Xác lập mô hình tăng trưởng gắn với tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2026-2030

Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lịch sử, nơi mà những động lực tăng trưởng cũ đã cạn dần và không còn phù hợp với yêu cầu phát triển nhanh, bền vững trong kỷ nguyên mới.

Hội thảo diễn ra tại Hà Nội sáng 10/12. (Ảnh: HNV)

Sáng 10/12, tại Hà Nội, Hội thảo khoa học “Xác lập mô hình tăng trưởng kinh tế gắn với tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2026-2030” do Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế-tài chính (Bộ Tài chính) tổ chức, đã thu hút sự tham gia của đông đảo đại biểu là các nhà quản lý, các chuyên gia kinh tế.

Tại hội thảo, các đại biểu nhất trí cao rằng, sau giai đoạn 2021-2025, kinh tế vĩ mô giữ vững ổn định và đạt nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, thành tựu ấy cũng cho thấy “chiếc áo tăng trưởng cũ” đang ngày càng chật chội. Lợi thế lao động giá rẻ dần mất đi khi Việt Nam bước sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Tốc độ tăng năng suất còn khiêm tốn, trong khi các nguồn lực vốn và tài nguyên không phải là bệ đỡ bền vững cho tương lai.

Cũng theo đó, tinh thần chung: giai đoạn 2026-2030 sẽ là “thời điểm vàng” để quyết định vận mệnh kinh tế Việt Nam. Nếu chậm chân, lợi thế sẽ mất, vị thế sẽ khó nâng. Ngược lại, nếu dám dấn bước, Việt Nam có thể tạo nên “bước nhảy rồng” trong phát triển.

Thạc sĩ Nguyễn Quốc Anh, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế-tài chính (Bộ Tài chính).

Bứt phá tăng trưởng hai con số, chấm dứt mô hình lao động giá rẻ
Thạc sĩ Nguyễn Quốc Anh, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế-tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng, cần mô hình tăng trưởng mới dựa đổi mới sáng tạo, công nghệ và kinh tế xanh để đạt mục tiêu GDP hai con số giai đoạn 2026-2030, hướng tới quốc gia thu nhập cao năm 2045.

Theo ông Nguyễn Quốc Anh, để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, thách thức đã khiến nhiều quốc gia chững lại khi nền kinh tế đạt trình độ nhất định, Việt Nam cần bước chuyển đủ mạnh để vươn tới khát vọng năm 2045: trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao. Vì thế, mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số trong giai đoạn 2026-2030 không chỉ là tham vọng, mà là yêu cầu mang tính sống còn. “Một mục tiêu đầy thách thức, nhưng hoàn toàn khả thi nếu nền kinh tế được chuyển đổi dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và kinh tế xanh,” ông nhấn mạnh.

Để thực hiện, ông Nguyễn Quốc Anh đưa ra ba mũi nhọn chiến lược trọng tâm. Thứ nhất, Việt Nam cần chuyển từ tăng trưởng theo chiều rộng sang chiều sâu, trong đó năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) trở thành thước đo chủ đạo. Nâng cao năng suất lao động thông qua ứng dụng công nghệ, đào tạo nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy quản trị hiện đại sẽ là yếu tố quyết định.

Hội thảo thống nhất tinh thần chung: giai đoạn 2026-2030 sẽ là “thời điểm vàng” để quyết định vận mệnh kinh tế Việt Nam.

Thứ hai, tái cơ cấu mạnh mẽ nền kinh tế theo hướng hiện đại. Các điểm nghẽn dài hạn như thể chế, hạ tầng và chất lượng nhân lực phải được tháo gỡ đồng bộ. Kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn sẽ là “chiếc chìa khóa” mở cánh cửa hội nhập sâu rộng và cạnh tranh toàn cầu. Việc xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển công nghiệp chip bán dẫn, năng lượng tái tạo hay kinh tế carbon thấp không còn là lựa chọn mà là xu thế bắt buộc.

