi là duy nhất còn ghi lại các thông số và quy chuẩn kỹ thuật của thuyền chiến thời Lê Trung Hưng. Ngoài ra, còn có Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ trình bày rất chi tiết dạng thức thuyền chiến thời Nguyễn và Thuyền bạc danh hiệu đồ thức - một tập sơ đồ với tên gọi các bộ phận của thuyền chiến thời Nguyễn. Một nguồn tư liệu khác đó chính là thông tin từ nhà nghiên cứu nước ngoài. Đây là những kho tàng giàu hình ảnh và mô tả về thuyền bè Việt Nam đầu thế kỷ XX, được chuyên gia hàng hải Đỗ Thái Bình dày công dịch, chú thích các thuật ngữ tàu thuyền dân gian.

Ngoài các tư liệu lịch sử, về văn vật, nhóm tác giả khảo sát mô hình thuyền ở chùa Keo Thái Bình, đang được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam. Đây là mô hình thuyền thế kỷ XVII, XVIII với các chi tiết vô cùng tinh tế và chân thật. Sự tồn tại của di vật này đã làm sáng tỏ rất nhiều điều về khía cạnh kỹ thuật của thuyền bè. Hình ảnh của mô hình này cũng được tác giả liên tục đề cập xuyên suốt cuốn sách.

Nhà nghiên cứu Đỗ Thái Bình đánh giá 2 tác giả trẻ đã dũng cảm nghiên cứu và mang đến cho độc giả không chỉ thông tin mà còn là hình thù về thuyền chiến, từ đó có thể tạo ra diễn đàn trao đổi, khám phá lịch sử. Cuốn sách không chỉ cần thiết cho sinh viên ngành hàng hải, những nhà nghiên cứu, người làm kinh tế biển mà còn khơi gợi tình yêu biển cả và lịch sử dân tộc trong thế hệ trẻ.

Nhật Hạ

Tác giả Đông Nguyễn chuyên nghiên cứu về lịch sử phong tục, trang phục và quân khí. Anh là đồng sáng lập nhiều nhóm và trang chuyên nghiên cứu về lịch sử, văn hóa cổ. Kaovjets Ngujens là họa sĩ người Latvia gốc Việt, chuyên minh họa lịch sử theo các thời kỳ, là tác giả và họa sĩ chính trong nhiều dự án sách và phim tài liệu lịch sử. 2 tác giả từng hợp tác trong dự án sách Kỳ công diệu nghệ - Một số kỹ thuật và công nghệ trên dải đất hình chữ S trước thế kỷ XX .

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/dong-nai-cuoi-tuan/202511/than-long-kich-thuy-lich-su-thuyen-chien-viet-nam-1d502aa/