Các nhà văn, nhà nghiên cứu nói gì về Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh?

Trong đó, Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh vừa được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch vinh danh tác phẩm tiêu biểu, xuất sắc sau hơn 30 năm nhận giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam (năm 1991) cùng một số giải thưởng quốc tế.

Nhiều nhà văn, nhà phê bình, độc giả mến mộ bày tỏ niềm vui, xúc động đặc biệt khi cuốn tiểu thuyết họ yêu thích được tôn vinh xứng đáng.

Đại diện tiêu biểu của thời kỳ văn chương rực rỡ

PGS.TS Phạm Xuân Thạch - Trường Khoa học liên ngành và nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội - nói 14 tác phẩm văn học được vinh danh lần này đã gợi nhắc về lịch sử phát triển dài và sôi động của văn học Việt Nam trong nửa thế kỷ qua.

Cỏ lau của Nguyễn Minh Châu, Mùa lá rụng trong vườn của Ma Văn Kháng, Đường tới thành phố của Hữu Thỉnh, Những người đi tới biển của Thanh Thảo… đều báo hiệu sự đổi mới của văn chương lúc bấy giờ.

Trong đó, tập truyện ngắn Cỏ lau có thể coi là bản di chúc tinh thần trước khi Nguyễn Minh Châu qua đời, trọn vẹn báo hiệu sự đổi mới sẽ đến trong văn học Việt Nam mà ở đó tính chất đời tư thế sự trong văn chương thay thế cho tính chất sử thi.

Trong danh sách vinh danh cũng có những tác phẩm quan trọng nhất của văn chương Đổi mới như Nỗi buồn chiến tranh, Thời xa vắng, Bến không chồng, Mảnh đất lắm người nhiều ma.

Nếu như Thời xa vắng của Lê Lựu khai thác hành trình con người từ đám đông cộng đồng trở về đối diện với số phận cá nhân của mình thì Bến không chồng của Dương Hướng khai thác nỗi đau chiến tranh của những người phụ nữ ở nông thôn, hậu phương.

Con gái thủy thần là một tác phẩm rất độc đáo của Nguyễn Huy Thiệp vừa trần trụi, nghiệt ngã và khốc liệt vừa buồn bã và khắc khoải trong cuộc hành trình đi tìm tính thiêng với khao khát của con người về những gì siêu việt và đẹp đẽ trong cõi đời.

Nỗi buồn chiến tranh - Ảnh 2. — Nhà văn Dương Hướng nhận vinh danh tác phẩm tiêu biểu xuất sắc cho tiểu thuyết Bến không chồng - Ảnh: T.ĐIỂU

Sự vinh danh dành cho Mình và họ của Nguyễn Bình Phương và Cánh đồng bất tận của Nguyễn Ngọc Tư là ghi nhận xứng đáng dành cho những nhà văn đã đổi mới bút pháp, báo hiệu một "cấu hình mới của văn chương", được hiện diện rõ nét trong văn học Việt Nam sau năm 2000.

Ông Thạch cũng đánh giá rất cao việc tôn vinh Mẫu thượng ngàn của Nguyễn Xuân Khánh. Đây là một tiểu thuyết trường thiên đa tuyến với những suy tư rất sâu sắc về nông thôn và văn hóa Việt Nam trong cuộc va chạm văn hóa Đông - Tây.

Những tác phẩm này khi ra đời đã tạo nên tiếng vang mạnh mẽ trong công chúng; gợi lên những khuynh hướng đọc và đánh giá khác nhau; đồng thời cũng tạo ra sức lay động, khiến văn học thay đổi, kích thích tiềm năng sáng tạo của văn chương, kích thích sự sáng tạo của những nhà văn cùng thời.

Nỗi buồn chiến tranh là tác phẩm tầm cỡ không chỉ nhiều người viết mong muốn mà nhiều quốc gia mong muốn có được cho văn học của mình. Như mọi tác phẩm lớn khác, nó luôn vượt qua những lớp bụi thiên kiến để cống hiến chất nghệ thuật vàng ròng cho người đọc.

Ở khía cạnh hẹp hơn, tôi nghĩ tác phẩm này góp phần làm dòng văn học viết về chiến tranh của chúng ta trở nên đa chiều, đa dạng hơn.

Nên tự hào vì chúng ta đã có một tác phẩm như thế.

Nhà văn NGUYỄN BÌNH PHƯƠNG (Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam)

Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh đã được dịch ra hơn 20 thứ tiếng trên thế giới

Nỗi buồn chiến tranh, một đỉnh cao đặc biệt

Đặc biệt, Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh đã tạo ra một thi pháp mới trong tiếp cận hiện thực, khắc họa không chỉ chủ nghĩa anh hùng mà cả nỗi đau mà con người phải chịu đựng trong chiến tranh.

