6 giải pháp kiểm soát tồn dư cadimi trong đất

Áp dụng đồng bộ các giải pháp cải tạo đất, phân bón và biện pháp sinh học sẽ giúp kiểm soát hiệu quả tồn dư cadimi trong đất.

6 giải pháp kiểm soát

Cadimi (Cd) là kim loại nặng tồn tại tự nhiên trong đất nhưng có xu hướng tích lũy tăng dần qua nhiều năm canh tác, đặc biệt từ phân bón, nguồn nước tưới và thuốc bảo vệ thực vật. Với cây sầu riêng, cadimi dễ được rễ hấp thụ và tích lũy trong lá, cành và trái, tiềm ẩn nguy cơ vượt ngưỡng cho phép, ảnh hưởng đến xuất khẩu.

Theo quy định của thị trường Trung Quốc, hàm lượng cadimi trong trái sầu riêng phải dưới 0,05mg/kg. Nếu vượt ngưỡng, lô hàng có thể bị trả về, mất mã vùng trồng, làm giảm uy tín của cả vùng sản xuất.

TS Trần Thị Mỹ Hạnh thông tin về các giải pháp khắc phục tồn dư cadimi trong đất. Ảnh: Minh Đảm.

Theo TS Trần Thị Mỹ Hạnh, Trưởng Bộ môn Bảo vệ thực vật (Viện Cây ăn quả miền Nam), cadimi hòa tan mạnh trong điều kiện đất chua. Khi pH đất thấp dưới 5,5, ion Cd²⁺ tăng cao, rễ sầu riêng rất dễ hấp thụ cadimi. Bên cạnh đó, việc lạm dụng phân lân, sử dụng phân chuồng chưa kiểm soát, nước tưới ô nhiễm và canh tác lâu năm không cải tạo đất khiến cadimi tích lũy ngày càng nhiều.

Do đó, TS Hạnh khuyến cáo 6 giải pháp để bà con áp dụng đồng bộ.

Thứ nhất, kiểm tra và theo dõi định kỳ: Nông dân nên xét nghiệm đất, nước tưới, lá và trái mỗi 6 - 12 tháng, ghi chép nhật ký sản xuất để phục vụ truy xuất nguồn gốc.

Thứ hai, cải tạo đất, nâng pH: Bón vôi CaO hoặc CaCO₃ để nâng pH đất lên khoảng 6. Khi đất bớt chua, cadimi chuyển sang dạng khó hòa tan, cây hấp thụ ít hơn.

Thứ ba, bón phân an toàn, cân đối: Hạn chế phân lân và phân bón không rõ nguồn gốc; bón NPK hợp lý, tránh bón đạm cao đột ngột; bổ sung canxi, magiê, kẽm. Tăng cường phân hữu cơ hoai mục, phân hữu cơ vi sinh hoặc biochar để giữ cadimi trong đất.

Trồng cây bạc hà xen trong vườn sầu riêng có thể giảm tồn dư cadimi trong đất. Ảnh: Minh Đảm.

Thứ tư, quản lý chặt nguồn nước tưới: Không lấy nước từ kênh mương có nước thải sinh hoạt hoặc công nghiệp; làm rãnh thoát nước tốt, tránh ngập úng kéo dài; ưu tiên tưới nhỏ giọt hoặc phun gốc.

Thứ năm, trồng xen cây hấp thụ cadimi: Có thể trồng bạc hà, cải xanh, rau dền, thù lù hoặc cỏ vetiver quanh mương, ranh vườn để “hút” bớt cadimi trong đất. Sinh khối sau thu hoạch phải thu gom, tiêu hủy, không dùng làm phân.

Thứ sáu, bổ sung vi sinh vật có lợi: Các chế phẩm chứa Trichoderma, Bacillus, Pseudomonas… giúp cố định, kết tủa cadimi, giảm khả năng cây sầu riêng hấp thụ.

