Xe điện toàn cầu lập kỷ lục, áp lực lên Toyota

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), năm ngoái doanh số xe điện (EV) toàn cầu vượt 17 triệu chiếc, chiếm hơn 20% thị phần. Trung Quốc bán 11 triệu chiếc, gần một nửa tổng lượng tiêu thụ và cứ 10 chiếc xe lưu thông trên đường ở Trung Quốc thì có 1 chiếc là EV. Năm nay, doanh số EV toàn cầu được dự kiến vượt 20 triệu chiếc, tỷ trọng hơn 1/4; riêng quý đầu tiên tăng 35% so với cùng kỳ. Trong bối cảnh ưu đãi mua sắm tiếp tục và giá thành giảm, EV có thể đạt khoảng 60% thị phần nội địa Trung Quốc trong năm nay, còn châu Âu khoảng 25%. Với các chính sách hiện hành, IEA ước tính thị phần EV toàn cầu sẽ vượt 40% vào năm 2030, trong đó Trung Quốc khoảng 80% và châu Âu khoảng 60%. Ngược chiều, Nhật Bản chứng kiến doanh số EV giảm 33% xuống 59.736 chiếc, chưa đầy 2% tổng doanh số xe mới; cùng lúc, Greenpeace Japan công bố báo cáo gây sức ép lên chiến lược BEV của Toyota.

EV toàn cầu tăng tốc: mốc 17 triệu và triển vọng năm nay

IEA ghi nhận thị trường EV tiếp tục mở rộng, với mức tăng 35% trong quý I năm nay so với cùng kỳ. Đà tăng này được hỗ trợ bởi chính sách ưu đãi tại nhiều quốc gia và việc giảm chi phí sản xuất, qua đó kéo giá bán xuống. Trung Quốc vẫn là động lực chính của thị trường khi tiêu thụ 11 triệu chiếc năm ngoái; tốc độ phổ cập cao đến mức trung bình cứ 10 xe đang lưu thông thì có 1 xe là EV.

Triển vọng ngắn hạn cho thấy doanh số EV toàn cầu năm nay có thể vượt 20 triệu chiếc, chiếm hơn 25% thị phần. IEA đồng thời đưa ra khung dự báo đến 2030: EV có khả năng vượt 40% thị phần toàn cầu nếu chính sách hiện hành được duy trì; Trung Quốc có thể đạt khoảng 80% và châu Âu khoảng 60%.

Chỉ số chính (IEA)	Số liệu
Doanh số EV toàn cầu năm ngoái	Hơn 17.000.000 (hơn 20% thị phần)
Doanh số EV Trung Quốc năm ngoái	11.000.000 (gần một nửa tổng thị trường)
Tăng trưởng EV quý I năm nay	+35% so với cùng kỳ
Dự báo EV toàn cầu năm nay	Hơn 20.000.000 (hơn 1/4 thị phần)
Dự báo thị phần EV Trung Quốc (năm nay)	Khoảng 60% nội địa
Dự báo thị phần EV châu Âu (năm nay)	Khoảng 25%
Dự báo thị phần EV toàn cầu (2030)	Vượt 40%
Dự báo thị phần EV Trung Quốc (2030)	Khoảng 80%
Dự báo thị phần EV châu Âu (2030)	Khoảng 60%

Nhật Bản hụt hơi: doanh số EV giảm 33%, thị phần dưới 2%

Năm ngoái, Nhật Bản bán 59.736 EV, giảm 33% so với năm trước và chiếm chưa đầy 2% tổng doanh số xe mới. Thị trường nội địa vẫn ưu ái hybrid (HV), trong khi EV có giá cao và ít mẫu mới khiến tâm lý dè dặt tồn tại. Hạ tầng sạc tại nhà cũng là rào cản đáng kể do đặc thù nhà chung cư; cùng với lo ngại về giá điện trong tương lai ở bối cảnh hành trình di chuyển chủ yếu là ngắn và trung bình, HV tiếp tục giữ ưu thế.

Dù vậy, EV nhập khẩu tại Nhật Bản tăng 5,7%, đạt 24.198 chiếc và lập kỷ lục. BYD bán 2.223 chiếc (tăng 54%), lần đầu vượt doanh số EV của Toyota tại thị trường này.

Áp lực gia tăng với Toyota từ báo cáo của Greenpeace Japan

Ngày 27 tháng 10, Greenpeace Japan công bố báo cáo “Toyota trên ngã ba đường – Chiến lược BEV của nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới và sự phù hợp với mục tiêu 1,5 độ”. Báo cáo cho rằng có khoảng cách lớn giữa kế hoạch BEV hiện tại của Toyota và mức giảm phát thải cần thiết để giữ mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu ở 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, đồng thời kêu gọi đặt mục tiêu giảm tổng khí thải và loại bỏ dần xe động cơ đốt trong.

Theo báo cáo, 98,9% trong tổng 436,28 triệu tấn CO2 tương đương từ các phương tiện Toyota bán ra năm 2023 xuất phát từ xe động cơ đốt trong và HV. Bình quân theo phương tiện, xe động cơ đốt trong thải 45,99 tấn, cao hơn hơn ba lần so với BEV (13,06 tấn). Xe HV và hybrid sạc điện (PHEV) lần lượt là 30,79 tấn và 23,66 tấn. Báo cáo cũng nêu tại Thái Lan, tỷ lệ bán xe động cơ đốt trong còn cao, kéo lượng khí thải vượt hơn bốn lần so với Na Uy.

Kế hoạch BEV và hệ quả phát thải theo ước tính của Greenpeace

Việc Toyota điều chỉnh kế hoạch bán BEV năm 2026 từ 1,5 triệu xuống 800.000 chiếc, theo Greenpeace, làm mất cơ hội cắt giảm 11,7–22,6 triệu tấn phát thải, tương đương lượng phát thải hàng năm của khoảng 4,5–8,7 triệu hộ gia đình trung bình ở Nhật Bản. Toyota công bố mục tiêu sản xuất 3,5 triệu BEV vào năm 2030; tuy nhiên, con số này được báo cáo là vẫn cao hơn 8,2% so với tiêu chuẩn của Sáng kiến Mục tiêu Dựa trên Khoa học (SBTi) và gấp khoảng hai lần mức phát thải chuẩn theo ngân sách cacbon của Greenpeace. Báo cáo kết luận kế hoạch BEV của Toyota chưa phù hợp với tốc độ khử cacbon theo Hiệp định Paris.

Bà Mariko Shiohata, người phụ trách biến đổi khí hậu và năng lượng tại Greenpeace Japan, nhận định: “Trong bối cảnh các nhà sản xuất ô tô đang đối mặt với yêu cầu ngày càng cao về các hoạt động bền vững, Toyota nên tăng tốc nỗ lực chống biến đổi khí hậu để duy trì năng lực cạnh tranh trong một thế giới đang nóng lên.”

Tổng kết

Dữ liệu của IEA cho thấy EV đang bước vào giai đoạn tăng tốc, với Trung Quốc giữ vai trò dẫn dắt và châu Âu duy trì đà tăng. Nhật Bản trái chiều, phản ánh khác biệt về cấu trúc hạ tầng, chi phí và thị hiếu. Trong bối cảnh này, các đánh giá của Greenpeace Japan làm nổi bật áp lực đối với chiến lược BEV của Toyota khi ngành ô tô tiến gần hơn đến các mục tiêu phát thải thấp.