Tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai nhưng sự học mới là ngôn ngữ đầu tiên

GIÁO VIÊN TIẾNG ANH KHÔNG CHỈ DẠY NGÔN NGỮ

Tôi nhớ một học sinh (HS) nghèo ở Tây Ninh từng nói: "Em sợ nói tiếng Anh lắm, vì sợ sai". Tôi chỉ mỉm cười đáp: "Không sao cả, vì học một ngôn ngữ mới cũng là học thêm một lòng can đảm".

Kể từ đó, tôi nhận ra giáo viên (GV) tiếng Anh không chỉ dạy ngôn ngữ mà còn đang dạy lòng tin, dạy cách để học trò trở nên tự tin, biết tư duy và biết kết nối.

Ngôn ngữ trong lớp học không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là phương tiện để HS hình thành nhận thức, để hiểu mình và hiểu người. Như nhà tâm lý học Liên Xô Vygotsky (1896-1934) từng viết: "Language is the tool of thought" (ngôn ngữ là công cụ của tư duy, là chiếc cầu nối giữa suy nghĩ và thế giới). Và khi GV giúp học trò dùng ngôn ngữ để suy nghĩ, để đặt câu hỏi, để nói lên chính kiến của mình, họ không còn chỉ là người giảng dạy. Họ trở thành người dẫn dắt học tập (instructional leader).

Tiếng Anh trong giáo dục: Khám phá hành trình tìm kiếm tiếng nói của chính mình - Ảnh 1. — Thầy Lê Hoàng Phong *(áo thun đỏ, chính giữa)* trong lần tham dự chương trình Cộng đồng thực hành của các Nhà lãnh đạo trường học thuộc mạng lưới Teach For All tại Chile, tháng 8.2025

Tôi vẫn thường nói với các đồng nghiệp: "We don't teach lessons, we lead learning" - Chúng ta không chỉ dạy những bài học, chúng ta dẫn dắt hành trình học tập.

Bởi giáo dục không chỉ là truyền đạt tri thức, mà là hành trình khơi dậy năng lực học và niềm tin ở người khác.Trong thời đại toàn cầu hóa, tiếng Anh có thể là ngôn ngữ thứ hai, nhưng sự học luôn là ngôn ngữ thứ nhất của trái tim. Và chính người thầy, bằng lòng kiên nhẫn, trí tuệ và sự tận tâm là ngọn hải đăng dẫn đường cho hành trình ấy.

"Teaching is not just a profession. It's a promise to believe in others, until they can believe in themselves" - Dạy học không chỉ là một nghề. Đó là một lời hứa tin vào người khác, cho đến khi họ có thể tin vào chính mình.

CÂU CHUYỆN Ở CHILE

Tháng 8 năm nay, tôi có dịp tham dự chương trình Cộng đồng thực hành của các nhà lãnh đạo trường học thuộc mạng lưới Teach For All (Teach For All School Leaders' Community of Practice) tại Chile, một sáng kiến quy tụ các hiệu trưởng và nhà giáo từ hơn 60 quốc gia, vùng lãnh thổ cùng học hỏi về nghệ thuật lãnh đạo và học tập.

Một buổi sáng se lạnh dưới chân dãy Andes, tôi lặng nghe một hiệu trưởng người Chile kể: "Mỗi chiều thứ sáu, tôi dành 2 tiếng để cùng GV trẻ xem lại tiết học trong tuần, không để chấm điểm, mà để hỏi HS đã học được gì, và chúng tôi đã học được gì từ các em?".

Câu nói giản dị ấy khiến tôi suy ngẫm rất lâu. Ở Chile, lãnh đạo trường học không được định nghĩa bằng quyền lực hành chính, mà bằng khả năng kiến tạo văn hóa học tập, nơi GV và HS cùng nhau trưởng thành trong một không gian của sự tin cậy, phản tư và học hỏi.

Tôi nhớ đến khung lý thuyết của Kenneth Leithwood - giáo sư về giáo dục tại Canada, người khẳng định rằng ảnh hưởng của hiệu trưởng đối với HS chủ yếu đến từ cách họ thúc đẩy sự phát triển nghề nghiệp của GV. Một hiệu trưởng giỏi không chỉ giúp HS học tốt hơn, mà còn truyền cảm hứng để GV trở thành người học suốt đời. Đó chính là tinh thần của lãnh đạo chuyên môn (instructional leadership), nơi hiệu trưởng và GV cùng nhau đặt câu hỏi không phải về điểm số, mà về ý nghĩa và chất lượng của việc học.

