Chuyên gia "hiến kế" cách dạy và học trong “cơn bão AI"

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực đời sống, đặc biệt là giáo dục, hoạt động dạy và học không chỉ còn là quá trình truyền thụ tri thức mà còn là hành trình gìn giữ và phát huy những giá trị cốt lõi của con người.

Hệ quả của lạm dụng AI

Chiều 15/11, tại TPHCM, Trung tâm Phát triển Giáo dục và Đào tạo phía Nam (Bộ GD-ĐT), phối hợp cùng An Publishing & Education (Anbooks) và VietSuccess, tổ chức buổi Toạ đàm "học và hỏi trong cơn bão AI – giữ tính người trong thời đại tối ưu" và giao lưu ra mắt sách "Lớp học cuối cùng" của Tiến sĩ Hoàng Anh Đức.

Tại buổi toạ đàm, các chuyên gia đã đưa ra những tác động tiêu cực và tích cực khi AI "tấn công" vào môi trường học đường, cùng chia sẻ cách làm, lời khuyên để thầy cô giáo cũng như học sinh thích ứng linh hoạt trong thời đại "cơn bão" AI.

TS.Hoàng Anh Đức, tác giả sách “Lớp học Cuối cùng”, học giả nghiên cứu tại Đại học RMIT Việt Nam.

Phát biểu đề dẫn tại chương trình, TS.Hoàng Anh Đức, tác giả sách "Lớp học Cuối cùng", học giả nghiên cứu tại Đại học RMIT Việt Nam cho rằng việc học trong thời đại AI trở nên khó khăn hơn khi lượng kiến thức tăng lên, con người tiếp nhận và xử lý thông tin đã thay đổi. 

Bên cạnh đó, phương pháp giảng dạy vẫn nặng về ghi nhớ công thức thay vì hiểu bản chất, thiếu cá nhân hóa theo năng lực và định hướng của từng học sinh, trong khi thời gian dành cho trải nghiệm, thực hành và tư duy sáng tạo còn hạn chế.

Nhưng nếu lạm dung AI, người dùng sẽ rơi vào tình trạng nhận được đáp án tức thì mà không cần phải "động não". Hệ quả là không thể học các kỹ năng đòi hỏi thời gian dài, học sinh dễ bỏ cuộc khi gặp khó khăn. Tạo vòng lặp phụ thuộc "gặp vấn đề dùng AI - não không tự giải quyết- vấn đề tương đương xuất hiện- càng phụ thuộc AI hơn- khiến tự tin về bản thân giảm- lại gặp vấn đề".

Tiến sĩ giáo dục học Nguyễn Thị Thu Huyền, Giám đốc chuyên môn Pathway School & Pathway Academy.

Cùng chung quan điểm, Tiến sĩ giáo dục học Nguyễn Thị Thu Huyền, Giám đốc chuyên môn Pathway School & Pathway Academy nhận định rằng: Bất cứ thứ gì đạt được quá nhanh, quá dễ dàng đều phải trả giá. Ví dụ như khi sử dụng công nghệ để hỗ trợ học tập, nếu câu trả lời đến quá dễ dàng, chúng ta sẽ mất đi cơ hội ghi nhớ và hiểu sâu.

Thầy Ngô Thành Nam, Hiệu trưởng Trường TH–THCS–THPT B.School cũng cho biết: "Khi đi dạy, tôi luôn trăn trở làm sao để học sinh dễ tiếp cận bài học, làm sao để kiến thức thật sự "chạm" được đến các em. Ngay cả việc chấm bài, nếu chỉ dựa vào AI mà không dành thời gian quan sát, chiêm nghiệm vì sao học sinh làm như vậy, trả lời như vậy thì sẽ mất đi giá trị của quá trình giáo dục. Chúng ta cần biết ứng dụng công nghệ một cách phù hợp, chứ không hoàn toàn phụ thuộc vào nó".

Lời khuyên dạy và học trong thời đại AI "bùng nổ"

Thầy Lê Thắng Lợi - Giám đốc Trung tâm Phát triển giáo dục và Đào tạo phía Nam, Văn phòng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng: "Công nghệ nói chung, trí tuệ nhân tạo (AI) đang tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực của đời sống chúng ta. Hơn lúc nào hết, chúng ta cần một tư duy mới, những chiến lược mới và quan trọng hơn, thay vì quá vồn vã hay lo lắng, ta cần thích ứng, làm chủ và khai khác nó một cách hiệu quả nhất cho học tập, làm việc và cuộc sống của chúng ta".

