Theo UNEP, kinh tế xanh là nền kinh tế nâng cao đời sống con người và cải thiện công bằng xã hội, đồng thời giảm thiểu đáng kể các rủi ro môi trường và suy thoái sinh thái; nói một cách đơn giản, đó là nền kinh tế có phát thải thấp, sử dụng hiệu quả tài nguyên và hướng tới công bằng xã hội. Như vậy, chuyển đổi xanh không chỉ là điều chỉnh kỹ thuật hay công nghệ đơn lẻ mà là sự chuyển đổi toàn diện mô hình phát triển.
Để thực hiện kinh tế xanh, xã hội phải đầu tư trở lại cho tăng trưởng theo một cách khác trước. Các dòng vốn từ Nhà nước, khu vực tư nhân và các nguồn lực quốc tế cần được định hướng vào những lĩnh vực góp phần giảm phát thải các-bon, giảm ô nhiễm, sử dụng hiệu quả năng lượng và tài nguyên, ngăn chặn suy giảm đa dạng sinh học và các dịch vụ hệ sinh thái. Đặc biệt, các khoản đầu tư vào “vốn tự nhiên” cần được coi là ưu tiên, gắn với điều chỉnh chính sách, thay đổi quy định so với thời kỳ “kinh tế nâu”, trong đó chi tiêu công phải đi trước, có tính dẫn dắt để thu hút các nguồn lực khác tham gia duy trì, cải thiện và phục hồi vốn tự nhiên. Đây cũng là cách bảo vệ lợi ích của những nhóm dễ bị tổn thương, những người có sinh kế và an ninh phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên.
UNEP từng đưa ra kịch bản, để hướng tới nền kinh tế xanh, các quốc gia trên thế giới cần đầu tư khoảng 2% GDP toàn cầu vào các hoạt động “xanh hóa” những lĩnh vực chủ chốt của nền kinh tế. So sánh giữa kịch bản đầu tư xanh và kịch bản “kinh doanh như hiện tại” trong giai đoạn 2010–2050 cho thấy, về dài hạn, con đường đầu tư xanh giúp sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn, tăng trưởng GDP cao hơn và bền vững hơn. Điều này khẳng định chuyển đổi xanh không phải là “chi phí bắt buộc” mà là một lựa chọn phát triển có lợi về kinh tế, xã hội và môi trường.
Ở Việt Nam, chủ trương về chuyển đổi xanh đã được Đảng xác định từ nhiều năm qua và ngày càng được hoàn thiện.
Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 3/6/2013 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về “chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường” đã đề ra mục tiêu hướng tới nền kinh tế xanh, thân thiện với môi trường vào năm 2020. Sau 10 năm thực hiện, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 81-KL/TW ngày 4/6/2024 tiếp tục khẳng định yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi năng lượng công bằng; tập trung nguồn lực giải quyết nguy cơ cạn kiệt tài nguyên; từng bước giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; có chính sách thu hút các dự án đầu tư xanh, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả năng lượng và tài nguyên. Có thể thấy, từ mục tiêu “hướng tới kinh tế xanh” đến yêu cầu “đẩy mạnh chuyển đổi xanh” là bước phát triển về nhận thức và quyết tâm chính trị.
Chính phủ đã cụ thể hóa đường lối của Đảng bằng nhiều chiến lược, chương trình, chính sách. Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh được ban hành lần đầu tại Quyết định số 1393/QĐ-TTg ngày 25/9/2012 cho giai đoạn 2011–2020 và tầm nhìn đến năm 2050, xác định 3 nhiệm vụ trọng tâm: Giảm cường độ phát thải khí nhà kính, thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; “xanh hóa” sản xuất; “xanh hóa” lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững. Chiến lược yêu cầu các địa phương xây dựng chương trình, kế hoạch hành động tăng trưởng xanh, lồng ghép mục tiêu xanh vào kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội.
Bước sang giai đoạn mới, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến 2050 được phê duyệt tại Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 1/10/2021 đã cập nhật bối cảnh và xu thế phát triển mới.
Định hướng chung của Chiến lược là cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, giảm cường độ phát thải khí nhà kính thông qua sử dụng tiết kiệm, hiệu quả năng lượng, tài nguyên trên nền tảng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số; phát triển kết cấu hạ tầng xanh, bền vững; xây dựng lối sống xanh; bảo đảm chuyển đổi xanh theo nguyên tắc bình đẳng, bao trùm, nâng cao năng lực chống chịu của toàn bộ nền kinh tế. Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chiến lược giai đoạn 2021–2030 được phê duyệt tại Quyết định số 882/QĐ-TTg ngày 22/7/2022, yêu cầu các tỉnh, thành phố hoàn thành kế hoạch hành động tăng trưởng xanh hoặc tích hợp mục tiêu tăng trưởng xanh vào quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.
Hai lần ban hành Chiến lược và Kế hoạch hành động cho thấy quyết tâm của Chính phủ trong việc đưa kinh tế xanh, chuyển đổi xanh từ chủ trương thành chương trình hành động cụ thể.
