Thúc đẩy phát triển công nghiệp năng lượng

Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Chính trị nêu rõ quan điểm, năng lượng phải đi trước một bước, được ưu tiên cao nhất để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng liên tục hơn 10% trong giai đoạn tới.

Cảng thi công chân đế điện gió ngoài khơi của PTSC tại Thành phố Hồ Chí Minh

Bộ Chính trị cũng yêu cầu có cơ chế, chính sách đột phá, thúc đẩy các dự án có quy mô lớn, hiện đại và triển khai chiến lược phát triển công nghiệp sản xuất thiết bị năng lượng trong nước, tăng nhanh tỷ lệ nội địa hóa và năng lực tự chủ trong toàn ngành năng lượng.

Bài 1: Thị trường cạnh tranh khốc liệt

Thời gian trước, các công trình thủy điện, nhiệt điện quy mô lớn như Thủy điện Sơn La, Lai Châu, Nhiệt điện Vũng Áng 1, Sông Hậu 1,… hầu hết đều do các nhà thầu trong nước làm Tổng thầu EPC, đem lại hiệu quả tích cực. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, các công trình năng lượng lớn trong nước có dấu ấn Tổng thầu của doanh nghiệp Việt ngày càng mờ nhạt, dù vẫn tham gia các dự án lớn ở nước ngoài.

Nghịch lý này rất cần được các cơ quan quản lý nghiên cứu, có cơ chế thỏa đáng để phát huy mạnh mẽ năng lực nhà thầu trong nước, để không làm lãng phí, thui chột nguồn lực được đào tạo trong nhiều năm qua, nhất là khi thị trường năng lượng trong tương lai gần có tiềm năng hết sức rộng mở, cần đầu tư mỗi năm hàng tỷ USD.

Khẳng định năng lực

Hơn 20 năm trước (năm 2004), khi triển khai đầu tư xây dựng Nhà máy Thủy điện Sơn La quy mô lớn nhất Đông Nam Á với công suất 2.400 MW, gồm 6 tổ máy, Chính phủ đã tin tưởng và mạnh dạn giao trọng trách cho các đơn vị nhà thầu nòng cốt trong nước, gồm các Tổng công ty: Sông Đà, Lắp máy Việt Nam (LILAMA), Xây dựng và phát triển hạ tầng (Licogi), Trường Sơn làm Tổng thầu EPC xây dựng công trình.

Theo kế hoạch, nhà máy sẽ phát điện tổ máy 1 vào năm 2012, hoàn thành toàn bộ vào năm 2015. Với những cơ chế đặc thù trong quá trình trển khai, đến cuối năm 2012, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (chủ đầu tư), cùng Tổng thầu EPC đã hoàn thành toàn bộ nhà máy, hoàn thành tiến độ trước thời hạn 3 năm.

Thủy điện Sơn La trở thành công trình lớn nhất Việt Nam, lớn nhất khu vực Đông Nam Á, sản phẩm của bàn tay, khối óc, kết tinh trí tuệ, sáng tạo của người lao động Việt Nam. Mô hình này tiếp tục được áp dụng thành công tại Thủy điện Lai Châu, và tiến độ cũng vượt mốc kế hoạch Quốc hội giao 1 năm. Việc rút ngắn tiến độ, đưa các công trình điện trọng điểm vào phát điện sớm đã đem lại lợi ích khoảng 2,5 tỷ USD cho ngân sách.

Tổng Giám đốc LILAMA Nguyễn Văn Hùng cho biết, năng lực thi công, lắp đặt thiết bị các dự án năng lượng trọng điểm trong nước của người Việt Nam được khẳng định qua việc trúng thầu quốc tế, triển khai các dự án tiên tiến, hiện đại nhất thế giới thời gian vừa qua.

LILAMA đã được Tập đoàn Thyssenkrupp (Liên bang Đức) tín nhiệm, lựa chọn hợp tác để gia công chế tạo kết cấu thép, tổ hợp lắp đặt 110 module sản xuất hydro xanh cho dự án Hydrogen NEOM (Saudi Arabia) và gần đây là 27 module xuất khẩu sang thị trường EU.

“Hiện nay, Thyssenkrupp chỉ tin tưởng và mở xưởng chế tạo module thiết bị điện phân duy nhất trên thế giới tại Việt Nam, một lần nữa khẳng định sự tin cậy của đối tác, đồng thời mở hướng đi cho LILAMA nhanh chóng bắt nhịp chiến lược kinh doanh mới theo xu thế chuyển dịch năng lượng toàn cầu, hướng đến các nguồn năng lượng xanh và bền vững”, Tổng Giám đốc LILAMA Nguyễn Văn Hùng chia sẻ.

Thời điểm này, tại Trung tâm Dịch vụ hậu cần kỹ thuật PTSC (Thành phố Hồ Chí Minh), “cứ điểm” thi công, lắp đặt các công trình dầu khí, năng lượng tái tạo của Tổng công ty Dịch vụ kỹ thuật dầu khí Việt Nam (PTSC), gây ấn tượng nhất đối với chúng tôi là công trình chân đế giàn xử lý trung tâm (CPP) của dự án Phát triển mỏ khí Lô B-Ô Môn với tổng mức đầu tư lên đến 12 tỷ USD đang hoàn thiện, sẵn sàng phục vụ công tác hạ thủy, vận chuyển và lắp đặt ngoài khơi trong vài ngày tới.

