Tích hợp công nghệ số vào chiến lược phát triển "kinh tế bạc" phục vụ người cao tuổi

Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ nhanh chưa từng có. Nếu năm 2014 cả nước mới có khoảng 9,5 triệu người cao tuổi thì đến nay, con số này đã tăng lên 16,5 triệu. Theo dự báo, chỉ hơn một thập niên nữa, Việt Nam sẽ chính thức trở thành quốc gia có dân số già.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng đằng sau thách thức này là sự hình thành của một thị trường tiềm năng, nền "kinh tế bạc". Khái niệm này mô tả các sản phẩm, dịch vụ và hoạt động kinh tế được phát triển nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người cao tuổi.

Tại Việt Nam, tư duy phát triển "kinh tế bạc" vẫn còn khá mới. Hiện các chính sách dành cho người cao tuổi chủ yếu tập trung vào trợ cấp xã hội, bảo hiểm và chăm sóc y tế. Trong khi đó, các lĩnh vực giàu tiềm năng như y tế lão khoa, điều dưỡng, nhà ở thích nghi, du lịch an toàn, thực phẩm chức năng và các công nghệ hỗ trợ vẫn chưa được khai thác tương xứng.

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, nhiều chuyên gia cho rằng đây là thời điểm để Việt Nam tích hợp công nghệ số vào chiến lược phát triển "kinh tế bạc". Các ứng dụng chăm sóc sức khỏe từ xa, thiết bị đeo giám sát sức khỏe, nền tảng tư vấn y tế trực tuyến, dịch vụ hành chính công số hay ngân hàng số thân thiện với người lớn tuổi… có thể mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận dịch vụ của nhóm dân số này. Công nghệ không chỉ hỗ trợ chăm sóc mà còn giúp người cao tuổi tham gia các hoạt động xã hội, học tập suốt đời và tiêu dùng trực tuyến – những mắt xích quan trọng của nền kinh tế hiện đại.

Theo Phó Thủ tướng Lê Thành Long, để thị trường này phát triển, cần sớm tháo gỡ hai nút thắt lớn là đất đai và thuế là những yếu tố chi phối mạnh mẽ quyết định đầu tư của doanh nghiệp. Khi cơ chế chính sách được hoàn thiện theo hướng "mở đường thông hè thoáng", khu vực tư nhân mới mạnh dạn tham gia vào lĩnh vực này, đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ có năng lực triển khai mô hình dịch vụ số quy mô lớn.

Bộ Y tế đề xuất cho người dân tự quyết số con để ngăn chặn việc già hóa dân số.

Cùng với đó, Việt Nam cần thay đổi quan niệm về người cao tuổi. Đây không phải là nhóm dân số "gánh nặng" mà là lực lượng có kinh nghiệm sống, kỹ năng nghề nghiệp và tiềm năng tiêu dùng đáng kể. Thực tế tại nhiều quốc gia phát triển đã chứng minh điều này. Phó Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam Trương Xuân Cừ cho biết: tại Nhật Bản, người trên 65 tuổi đóng góp khoảng 20% GDP; ở Mỹ, nhóm trên 50 tuổi tạo ra tới 46% GDP.

Những con số trên khẳng định người cao tuổi không chỉ là đối tượng thụ hưởng an sinh mà còn là lực lượng kinh tế quan trọng. Để phát huy nguồn lực này, các lĩnh vực như y tế, bảo hiểm, công nghệ, bất động sản, du lịch và giáo dục cần phối hợp chặt chẽ nhằm hình thành hệ sinh thái sản phẩm – dịch vụ dành riêng cho người lớn tuổi. Chuyển đổi số đóng vai trò then chốt để kết nối các lĩnh vực này, tạo ra những mô hình dịch vụ mới như trung tâm dưỡng lão thông minh, nhà ở tích hợp IoT, bảo hiểm vi mô trên nền tảng số hay du lịch an toàn qua ứng dụng.

Cùng với đó, tư duy phát triển cũng cần chuyển từ "chăm sóc người cao tuổi" sang "phục vụ và khai thác tiềm năng của người cao tuổi". Chuyển đổi số cần được xem là công cụ quan trọng để tạo môi trường sống độc lập, an toàn và tiện lợi hơn cho người già, đồng thời thúc đẩy họ tham gia nhiều hơn vào các hoạt động kinh tế – xã hội.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh, trước mắt cần hệ thống hóa toàn bộ chính sách về người cao tuổi, từ đó xây dựng đề án chung có cơ chế ưu đãi, tiêu chuẩn dịch vụ và hệ thống giám sát chất lượng phù hợp. Khi nền tảng chính sách được hoàn thiện và chuyển đổi số được triển khai đồng bộ, nền "kinh tế bạc" sẽ thực sự vận hành, biến già hóa dân số từ thách thức thành cơ hội vàng cho phát triển bền vững.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/tich-hop-cong-nghe-so-vao-chien-luoc-phat-trien-kinh-te-bac-phuc-vu-nguoi-cao-tuoi-19725112000403783.htm