HIỆU TRƯỞNG LÀ NGƯỜI GIỮ NHỊP, GIÁO VIÊN LÀ NHẠC CÔNG

Càng đi nhiều, tôi càng tin rằng hiệu trưởng là người giữ nhịp cho "dàn nhạc" học tập, còn GV chính là những nhạc công tạo nên âm thanh của tri thức. Khi mỗi người thầy được khích lệ để học, để thử, để dạy với sự tò mò và tình yêu, thì trường học tự khắc trở thành một cộng đồng học tập sống động, nơi việc dạy cũng là một hình thức học, và việc học là một hành trình dạy lại chính mình.

Nhìn lại hành trình ấy, tôi nhớ về một năm trước, cũng trong khuôn khổ cộng đồng thực hành của các nhà lãnh đạo trường học thuộc mạng lưới Teach For All, lần đó diễn ra tại Mumbai, Ấn Độ. Trong một ngôi trường công nhỏ giữa khu dân cư đông đúc, tôi gặp những GV tiếng Anh trẻ tuổi, không ai trong số họ giữ chức vụ quản lý, nhưng mỗi người lại đang lãnh đạo theo cách rất riêng.

Tiếng Anh trong giáo dục: Khám phá hành trình tìm kiếm tiếng nói của chính mình - Ảnh 2. — Thầy Phong cùng các hiệu trưởng đến từ mạng lưới Teach For All tham quan trường học tại Mumbai, Ấn Độ

Họ không chỉ dạy ngữ pháp hay luyện kỹ năng giao tiếp, mà còn chủ động thiết kế những chuyên đề học tập thực tiễn cho đồng nghiệp: dạy tiếng Anh qua phim tài liệu, qua dự án cộng đồng, qua những chủ đề xã hội mà HS quan tâm. Mỗi tháng, họ cùng nhau tổ chức buổi "learning showcase" để giới thiệu ý tưởng mới, chia sẻ kết quả HS đạt được và mời đồng nghiệp phản biện. Ngôi trường nhỏ ấy gần như trở thành một "phòng thí nghiệm học tập", nơi GV là người kiến tạo chứ không chỉ thực thi chương trình.

Tôi nhận ra đó chính là tinh thần "teacher leadership" - tinh thần lãnh đạo của GV. Như GS Alma Harris, nhà nghiên cứu về giáo dục hàng đầu trên thế giới, từng khẳng định: "Khi GV được trao quyền để lãnh đạo, họ sẽ trở thành tác nhân thay đổi thật sự".

Ở Mumbai, hiệu trưởng không phải là trung tâm của mọi cải tiến, mà đóng vai trò như người "giữ không gian" cho đội ngũ tỏa sáng. Chính GV là những người thúc đẩy đổi mới, từ việc xây dựng tài liệu học tập phù hợp với HS nghèo đến tổ chức nhóm học tập chuyên môn nhằm phát triển kỹ năng giảng dạy tích hợp (CLIL, project-based learning). GV chia sẻ công khai tiết dạy của mình để đồng nghiệp cùng phân tích, họ coi sự tiến bộ của HS cả trường là trách nhiệm chung, chứ không chỉ của lớp mình. Sự chủ động và tinh thần cộng tác ấy đã biến nhà trường thành một cộng đồng học tập thực thụ.

Việt Nam mở đường cho một thế hệ lãnh đạo giáo dục kiểu mới

Chúng ta đang đứng trước cơ hội lịch sử với luật Nhà giáo 2025 và chiến lược đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, tất cả mở đường cho một thế hệ lãnh đạo giáo dục kiểu mới. Tuy nhiên, để những chính sách ấy thực sự tạo ra thay đổi, điều quan trọng không chỉ là viết lại chương trình, mà là viết lại cách chúng ta lãnh đạo việc học.

Đã đến lúc chúng ta chuyển từ "dạy để hoàn thành chỉ tiêu" sang "dạy để cùng học", nơi mọi nhà trường trở thành cộng đồng học tập, nơi lãnh đạo và GV cùng phát triển trong mối quan hệ học hỏi lẫn nhau.

Nguồn: https://thanhnien.vn/tieng-anh-la-ngon-ngu-thu-hai-nhung-su-hoc-moi-la-ngon-ngu-dau-tien-185251113211915751.htm