Kỹ sư Nguyễn Hoàng Nam, Tổ phó Kỹ thuật đường ống và lắp máy - Xưởng kết cấu thép 1, PTSC M&C cho biết: “Đây là dự án lớn nhất mà đơn vị từng tham gia thực hiện, công trường thường xuyên huy động gần 1.000 kỹ sư, công nhân với 100% nhân lực tại dự án đều là người Việt Nam trực tiếp thi công”.

Theo Tổng Giám đốc PTSC Trần Hồ Bắc, đơn vị hoàn toàn đủ năng lực thực hiện trọn gói các công đoạn của dự án dầu khí và năng lượng tái tạo theo chuẩn quốc tế, đồng thời đáp ứng các yêu cầu khắt khe về an toàn, chất lượng, tiến độ và chi phí.

“Thời gian qua, PTSC đã chế tạo và bàn giao thành công 33 chân đế điện gió ngoài khơi cho Tập đoàn Orsted - nhà phát triển điện gió ngoài khơi lớn nhất thế giới, 9 trạm biến áp ngoài khơi cho các khách hàng tại Đài Loan (Trung Quốc), châu Âu... và tham gia dự án xuất khẩu điện sang Malaysia, Singapore với vai trò nhà đầu tư”, ông Bắc nhấn mạnh.

Kỹ sư LILAMA hàn đường ống thép tại Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn. (Ảnh: DUY TÌNH)

Thiếu hụt dự án "gối đầu"

Có thể nói, năng lực của các nhà thầu trong nước được nâng cao đáng kể, tuy nhiên, thực tế nguồn việc trong nước đang có xu hướng ngày càng thu hẹp, còn thị trường thế giới cạnh tranh khốc liệt hơn. Mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở mức hai con số trong thời gian tới đòi hỏi nguồn lực đầu tư rất lớn cho lĩnh vực năng lượng, nhất là khi Việt Nam đang mở cửa đón dòng vốn đầu tư lớn, nhằm hình thành các trung tâm công nghiệp công nghệ cao, sản xuất chíp bán dẫn, Big Data,… đồng thời triển khai xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao trên trục bắc-nam.

Anh hùng Lao động Lê Văn Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI) cho biết, trong thời gian qua, có thể thấy, số lượng các dự án năng lượng đầu mối mới chỉ “đếm trên đầu ngón tay” và thực tế đều đã nằm trong quy hoạch từ trước, nhưng do nhiều nguyên nhân cả khách quan và chủ quan, thời điểm này cả nước mới triển khai xây dựng và chuẩn bị hoàn thành dự án Nhiệt điện Nhơn Trạch 3-4, Quảng Trạch 1,…

Cùng với việc mở rộng một số dự án thủy điện sẵn có như Hòa Bình mở rộng, Yaly mở rộng, thị trường năng lượng bước đầu có cải thiện, góp phần bảo đảm nguồn điện phục vụ phát triển kinh tế-xã hội.

Tuy nhiên, việc đầu tư ồ ạt và quá mức điện mặt trời và điện gió vừa qua cho dù phù hợp xu thế phát triển, song lại thiếu cân bằng với tỷ lệ dự phòng từ các nguồn điện truyền thống. Điều này vô hình trung gây lãng phí, giảm hiệu quả đầu tư các nguồn điện mới, nhất là những dự án năng lượng tái tạo.

Trong khi đó, các công trình đầu mối về điện gặp nhiều khó khăn trong triển khai và chưa được quan tâm đúng mức. Đó là chưa kể tình trạng nhiều quy định về đấu thầu chưa thật sự chuẩn chỉnh, khiến các dự án năng lượng trọng điểm thường rơi vào tay nhà thầu nước ngoài, nhiều nhà thầu trong nước “đói việc” ngay trên sân nhà, phải làm thầu phụ với những phần việc “chân tay”, giá trị gia tăng thấp.

Nhìn từ góc độ vĩ mô, Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng tư vấn của Thủ tướng Chính phủ đánh giá, phát triển điện năng luôn song hành với phát triển kinh tế. Thông thường, GDP tăng 1% thì tăng trưởng điện năng phải đạt mức tăng khoảng 2%. Tuy nhiên, trong sáu tháng đầu năm 2025, tăng trưởng điện năng đạt thấp, chỉ khoảng 4,7% so với tăng trưởng kinh tế 7,4%.

Lý giải vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên cho rằng, có nhiều nguyên nhân, trong đó chỉ số ICOR (hệ số sử dụng vốn) của Việt Nam còn cao, hiện khoảng 6,9%, chi phí phụ trong đầu tư nguồn điện lớn, làm giảm hiệu quả đầu tư các dự án.

(Còn tiếp)

Nguồn: https://baolamdong.vn/thuc-day-phat-trien-cong-nghiep-nang-luong-405022.html