Thứ ba, xây dựng hệ thống chỉ tiêu đo lường minh bạch và thực chất. Chính sách không thể dựa vào khẩu hiệu mà phải được theo dõi bằng những con số cụ thể như: tỷ trọng kinh tế số trong GDP, năng suất lao động xã hội, mức đóng góp TFP vào tăng trưởng hay tỷ lệ doanh nghiệp đổi mới công nghệ.

Một điểm nhấn quan trọng khác mà Phó Viện trưởng đề cập là vai trò của khu vực tư nhân. Đây phải là lực lượng tiên phong trong cuộc chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Những doanh nghiệp dẫn dắt dựa trên tri thức, quản trị hiện đại và tư duy toàn cầu sẽ tạo nên sức bật mạnh mẽ cho nền kinh tế. Đồng thời, các chính sách phải tạo môi trường cạnh tranh công bằng, khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao và xanh.

Diễn giả chia sẻ về chuyển đối trong lĩnh vực nông nghiệp hiện nay.

Vai trò của Nhà nước trong việc tạo lập “đường băng cất cánh” cho đổi mới sáng tạo: hoàn thiện thể chế, tháo gỡ rào cản, huy động nguồn lực tài chính phát triển hạ tầng chiến lược như logistics, năng lượng sạch, hạ tầng số quốc gia. Cùng với đó, cần khai mở dư địa mới từ hợp tác quốc tế, đầu tư mạo hiểm và chuyển giao công nghệ.

“Chúng ta cần dứt khoát chia tay mô hình tăng trưởng truyền thống dựa vào lao động giá rẻ và tài nguyên. Con đường phía trước đầy thách thức nhưng cũng tràn cơ hội. Việt Nam có thể và cần phải bứt phá mạnh mẽ để trở thành nền kinh tế hùng cường vào năm 2045”, ông Nguyễn Quốc Anh chia sẻ.

Tiếp tục nghiên cứu xây dựng mô hình kinh tế mới gắn với tăng trưởng cao
Báo cáo Đánh giá tình hình, kết quả 5 năm thực hiện Nghị quyết số 31/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, đại diện Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế-tài chính nhìn nhận, Việt Nam bắt đầu quá trình tái cơ cấu kinh tế một cách toàn diện từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, đặc biệt là từ Nghị quyết Đại hội Đảng XI (2011) và được cụ thể hóa qua các quyết định quan trọng vào năm 2012-2013, tập trung vào 3 trọng tâm: Tái cơ cấu đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước và hệ thống tài chính-ngân hàng; nhưng nền tảng của quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế bắt đầu từ công cuộc Đổi mới từ năm 1986.

Các đại biểu nhất trí rằng, tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam đóng vai trò then chốt và không thể thiếu trong việc chuyển đổi từ mô hình tăng trưởng cũ (dựa nhiều vào vốn, lao động giá rẻ, tài nguyên) sang mô hình mới hiệu quả hơn, bền vững hơn, dựa trên khoa học công nghệ, năng suất lao động cao, giải quyết các điểm nghẽn như năng suất thấp, nợ xấu, ô nhiễm, hướng tới tăng trưởng xanh, sáng tạo và bao trùm.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng.

Đồng thời, tái cơ cấu nền kinh tế là cuộc "đại phẫu" cần thiết để Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, xây dựng nền kinh tế hiện đại, có năng suất cao, tăng trưởng bền vững và khả năng chống chịu tốt hơn trước các biến động toàn cầu, phù hợp với yêu cầu của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0.