Thầy Lê Thắng Lợi - Giám đốc Trung tâm Phát triển giáo dục và Đào tạo phía Nam, Văn phòng Bộ Giáo dục và Đào tạo, phát biểu tại chương trình.

Tương tự, thầy Trần Nam Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Năng khiếu, ĐHQG TPHCM cho biết: Khi trào lưu sử dụng ChatGPT xuất hiện, nhiều học sinh dùng công cụ này để đối phó với bài tập giáo viên giao. Theo thầy, không nên cấm đoán theo hướng xử lý kỹ thuật, mà phải định hướng cho các em hiểu mục đích của việc học để làm gì. Trong học tập, quá trình tìm lời giải quan trọng hơn đáp số, vì đó là cách giúp học sinh hình thành tư duy, từ đó có thể giải quyết những dạng bài mới trong tương lai.

"Thực tế, có học sinh chăm chỉ nhưng cũng có em lười và dùng AI để giải. Vì vậy giáo viên cần có hình thức kiểm tra phù hợp, chẳng hạn như vấn – đáp, cách làm mà học sinh không thể "che giấu" được việc mình có hiểu bài hay không. Giáo viên cũng nên đổi mới cách ra bài và cách dạy, ví dụ: giao cho học sinh tự tạo ra một bài toán, hoặc yêu cầu các em tự trình bày, giảng giải lời giải của mình. Tôi không thiên về việc giảng bài quá nhiều gọi vui là "ôm bảng". Tôi để học trò làm việc nhiều hơn. Các em được lên bảng làm bài, trải nghiệm thực hành. Những hoạt động đó giúp học sinh chủ động, thay vì chỉ tìm cách đối phó bằng công nghệ", thầy Dũng chia sẻ.

"Về ứng dụng AI trong giáo dục, vấn đề quan trọng nhất nằm ở cách tiếp cận: làm sao đưa AI vào dạy học một cách hiệu quả nhưng không đánh mất các giá trị cốt lõi. Giáo viên vẫn phải chú trọng dạy học sinh về đạo đức, cảm xúc, giúp các em biết cách ứng xử, thấu hiểu bản thân và người khác, điều mà công nghệ không thể thay thế", thầy Ngô Thành Nam nhấn mạnh.

Tiến sĩ Phan Thanh Bình, Nguyên Giám đốc ĐH Quốc gia TPHCM phát biểu tại chương trình.

Cùng đưa ra nhận định tại chương trình, Tiến sĩ Phan Thanh Bình, nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM bày tỏ: Nếu các em muốn dùng AI, không nên cấm đoán; thay vào đó thầy cô có thể yêu cầu cho các em làm thêm một câu trả lời khác mà không dùng AI, rồi so sánh xem bên nào hay hơn, tại sao hay? để các em hiểu bài sâu hơn. Chúng ta nên khuyến khích học sinh nghiên cứu, ứng dụng AI để tham gia xây dựng tiết học, biến công nghệ thành công cụ hỗ trợ quá trình học tập.

"Ngoài kiến thức, giáo dục còn là dạy con người, biết tôn trọng cộng đồng và phát triển tính nhân văn. Trong bối cảnh tương lai chưa biết chính xác, hiện tại AI chỉ là thuật toán, nhưng tập trung, tự làm, chú trọng quá trình và rèn tính người vẫn là nền tảng quan trọng nhất", thầy Bình nhấn mạnh.

Dịp này, Ban tổ chức Chương trình đã giao lưu ra mắt sách "Lớp học cuối cùng" của TS Hoàng Anh Đức. Tác phẩm là một câu chuyện giả tưởng sâu sắc về tương lai của giáo dục và bản chất của con người trong thời đại trí AI.

Lấy bối cảnh năm 2525, "Lớp học cuối cùng" mở ra một thế giới tưởng như hoàn hảo, nơi công nghệ mang tên Neural Tapestry cho phép con người tải trực tiếp kiến thức vào não bộ, loại bỏ các lớp học truyền thống, sách vở và quá trình học tập khám phá lộn xộn không thể dự đoán được kết quả đầu ra. Tuy nhiên, khi một nhóm học sinh trải quả sự ngắt kết nối bất ngờ khỏi mạng Neural Tapestry, họ đã khám phá được một điều sâu sắc: Giá trị không thể thay thế của việc tự tư duy.

Nguồn: https://phunuvietnam.vn/chuyen-gia-hien-ke-cach-day-va-hoc-trong-con-bao-ai-20251115232636163.htm