Chiên sạch để sống xanh – vì sao thế giới đang thay đổi cách sử dụng dầu ăn

Từ các bếp ăn công nghiệp ở Singapore, chuỗi nhà hàng tại châu Âu đến quán ăn nhỏ tại Bangkok, một làn sóng mới đang âm thầm diễn ra: “Clean Frying – Chiên sạch, Sống xanh.” Mục tiêu của xu hướng này không chỉ là tiết kiệm dầu hay đảm bảo an toàn thực phẩm, mà còn là giảm phát thải khí nhà kính từ chính căn bếp – nơi tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại đóng vai trò không nhỏ trong bức tranh khí hậu toàn cầu.

Khi món chiên trở thành thước đo bền vững

Theo báo cáo Food and Agriculture Organization – FAO (2023), lượng dầu thực vật tiêu thụ toàn cầu đã tăng gấp gần 3 lần trong 25 năm qua.Điều đó đồng nghĩa với hàng trăm triệu tấn CO₂ được thải ra mỗi năm chỉ để sản xuất, vận chuyển và xử lý dầu ăn.

Tuy nhiên, trong vòng 5 năm trở lại đây, nhiều quốc gia đã bắt đầu đưa dầu ăn vào danh mục sản phẩm cần quản lý phát thải vòng đời (Life Cycle Emission). Điển hình tại Singapore, quy định chỉ số TPM (Total Polar Materials) trong dầu chiên phải dưới 25 %, vượt ngưỡng buộc phải thay. Đức và Pháp bắt buộc nhà hàng ghi nhận chu kỳ thay dầu để đảm bảo kiểm soát chất lượng và hạn chế dầu thải. Còn Hàn Quốc và Nhật Bản thì đầu tư hệ thống lọc dầu tái sử dụng an toàn, giảm tới 30 % lượng dầu tiêu thụ mỗi năm.

“Việc kiểm soát dầu chiên không còn chỉ để đảm bảo hương vị – mà là một phần trong chiến lược phát triển bền vững của ngành thực phẩm.”– Trích Klipspringer Food Safety Guide 2023.

Ô nhiễm dầu chiên – vấn đề sức khỏe và khí hậu song hành

Khi dầu bị sử dụng nhiều lần, quá trình oxy hóa và phân hủy sinh ra các hợp chất độc hại như aldehyde, acrolein, acrylamide.Không chỉ gây ảnh hưởng tim mạch, gan, mà theo nghiên cứu của PMC – US National Library of Medicine (2014), khói dầu chiên là nguồn phát sinh khí nhà kính nội địa đáng kể, đặc biệt ở khu vực đô thị có mật độ nhà hàng cao.

Với quy mô hàng triệu bếp chiên mỗi ngày, lượng hơi dầu, khói và dầu thải cộng dồn tạo nên một “vòng lặp” phát thải CO₂ và CH₄ khó kiểm soát – điều mà trước đây ít ai nghĩ đến.

Công nghệ – chìa khóa cho bếp chiên bền vững

Để cắt đứt “vòng lặp dầu bẩn – phát thải”, thế giới đang hướng đến các công nghệ kiểm soát và tái tạo dầu chiên thông minh: 

- Thiết bị đo TPM cầm tay: cho phép đầu bếp biết chính xác mức độ phân hủy dầu, thay vì ước chừng bằng mắt.

- Vật liệu lọc và hấp thụ độc chất thế hệ mới: có thể loại bỏ hợp chất phân cực, kéo dài tuổi thọ dầu, giảm tần suất thay dầu.

- Giải pháp tái chế dầu thải thành nhiên liệu sinh học: đang giúp cắt giảm hàng trăm nghìn tấn CO₂ mỗi năm ở châu Âu.

- Bếp “zero smoke”: kết hợp hệ thống lọc khói và kiểm soát nhiệt để ngăn hình thành aldehyde trong không khí.

Những tiến bộ này cho thấy “chiên sạch” không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành một hướng đi công nghiệp.

Việt Nam trước ngưỡng thay đổi

Ngành ẩm thực Việt Nam – từ quán ăn vỉa hè tới chuỗi nhà hàng lớn – đều gắn liền với món chiên. Tuy nhiên, khi các xu hướng tiêu dùng xanh và du lịch bền vững đang lan rộng, việc chuyển sang mô hình “bếp chiên an toàn – giảm phát thải” sẽ sớm trở thành yêu cầu bắt buộc thay vì lựa chọn.

Không chỉ vì môi trường, mà còn vì niềm tin và hình ảnh thương hiệu. Thực khách hiện đại – đặc biệt là giới trẻ và khách quốc tế – ngày càng quan tâm đến việc nhà hàng họ ăn có “thân thiện môi trường” hay không.

Một khảo sát của Nielsen 2024 cho thấy 72 % người Việt Gen Z sẵn sàng trả thêm 10 % giá món ăn nếu biết quy trình chế biến thân thiện với môi trường.

Từ nhận thức đến hành động

Chiên sạch – sống xanh không phải là xu hướng nhất thời, mà là một chuyển động tất yếu.Việc giảm tiêu thụ dầu, quản lý tốt dầu thải, áp dụng công nghệ kiểm soát chất lượng sẽ giúp doanh nghiệp: Giảm chi phí vận hành 30 – 40 %/năm; Giảm đáng kể lượng khí CO₂ và CH₄ phát sinh; Nâng cao hình ảnh và uy tín thương hiệu trong mắt người tiêu dùng.

Từ nay, mỗi chảo dầu chiên không chỉ là nơi tạo ra món ngon – mà còn là nơi bắt đầu cho một lối sống có trách nhiệm với trái đất. Những quốc gia và doanh nghiệp đi trước đã chứng minh: đầu tư cho “chiên sạch” là đầu tư cho sức khỏe, môi trường và tương lai.

Khi xu hướng này chạm tới Việt Nam, đó sẽ là cơ hội để toàn ngành ẩm thực thay đổi, cùng nhau tiến tới một nền ẩm thực bền vững, không chỉ ngon mà còn xanh.

Nguồn: https://baophapluat.vn/chien-sach-de-song-xanh-vi-sao-the-gioi-dang-thay-doi-cach-su-dung-dau-an.html