Cùng phân tích đánh giá về đầu tư công, Tiến sĩ Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng đề xuất, phát triển đồng bộ và cân bằng hơn thị trường tài chính và tăng cường hợp tác quốc tế, đa dạng hóa các kênh huy động vốn, lập Đề án cải cách khu vực tài chính; Tăng cường vai trò của Ngân hàng Phát triển (VDB) thông qua tái cấu trúc, ứng dụng công nghệ thông tin, tinh gọn tổ chức-bộ máy, nâng cao chất lượng quản trị, nguồn nhân lực, hoàn thiện quy trình, phương thức phối hợp giữa VDB với các bên liên quan; Nâng cao hiệu quả phối hợp chính sách, đảm bảo đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư toàn xã hội và vốn đầu tư công theo các kế hoạch được phê duyệt; chú trọng công tác dự báo và giám sát an toàn hệ thống tài chính, nâng cao sức chống chịu, minh bạch và bền vững của hệ thống tài chính Việt Nam; Hoàn thiện số liệu, dữ liệu về đầu tư công, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, dữ liệu trong theo dõi, dự báo đánh giá tiến độ đầu tư công vừa phục vụ quản lý điều hành vừa bảo đảm điều chuyển vốn kịp thời cho phát triển bền vững.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Bá, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM).

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Bá, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) kiến nghị một số việc cần thực hiện, đó là: chuyển mạnh giáo dục đào tạo từ học thụ động sang học chủ động; Đẩy mạnh việc học đi đôi với hành, gắn lý luận với thực tiễn, gắn đào tạo với nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội và với tiến bộ khoa học công nghệ. Chú trọng đào tạo đáp ứng nhu cầu của thị trường, không đào tạo trên cơ sở những cái có sẵn của cơ sở đào tạo; Đẩy mạnh hơn nữa việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các cơ sở đào tạo công lập, nhất là các trường đào tạo nghề và đại học.

Đề cập tới kinh nghiệm quốc tế về chuyển đổi và đổi mới mô hình phát triển kinh tế trong bối cảnh hiện nay, Tiến sĩ Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cho rằng, nhiều vấn đề về nhóm chiến lược phát triển kinh tế, các ngành trí tuệ nhân tạo (AI), công nghiệp bán dẫn, sinh học, vật liệu mới, công nghiệp hỗ trợ… đòi hòi việc tái cấu trúc ngày càng hiệu quả hơn. Quan trọng là đổi mới mới tư duy về mô hình tăng trưởng, đáng chú ý là phát triển bền vững bao trùm, chuyển từ “nâu” sang “xanh”, kinh tế thực gắn với kinh tế số để ai cũng có thể hưởng lợi. “Câu chuyện hiệu quả đến giờ vẫn là đích. Và tái cơ cấu bây giờ là tiếp tục làm hay xây mới”, Tiến sĩ Thành đặt câu hỏi.

Tiến sĩ Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh.

Theo Tiến sĩ Võ Trí Thành, kinh nghiệm quốc tế cho thấy các quốc gia có mức độ thành công cao trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng đều có chính sách tài chính đóng vai trò kiến tạo phát triển, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và dẫn dắt cơ cấu lại nền kinh tế một cách chủ động. Đồng thời cần chú ý, hoàn thiện khung chính sách tài chính, góp phần thúc đẩy đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững, minh bạch và hiệu quả.

Liên quan tới nông nghiệp, Tiến sĩ Trương Thị Thu Trang, Phó Viện trưởng Viện chiến lược chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đề cập tới các kịch bản liên quan tới ngành nông nghiệp gồm có kịch bản nền (KB0), trong đó giữ nguyên xu hướng tăng trưởng giai đoạn 2011-2020 cùng kịch bản 1 (KB1) với tốc độ tăng trưởng trung bình, kịch bản 2 (KB2) với tốc độ tăng trưởng cao và kịch bản 3 (KB3) với tốc độ tăng trưởng toàn diện bao trùm.

Ngoài ra, các đại biểu cùng cũng nhau trao đổi về thực tiễn tăng trưởng từ tỉnh Bắc Ninh, về vấn đề việc làm và lao động, nguồn nhân lực chất lượng cao... nhằm bổ trợ cho quá trình tăng trưởng mới.

Theo LÊ NGUYỄN/nhandan.vn

Nguồn: https://baovinhlong.com.vn/kinh-te/202512/xac-lap-mo-hinh-tang-truong-gan-voi-tai-co-cau-nen-kinh-te-viet-nam-giai-doan-2026-2030-5962f1b/