Xây dựng phương án chống ngập cho TP Hồ Chí Minh khi hồ Dầu Tiếng xả lũ

Theo quyết định này, tại thành phố có 16 hồ, đập chứa nước được xếp vào loại lớn; 10 hồ, đập chứa nước cỡ vừa và 10 hồ, đập chứa nước loại nhỏ. Các đập lớn có chiều cao thân đập từ 12-34m và có tới 5 đập có chiều dài thân đập lên tới hơn 1km. Lượng nước tràn xả lũ thiết kế lớn nhất thuộc về hồ Sông Ray với lưu lượng lên đến 2.641m3/s. Với trữ lượng hàng tỷ m3 nước, các hồ đập này đang góp phần rất lớn trong việc trữ nước để phục vụ sản xuất, sinh hoạt, điều tiết dòng chảy cho các tuyến sông. Tuy nhiên, điều khiến cả người trong cuộc và dư luận quan ngại là việc vận hành, xã lũ hồ Dầu Tiếng - một hồ thuỷ lợi rất lớn, không nằm trên địa bàn thành phố nhưng sẽ gây tác động rất lớn với địa bàn TP Hồ Chí Minh trong điều kiện thời tiết bất thường, cực đoan...

Theo thiết kế, lưu lượng xả tràn của hồ Dầu Tiếng có thể lên tới 2.800 m3/s, nhưng trên thực tế, từ khi vận hành đến nay, hồ Dầu Tiếng mới chỉ xả 3 đợt lớn với lưu lượng tối đa lên đến 600 m3/s, 538 m3/s và 400 m3/s. Tuy vậy, các đợt xả lũ này đã gây ngập lụt trên diện rộng ở khu vực TP Hồ Chí Minh và Bình Dương. Thời gian qua đỉnh triều cường đo tại các trạm quan trắc của thành phố không ngừng tăng lên, đỉnh triều cao nhất đo tại trạm Phú An cuối tháng 10 vừa qua đã ở mức 1m77. Các trận mưa lớn xảy ra trên địa bàn ngày càng dày, trận mưa kỷ lục kéo dài trong 1,5 tiếng đồng hồ xảy ra vào tháng 5 vừa qua, lượng mưa đo được tại khu vực Thủ Đức là 103mm; khu vực Củ Chi là 217mm… Do đó, giải pháp ứng phó khi hồ Dầu Tiếng vận hành, xả lũ cần được thành phố đặt ra.

Xây dựng phương án chống ngập, lụt cho TP Hồ Chí Minh khi hồ Dầu Tiếng xả lũ hết công suất -0 — Ngập do triều cường trên một tuyến đường của TP Hồ Chí Minh trong đêm.

Tại Hội nghị về Phòng chống thiên tai khu vực miền Nam do Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phòng chống thiên tai tổ chức tại TP Hồ Chí Minh trước đây, lãnh đạo Ban Chỉ đạo này đã cho rằng, việc vận hành hồ Dầu Tiếng để giảm thiểu nguy cơ cho TP Hồ Chí Minh là một bài toán khó, chưa có lời giải. Đại diện đơn vị vận hành hồ thuỷ lợi Dầu Tiếng cho biết, được đưa vào khai thác, sử dụng cách đây 40 năm, hồ Dầu Tiếng có nhiệm vụ đa mục tiêu là cung cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, sinh hoạt, môi trường cho các tỉnh Tây Ninh, Bình Dương, Long An, TP Hồ Chí Minh trước khi sáp nhập, hồ Dầu Tiếng còn có nhiệm vụ cắt giảm lũ, đẩy mặn cho vùng hạ du sông Sài Gòn. Nhờ có hồ Dầu Tiếng điều tiết lũ mà ngập, lụt ở hạ du sông Sài Gòn đã giảm đáng kể so với trước khi xây dựng công trình, giảm thiểu thiệt hại cơ sở hạ tầng ở hạ du. Tuy nhiên, do tốc độ đô thị hóa quá nhanh ở hạ lưu sông Sài Gòn, ngập lụt cơ sở hạ tầng ở hạ du mỗi khi hồ Dầu Tiếng xả lũ đang là vấn đề rất lớn.

Thông tin với Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phòng chống thiên tai khi đó, ông Tô Văn Thanh, nguyên Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH MTV khai thác thuỷ lợi miền Nam - đơn vị quản lý vận hành hồ Dầu Tiếng đã phải thừa nhận, do tác động của biến đổi khí hậu, nếu hồ Dầu Tiếng xả lũ nhiều hơn, ngập lụt càng trở nên trầm trọng hơn. Theo ông Thanh, trong trường hợp lũ lớn, việc xả lũ nhằm đảm bảo an toàn công trình, nhưng phải giảm thiểu ngập lụt cho hạ du cũng đang là mâu thuẫn gay gắt trong thực tế đã và đang tồn tại sau gần 40 năm vận hành công trình hồ Dầu Tiếng.

