Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong kinh tế số

Kinh tế số mở ra nhiều tiện ích, nhưng cũng tạo ra những rủi ro thị trường truyền thống chưa có. Những thay đổi này buộc cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng phải thích ứng.

Xu hướng mua hàng hóa trực tuyến tăng đưa người tiêu dùng vào nguy cơ đối diện với những rủi ro mới (Ảnh minh họa).

Nguy cơ mới

Xem facebook, chị Nguyễn Thị Oanh ở xã Trường Tân (Hải Phòng) thấy thông tin rao bán nồi đa năng nhiều ngăn. Ngăn dưới nấu cơm, ngăn giữa nấu canh và ngăn trên cùng có thể hấp hoặc luộc rau. Thấy tiện lợi nên chị Oanh quyết định bỏ gần 900.000 đồng mua chiếc nồi đa năng này để mang đến công ty nấu ăn trưa. “Khi sử dụng tôi thấy sản phẩm không như quảng cáo. Cơm nấu phía dưới chín, nhưng phần canh hầm khoai thì còn sống. Muốn rau hấp chín phải đợi rất lâu. Dùng được một tuần phần đầu ổ cắm đã bị gẫy, phải bỏ đi” - chị Oanh thất vọng cho biết.

Không chỉ trường hợp của chị Oanh, nhiều người tiêu dùng hiện nay có xu hướng mua sắm trực tuyến. Nếu như trước đây, người mua có thể cầm tận tay, xem hàng trực tiếp, thì nay nhiều người mua hàng thông qua hình ảnh, video quảng cáo trên mạng và chốt đơn. Nhiều trường hợp không biết được bên bán trực tiếp cho mình là ai, nên đành “ngậm bồ hòn làm ngọt” khi trót mua phải hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.

Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia vừa phát đi cảnh báo về những chiêu trò lừa đảo đang phổ biến trên các nền tảng thương mại điện tử. Một số thủ đoạn được ghi nhận thường xuyên là giả lập giao diện giống các sàn thương mại lớn như: Shopee, Lazada, Tiki... để đánh cắp thông tin; yêu cầu người mua chuyển tiền đặt cọc rồi chiếm đoạt; mạo danh người quen, người nổi tiếng hoặc doanh nghiệp để kêu gọi đầu tư, bán hàng; lôi kéo người dân tham gia nhiệm vụ ảo, “ứng vốn - nhận hoa hồng”, sau đó hệ thống biến mất; gửi tin nhắn, email giả mạo thông báo trúng thưởng và yêu cầu cung cấp mã OTP hoặc thông tin tài khoản...

Tại hội nghị tập huấn nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về bảo vệ người tiêu dùng trên địa bàn thành phố mới đây, ông Đoàn Quang Đông (Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, Bộ Công Thương) thông tin: Thời điểm mua sắm cuối năm là giai đoạn tội phạm mạng hoạt động mạnh nhất. Thủ đoạn không chỉ tinh vi mà còn thay đổi liên tục.

Các hình thức giả mạo thương hiệu lớn, mạo danh nhân viên sàn thương mại điện tử, tung khuyến mãi “sale sốc - hoàn tiền ảo”, lừa thanh toán qua ví điện tử… xuất hiện với tần suất dày đặc. Thậm chí, một số vụ việc còn sử dụng công nghệ mô phỏng khuôn mặt (deepfake) để chiếm lòng tin. “Những bẫy lừa này thường bắt đầu từ những thao tác rất nhỏ. Một cú click, một mã QR hay một cuộc gọi video tưởng quen thuộc, song chỉ cần lơ là vài giây, người dân có thể mất dữ liệu cá nhân, mất quyền kiểm soát tài khoản mạng xã hội, thậm chí mất toàn bộ tài chính” - ông Đông cảnh báo.

Sự thay đổi hành vi tiêu dùng trong bối cảnh kinh tế số khiến rủi ro không chỉ nằm ở chất lượng sản phẩm mà còn là nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân. Chỉ một lần bấm vào đường link lạ, người mua có thể bị lấy cắp mật khẩu, mã OTP, bị chiếm đoạt tài khoản ngân hàng hoặc bị mạo danh vay tiền. Đây là điểm khác biệt rõ rệt của trong bối cảnh mới, khi nguy cơ không chỉ đến từ việc đặt mua.

Thời gian tới, lực lượng Quản lý thị trường sẽ tăng cường quản lý kinh doanh trên nền tảng số.

Thay đổi cách kiểm soát

Theo Sở Công Thương, doanh thu qua thương mại điện tử của thành phố hiện nay đạt 16 - 18% tổng mức bán lẻ, cao hơn mức trung bình cả nước (12%), với tốc độ tăng trưởng bình quân từ 23 - 25%/năm. Chỉ số thương mại điện tử năm 2025 của Hải Phòng đứng thứ 5 cả nước, cho thấy sức tiêu thụ mạnh mẽ trên các sàn mua sắm trực tuyến.

Ông Bùi Thế Hùng, Phó chi cục trưởng Chi Cục quản lý thị trường thành phố nhận định: “Thương mại điện tử phát triển khiến hành vi gian lận cũng thay đổi theo. Nếu chỉ kiểm tra bằng cách cũ, chúng ta khó theo kịp. Vi phạm giờ không nằm ở cửa hàng mà nằm trên tài khoản ảo, trên những dòng quảng cáo chạy liên tục trên các trang mạng xã hội”.

Thời gian tới, Chi cục Quản lý thị trường thành phố cùng các lực lượng chức năng của thành phố đặt trọng tâm vào việc tăng hiệu quả kiểm tra, xử lý hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và sản xuất, kinh doanh hàng giả, nhất là trong môi trường trực tuyến.

Chi cục thường xuyên theo dõi, rà soát hoạt động của các gian hàng online trên Facebook, các phiên livestream bán hàng để kịp thời phát hiện dấu hiệu vi phạm. Danh sách tổ chức, cá nhân bị xử lý được công bố rộng rãi trên các phương tiện truyền thông nhằm tăng tính răn đe và thúc đẩy sự minh bạch trong kinh doanh số. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với cơ quan Công an, Hải quan, Thuế… đểvkịp thời phát hiện, xử lý ngay những vụ việc phát sinh.

Đơn vị cũng mở các khóa bồi dưỡng chuyên sâu, giúp cán bộ nắm vững kỹ năng nhận diện, xử lý hành vi vi phạm trên không gian mạng. Đồng thời, tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật tiếp tục được đẩy mạnh, nhằm nâng cao ý thức tuân thủ quy định của các tổ chức, cá nhân kinh doanh trực tuyến.

Chi cục khuyến khích người dân chủ động tham gia phát hiện, tố giác hàng giả, góp phần bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và tạo lập môi trường thương mại điện tử an toàn, lành mạnh.

Bộ Công Thương vừa phê duyệt “Đề án phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026-2030”. Điểm mới quan trọng là thúc đẩy chuyển đổi số và chuyển đổi xanh; từng bước xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia kết nối với Tổng đài 1800.6838, ứng dụng AI, Big Data... để tiếp nhận, phân loại, cảnh báo sớm rủi ro và tự động hóa xử lý phản ánh.

BẢO ANH

Nguồn: https://baohaiphong.vn/bao-ve-quyen-loi-nguoi-tieu-dung-trong-kinh-te-so-529277.html