Trên nền tảng đó, Việt Nam bước vào giai đoạn chuyển đổi xanh với nhiều cơ hội quan trọng. Trước hết, chúng ta đã có cơ sở chính trị – pháp lý tương đối đầy đủ, từ nghị quyết của Đảng, kết luận của Bộ Chính trị đến chiến lược, chương trình, kế hoạch hành động của Chính phủ, tạo khung khổ vững chắc để các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp triển khai. Tiếp theo, nhu cầu xã hội đối với sản phẩm, dịch vụ xanh, thân thiện môi trường đang gia tăng mạnh mẽ. Không chỉ các thị trường khó tính như Hoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc mà ngay cả thị trường trong nước, khi đời sống người dân được nâng lên, cũng ngày càng ưu tiên các sản phẩm sạch, an toàn, tiết kiệm tài nguyên.
Việc Đảng xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một trong những đột phá chiến lược, đặc biệt trong Nghị quyết số 57-NQ/TW, tạo nền tảng quan trọng để thực hiện chuyển đổi xanh.
Chuyển đổi xanh đòi hỏi áp dụng công nghệ tiên tiến, quy trình sản xuất thông minh, mô hình quản trị mới, tất cả đều gắn chặt với khoa học, công nghệ và chuyển đổi số.
Xu thế chuyển đổi xanh cũng là xu thế chung của toàn cầu, mở ra cơ hội cho Việt Nam tăng cường hợp tác quốc tế, tiếp nhận tri thức, công nghệ, nguồn lực tài chính xanh và chia sẻ kinh nghiệm.
Cùng với đó, Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân như một động lực quan trọng của nền kinh tế tạo điều kiện huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân cho đầu tư xanh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp.
Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, quá trình chuyển đổi xanh ở Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức. Nhận thức về chuyển đổi xanh chưa thật sự đồng đều giữa các cấp, các ngành, giữa người hoạch định chính sách, cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Nếu không được nâng cao một cách hệ thống, chuyển đổi xanh rất dễ bị hiểu giản lược như vài dự án “xanh hóa” bề mặt, khó trở thành chuyển biến thực chất trong mô hình phát triển.
Hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến chuyển đổi xanh dù đã được quan tâm xây dựng nhưng vẫn còn những điểm chưa đồng bộ, nhất là về cơ chế ưu đãi, hỗ trợ, tín dụng xanh, thủ tục vay vốn cho các dự án đầu tư xanh. Điều này làm tăng chi phí giao dịch, giảm động lực tham gia của doanh nghiệp và người dân. Về mặt công nghệ, nhiều ngành sản xuất của Việt Nam vẫn đang vận hành với công nghệ cũ, tiêu tốn năng lượng, phát thải cao, khó đáp ứng các tiêu chuẩn xanh ngày càng khắt khe của thị trường. Việc đổi mới công nghệ để tiến tới sản xuất xanh đòi hỏi nguồn lực rất lớn và lộ trình phù hợp.
Nguồn nhân lực chất lượng cao cho chuyển đổi xanh còn thiếu và yếu. Vận hành công nghệ mới, công nghệ hiện đại, hệ thống quản trị số hóa cần đội ngũ được đào tạo bài bản, có năng lực liên ngành, trong khi đào tạo nhân lực phục vụ kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn trên thực tế mới chỉ ở giai đoạn đầu.
Nguồn lực tài chính cũng là thách thức rất lớn. Phần lớn doanh nghiệp Việt Nam còn ở quy mô vừa, nhỏ và siêu nhỏ; các nông trại, hộ gia đình vẫn sản xuất theo tập quán truyền thống. Việc chuyển từ mô hình “nâu” sang “xanh” đòi hỏi chi phí đáng kể cho quy hoạch lại sản xuất, đổi mới công nghệ, đáp ứng các tiêu chuẩn xanh; nếu không có cơ chế chia sẻ rủi ro và hỗ trợ phù hợp, nhiều chủ thể khó có thể chủ động tham gia.
Chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu trong kỷ nguyên mới, là con đường để Việt Nam đạt được mức tăng trưởng cao đi đôi với bền vững. Thực hiện chuyển đổi xanh thông qua chuyển đổi từ nền kinh tế “nâu” sang nền kinh tế xanh, đúng với bản chất của nó, đòi hỏi nỗ lực bền bỉ, có lộ trình rõ ràng và giải pháp đồng bộ.
Việt Nam đã khởi động kinh tế xanh, tăng trưởng xanh từ hơn một thập kỷ qua, có chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Vấn đề đặt ra trong giai đoạn tới là tận dụng tốt các cơ hội từ bối cảnh quốc tế và trong nước, đồng thời có giải pháp phù hợp để tháo gỡ những điểm nghẽn, vượt qua các thách thức. Chỉ khi đó, chuyển đổi xanh mới thực sự trở thành động lực quan trọng trong “kỷ nguyên vươn mình”, góp phần đưa Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, phát thải ròng bằng “0” vào giữa thế kỷ XXI.
Nguồn: https://mst.gov.vn/chuyen-doi-xanh-co-hoi-va-thach-thuc-cho-viet-nam-197251210180549532.htm
![[Video] Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ được UNESCO ghi danh vào Danh sách cần bảo vệ khẩn cấp](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/402x226/vietnam/resource/IMAGE/2025/12/10/1765350246533_tranh-dong-ho-734-jpg.webp)
Bình luận (0)