Liên kết chuỗi giá trị để nâng tầm ngành chanh leo

Trong 80 năm xây dựng và phát triển, ngành nông nghiệp không ngừng đổi mới để đưa nông sản Việt Nam vươn ra thị trường quốc tế, trong đó, chanh leo ngày càng khẳng định vị thế của ngành hàng trái cây chủ lực; tiếp tục đẩy mạnh chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ không chỉ giúp nâng cao chất lượng mà còn là chìa khóa để chanh leo vững bước chinh phục các thị trường khó tính.

Những năm gần đây, chanh leo đã trở thành một trong những cây trồng phát triển nhanh, có giá trị kinh tế cao. Ảnh: Tuấn Anh

Xuất khẩu tăng mạnh trong 10 năm

Ngày 12/12, tại phường Pleiku (Gia Lai), Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai tổ chức Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”.

Ông Tô Văn Huấn, đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, xuất khẩu chanh leo tăng mạnh từ 20 triệu USD năm 2015 lên 222,5 triệu USD năm 2023 và đến tháng 10/2025 đạt hơn 202 triệu USD. Tây Nguyên hiện là thủ phủ chanh leo với 86,4% diện tích và 92,5% sản lượng năm 2024; miền Bắc chiếm 12,5% diện tích. Việt Nam hiện lưu hành 43 giống chanh leo, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Theo đánh giá, cây chanh leo có nhiều lợi thế về địa hình, đất đai và khí hậu thuận lợi; tại Tây Nguyên và một số vùng khác, cây có chu kỳ sinh trưởng 4 - 5 tháng, năng suất cao. Thị trường tiêu thụ rộng mở với nhu cầu đa dạng, trên 80% là sản phẩm chế biến và quả tươi.

Các đại biểu dự Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”. Ảnh: Phạm Hoài

Ông Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, cho biết, xuất khẩu chính ngạch chanh leo sang Trung Quốc từ năm 2022 mở ra cơ hội lớn, nâng cao thu nhập và lợi nhuận cho nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp; tại Gia Lai, doanh nghiệp liên kết với hợp tác xã và người trồng xây dựng chuỗi sản xuất - chế biến - tiêu thụ chanh leo bền vững, hình thành vùng nguyên liệu ổn định, đáp ứng mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, phục vụ chế biến sâu và xuất khẩu.

Ngành nông nghiệp và chính quyền địa phương đặc biệt chú trọng kiểm soát chất lượng cây giống, mời gọi doanh nghiệp uy tín đầu tư cơ sở sản xuất ứng dụng công nghệ hiện đại, trang bị phòng thí nghiệm kiểm định chất lượng trước khi cung cấp ra thị trường, giúp nguồn giống ngày càng bảo đảm chất lượng, ổn định và bền vững.

Tuy nhiên, ông Đoàn Ngọc Có cho rằng, ngành vẫn đối mặt biến đổi khí hậu phức tạp, diện tích manh mún, một số hộ trồng tự phát trên chân đất và điều kiện tưới chưa phù hợp. Quản lý giống chưa vững chắc, trong khi các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc ngày càng yêu cầu nghiêm ngặt về tiêu chuẩn kỹ thuật, chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Nhiều chuyên gia cũng đánh giá, công nghệ bảo quản và chế biến sâu thiếu đồng bộ, nguồn cung không ổn định và các yêu cầu kiểm dịch quốc tế ngày càng khắt khe...

Chuẩn hóa giống, nâng cao chất lượng, mở rộng xuất khẩu

Theo Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực giai đoạn 2025 - 2030, chanh leo được định hướng trở thành ngành hàng bền vững. Với mục tiêu duy trì 12.000 - 15.000ha và sản lượng 250.000 - 300.000 tấn; tập trung tại các tỉnh trọng điểm như Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Lắk, Quảng Trị, Nghệ An và Sơn La.

Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Nguyễn Quý Dương cho biết, để hiện thực hóa mục tiêu này, ngành chanh leo cần tiếp tục chuẩn hóa các khâu then chốt, đặc biệt là quản lý giống. Các Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật được đề nghị siết chặt kiểm soát giống trên địa bàn, trong khi doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh giống phải tuân thủ nghiêm quy định cung cấp giống sạch bệnh, chất lượng tốt và có nguồn gốc rõ ràng.

Giai đoạn 2025 - 2030, chanh leo được định hướng trở thành ngành hàng bền vững. Ảnh: Phạm Hoài

Người trồng được khuyến cáo lựa chọn giống, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật từ doanh nghiệp uy tín, tránh vật tư kém chất lượng làm giảm năng suất và ảnh hưởng tiêu chuẩn xuất khẩu. Doanh nghiệp cung ứng vật tư tham gia chuỗi liên kết cũng phải hỗ trợ nông dân về kỹ thuật và giá thành, để lợi ích mô hình liên kết rõ ràng và bền vững hơn so với sản xuất đơn lẻ. Song song với quản lý giống, phát triển vùng trồng và triển khai mô hình liên kết phải bám sát nhu cầu thị trường; sản xuất bền vững không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn nội bộ mà còn phù hợp yêu cầu từng thị trường xuất khẩu.

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật sẽ tiếp tục mở rộng thị trường, hiện sản phẩm đã vào Trung Quốc và Australia; đồng thời Việt Nam đang đàm phán với Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều thị trường tiềm năng khác. Dù xuất khẩu dạng quả tươi hay chế biến, an toàn thực phẩm luôn là điều kiện bắt buộc, đòi hỏi quy trình sản xuất chặt chẽ, đồng bộ và tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn kỹ thuật.

Dưới góc độ doanh nghiệp, Giám đốc Nafoods Tây Nguyên Hồ Hải Quân nhận định, thị trường chanh leo thế giới thay đổi nhanh, vừa tạo cơ hội vừa đặt ra thách thức. Người tiêu dùng ưa chuộng đồ uống tự nhiên, hữu cơ, ít đường và hương vị mới, trong khi nhà nhập khẩu yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và chứng chỉ quốc tế. Việt Nam cạnh tranh với Brazil, Peru, Ecuador, có lợi thế chi phí, chất lượng và thời vụ nhưng hạn chế quy mô và thương hiệu, do đó cần xây dựng liên kết bền vững giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp và nhà phân phối.

Trong bối cảnh đó, Nafoods xác định ba trụ cột phát triển bền vững: mở rộng và chuẩn hóa vùng nguyên liệu theo VietGAP, GlobalGAP; nâng cấp công nghệ chế biến và đa dạng hóa sản phẩm; tăng cường liên kết thị trường, ký hợp đồng dài hạn và thúc đẩy mô hình “5 nhà” gắn với hội chợ và nền tảng thương mại điện tử doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B).

Cùng quan điểm, ông Đoàn Ngọc Có nhấn mạnh, thúc đẩy ngành chanh leo phát triển bền vững cần sự thống nhất cao về nhận thức và hành động giữa các chủ thể tham gia; trong đó mối quan hệ hữu cơ giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp là yếu tố quyết định thành công của chuỗi giá trị.

Phó Viện trưởng Viện Bảo vệ thực vật (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) Nguyễn Thị Bích Ngọc kiến nghị thêm, cần xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia cho cây giống sạch bệnh, tăng cường quản lý giống thương mại và áp dụng hệ thống nhà lưới 3 cấp. Ngoài ra, sớm hình thành vùng nguyên liệu quy mô lớn, đồng nhất về giống và quy trình kỹ thuật, có giám sát và cảnh báo dịch hại. Tiếp tục đẩy mạnh các mô hình sản xuất đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP để nâng cao chất lượng chanh leo, đáp ứng tốt hơn yêu cầu thị trường xuất khẩu.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/lien-ket-chuoi-gia-tri-de-nang-tam-nganh-chanh-leo-10400446.html