Hiệu quả rõ rệt từ mô hình tại Đồng Tháp

Qua khảo sát hơn 400 mẫu đất, nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và cành lá sầu riêng, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Đồng Tháp ghi nhận cadimi xuất hiện phổ biến trong đất và phân bón, nhất là ở những vùng đất chua.

Nông dân thực hiện giải pháp khắc phục tồn dư cadimi trong đất. Ảnh: Minh Đảm.

Từ đó, mô hình khắc phục tồn dư cadimi trong đất được triển khai tại hai vườn sầu riêng Ri6 ở xã Long Tiên và Thanh Hưng với 5 giải pháp kỹ thuật khác nhau. Sau khoảng 6 tháng, pH đất tăng từ khoảng 4,5 lên gần 6, hàm lượng cadimi trong đất giảm từ 0,02 đến gần 0,06mg/kg.

Đồng Tháp - vùng sản xuất sầu riêng lớn nhất ĐBSCL hiện có 35.500ha sầu riêng, trong đó gần 19.000ha đang cho trái. Tỉnh đã được cấp 350 mã số vùng trồng sầu riêng (tương đương khoảng 15.000ha) và 111 mã số cơ sở đóng gói.

Đáng chú ý, giải pháp sử dụng chế phẩm sinh học cho hiệu quả tốt nhất, giúp giảm cadimi trong trái sầu riêng khoảng 0,02mg/kg, đưa trái về ngưỡng an toàn, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu sang Trung Quốc.

Từ kết quả mô hình, cơ quan chuyên môn khuyến cáo nông dân không lạm dụng phân hóa học, ưu tiên phân hữu cơ hoai mục, phân hữu cơ sinh học và chế phẩm vi sinh. Thường xuyên cải tạo đất chua bằng vôi, che phủ, trồng xen hợp lý để đất tơi xốp, khỏe hơn.

Để khắc phục tình trạng nhiễm cadimi trên vườn sầu riêng bền vững, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đồng Tháp đề xuất một số định hướng.

Trước hết, địa phương sẽ tiếp tục phối hợp với các viện, trường và doanh nghiệp để nghiên cứu kỹ hơn vì sao cadimi tích tụ trong đất và đi vào cây sầu riêng, từ đó hoàn thiện quy trình kỹ thuật phù hợp với từng vùng trồng, giúp bà con áp dụng hiệu quả hơn.

Tiếp theo, các mô hình khắc phục cadimi sẽ được làm lại và mở rộng ra nhiều xã trong tỉnh, theo dõi qua nhiều vụ để xem giải pháp nào hiệu quả lâu dài, nhất là các biện pháp sinh học an toàn cho đất và cây.

Song song đó, cơ quan chuyên môn sẽ theo dõi định kỳ hàm lượng cadimi trong đất, lá và trái sầu riêng, kịp thời cảnh báo cho bà con khi có nguy cơ vượt ngưỡng để điều chỉnh cách bón phân, chăm sóc, tránh tình trạng tái nhiễm cadimi.

Ngoài ra, ngành chức năng sẽ siết chặt việc kiểm soát cadimi trong phân bón, nhất là phân lân, phân hữu cơ và phân bón lá giúp bà con chọn đúng phân an toàn, hạn chế đưa cadimi vào đất ngay từ đầu.

“Về lâu dài, những giải pháp đã được kiểm chứng hiệu quả, đặc biệt là sử dụng chế phẩm sinh học cải tạo đất sẽ được nhân rộng cho bà con áp dụng, kết hợp tuyên truyền và tập huấn để từng bước thay đổi tập quán canh tác, sản xuất ra trái sầu riêng an toàn, bán được giá cao và đáp ứng yêu cầu xuất khẩu”, ông Lý Huỳng (Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Đồng Tháp) cho biết định hướng.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/6-giai-phap-kiem-soat-ton-du-cadimi-trong-dat-d789488.html