Hồ Dầu Tiếng được vận hành trong mùa lũ theo quyết định số 3474 năm 2020 của Bộ NNPTNT (nay là Bộ NNMT) và Quyết định số 1985 năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ. Theo thiết kế, lưu lượng xả tràn của hồ Dầu Tiếng có thể lên đến 2.800 m3/s. “Trong trường hợp xảy ra lũ lớn, đe dọa đến an toàn công trình và bắt buộc phải xả lũ với lưu lượng lớn hơn trước đây, thì vấn đề ngập, lụt ở hạ du sẽ ra sao?" là câu hỏi đã được chính ông Thanh nêu ra.

Đại diện đơn vị này cũng thừa nhận, việc vận hành xả lũ hồ Dầu Tiếng hiện đang tồn tại nhiều bất cập. Việc xả lũ hồ Dầu Tiếng hiện đang phải đối diện với nhiều rủi ro. Nhất là trước thực trạng chỉ có 1 tuyến thoát lũ cho hồ Dầu Tiếng là sông Sài Gòn. Trong khi sức tải lũ đoạn sông Sài Gòn ở chân đập về đến cầu Bến Súc khá nhỏ. Điều này làm gia tăng ngập lụt nghiêm trọng mỗi khi lưu lượng xả qua tràn vượt quá 200m3/s. Đặc biệt, hồ Dầu Tiếng chưa có tràn sự cố khi xảy ra lũ cực lớn sẽ dẫn đến nguy cơ vỡ đập trong khi cao trình đập chính và đập phụ của hồ chưa đáp ứng được quy trình đảm bảo an toàn cho công trình. Ngoài ra, nguy cơ xảy ra sự cố cửa van cũng rất cao do không có cửa van sự cố để kịp thời chặn dòng nước từ hồ xả xuống hạ du, gây ngập và mất nước hồ không kiểm soát.

Để hạn chế rủi ro do xả lũ và sự cố của hồ Dầu Tiếng, trước đây Bộ NNPTNT đã xây dựng phương án, kế hoạch ứng phó khẩn cấp cho vùng hạ du sông Sài Gòn. Nhưng để có thể giải quyết căn cơ bài toán xả lũ hồ Dầu Tiếng, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình và tránh ngập nặng cho vùng hạ du, theo ông Thanh cần xem xét tổng thể các nhóm giải pháp công trình và phi công trình.

Trong đó công ty vận hành khai thác hồ đề xuất giải pháp đầu tư bổ sung tràn sự cố cho hồ Dầu Tiếng. Cùng lúc cần có chương trình, kế hoạch nạo vét sông Sài Gòn nhằm tăng cường năng lực thoát lũ của hồ Dầu Tiếng, đảm bảo an toàn cho công trình đầu mối và vùng hạ du sông Sài Gòn

Thừa nhận thực trạng trên, ông Trần Quang Hoài, Phó Trưởng ban Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai khi đó cũng đã đưa ra khuyến cáo: Đối với TP Hồ Chí Minh, việc vận hành hồ Dầu Tiếng là một bài toán hiện nay chưa có lời giải. Trong khi đó, lưu vực sông Sài Gòn - Đồng Nai không chỉ có hồ Dầu Tiếng, mà còn có một chuỗi các hồ chứa khác. Do đó việc vận hành xả lũ của lưu vực sông Sài Gòn - Đồng Nai là một vấn đề vô cùng khó khăn, phức tạp. “Nếu có tình huống xấu xảy ra với hồ Dầu Tiếng, nguy cơ ngập lụt sẽ rất lớn, thiệt hại gây ra sẽ không nhỏ, thậm chí có thể trở thành thảm họa đối với TP Hồ Chí Minh", ông Hoài khuyến cáo.

TP Hồ Chí Minh cần có sự quan tâm đúng mức và có những dự án bài bản về gia cố tuyến đê kè dọc sông Sài Gòn cũng như các dự án nạo vét, khơi thông dòng chảy và phương án ứng phó trên diện rộng trong trường hợp hồ Dầu Tiếng phải xả lũ hết công suất thiết kế.

Nguồn: https://cand.com.vn/doi-song/xay-dung-phuong-an-chong-ngap-cho-tp-ho-chi-minh-khi-ho-dau-tieng-xa-lu--i789073/