Ông Thạch còn nhớ đã đọc Nỗi buồn chiến tranh khi còn là một thanh niên trẻ, chuẩn bị bước vào đại học. Ông đã lập tức bị choáng ngợp bởi mỹ học đặc biệt của tiểu thuyết này: một sự huy hoàng, một nét trữ tình, một sự đau đớn đến cùng cực.

Đây là một tác phẩm văn học gây xúc động với vẻ đẹp văn chương đầy nhạc tính, chất thơ và sự độc đáo của ngôn từ, khả năng thể hiện đến tột cùng nỗi đau đớn cũng như niềm hạnh phúc của con người trong chiến trận.

Sau này làm việc về văn chương, ông Thạch đánh giá Nỗi buồn chiến tranh là tác phẩm văn học Việt Nam vô cùng độc đáo trong giai đoạn đầu đổi mới, một đỉnh cao đặc biệt.

Nỗi buồn chiến tranh mang tính đổi mới sâu sắc khi nó tạo ra một lối viết, một cơ chế thẩm mỹ rất mới nhưng vẫn "mang dấu vết thời đại mà Bảo Ninh đang sống, tột cùng đau thương nhưng cũng rất huy hoàng".

TS Đỗ Hải Ninh, Viện Văn học, nêu quan điểm cùng viết về chiến tranh từ trải nghiệm của một người từng tham chiến, sống sót và chịu chấn thương tinh thần, nếu Phía Tây không có gì lạ được coi là một kiệt tác của Remarque thì Nỗi buồn chiến tranh cũng là một kiệt tác độc đáo của Bảo Ninh.

Nỗi buồn chiến tranh khắc họa tâm hồn một người lính với "cuộc chiến của riêng anh" và thân phận con người trong cuộc chiến tranh chống Mỹ của người Việt Nam. Bảo Ninh có lẽ chịu ảnh hưởng từ Phía Tây không có gì lạ cùng những tác phẩm văn học chiến tranh khác của Việt Nam và thế giới.

Nhưng ở những miêu tả cực thực về mức độ khủng khiếp của chiến tranh, ông cũng vượt lên trên những tác phẩm trước đó bằng nghệ thuật tiểu thuyết điêu luyện.

Nỗi buồn chiến tranh là tác phẩm đồng hành cùng đổi mới văn học ở Việt Nam, thể hiện tư duy nghệ thuật mới mẻ và mở ra xu hướng mới của văn học Việt đương đại: tái hiện chiến tranh từ trải nghiệm cá nhân, cho phép tiếp cận chiến tranh từ nhiều phía.

Nỗi buồn chiến tranh thể hiện chiều sâu của văn hóa phương Đông nói chung, văn hóa Việt nói riêng trong tâm hồn những con người bé nhỏ, bình thường trong chiến tranh, chịu tác động nhiều nhất nhưng còn sống sót là còn khắc khoải về nhân tình và nhân tính.

Văn chương Nỗi buồn chiến tranh cũng cho thấy sức hút và thành công của một tác phẩm văn học Việt Nam đương đại tiêu biểu vươn tới tầm phổ quát của văn chương nhân loại, chú ý đến nỗi đau, mất mát của con người, luôn hoài nghi, chất vấn và thức gọi con người về nhân tính, tình yêu, hòa bình.

Một điều đáng chú ý, theo bà Ninh, số phận của hai cuốn tiểu thuyết nổi tiếng Nỗi buồn chiến tranh và Phía Tây không có gì lạ đều chịu phản ứng, chỉ trích từ những người đọc theo hướng chính trị hóa ở quốc gia của chúng. Nhưng với bút pháp nghệ thuật xuất sắc và sự kết tinh những giá trị văn hóa đặc sắc, qua thời gian cả hai đã xác lập được vị thế xứng đáng trong lòng bạn đọc.

Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh và những sự vinh danh xúc động- Ảnh 12. — Nhà thơ Trần Đăng Khoa nhận vinh danh cho cuốn Đảo chìm của ông - Ảnh: T.ĐIỂU

Nhà thơ Trần Đăng Khoa - Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, người được vinh danh lần này với tập truyện - ký Đảo chìm - nhận định các tác phẩm được vinh danh lần này đều xứng đáng, đặc biệt là hai tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp và Bảo Ninh.

Ông khẳng định Nỗi buồn chiến tranh là cuốn sách hay. Không phải ngẫu nhiên mà hơn 20 nước dịch và sách được nằm trong thư viện của Hội đồng giải thưởng Nobel cùng vài cuốn sách khác của các tác giả Việt.

Tác phẩm gây tranh cãi gay gắt vì điểm nhìn của tác giả. Bảo Ninh viết về chiến tranh từ góc nhìn của chủ nghĩa nhân đạo. Theo ông Khoa, sắp tới nên trao cho Bảo Ninh Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Theo Tuổi Trẻ

Nguồn: https://baoangiang.com.vn/cac-nha-van-nha-nghien-cuu-noi-gi-ve-noi-buon-chien-tranh-cua-bao-ninh-a469263.html