Đánh thức hương chè Shan tuyết

Dưới tán rừng già quanh năm mây phủ của xã Yên Bình, những gốc chè shan tuyết cổ thụ ở thôn Bản Mộc vẫn bền bỉ sinh trưởng qua năm tháng. Thứ chè từng chỉ là thức uống bên bếp lửa của người Tày, nay đang dần trở thành sản phẩm hàng hóa có thương hiệu, mang theo câu chuyện gìn giữ hương vị núi rừng và khát vọng vươn ra thị trường.

Người dân thôn Bản Mộc (xã Yên Bình) thu hái chè shan tuyết.

Thôn Bản Mộc hiện có 76 hộ, với hơn 300 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào Tày. Cuộc sống của người dân gắn chặt với nông - lâm nghiệp, trong đó cây chè Shan tuyết giữ vai trò đặc biệt quan trọng.

Từ trước những năm 1990, khi bản làng gần như biệt lập, chè chỉ được hái để phục vụ sinh hoạt gia đình. Những cụ già người Tày trèo đèo, lội suối hái từng búp non, sao chè bằng chảo gang, hong bằng khói bếp, cất giữ trên gác nhà sàn. 

Khoảng 10 năm sau đó, khi cây bước vào thời kỳ sinh trưởng mạnh, búp mỡ màng hơn, chè Shan tuyết bắt đầu có giá trị trao đổi trong cộng đồng. Người dân đổi chè lấy ngô, lúa, rau rừng trong các phiên chợ. Bước ngoặt tiếp theo đến khi con đường đất đầu tiên rồi đường bê tông được mở về Bản Mộc, điện lưới quốc gia về thôn.

Giao thương thuận lợi hơn, máy móc dần được đưa vào sản xuất, chè shan tuyết từ sản phẩm “nhà làm” trở thành nguồn thu nhập chính của nhiều hộ dân. Tuy nhiên, việc sản xuất khi ấy vẫn còn manh mún, chưa có liên kết hay thương hiệu chung.

Nhận thấy tiềm năng lớn từ vùng chè cổ thụ, đầu năm 2023, một số hộ dân đã liên kết thành lập Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp Bản Mộc. Từ khi có HTX, các hộ chưa có máy móc được hỗ trợ để chế biến chè tập trung; quy trình sản xuất được chuẩn hóa theo hướng an toàn, hữu cơ; sản phẩm có tem nhãn, truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Các thành viên HTX nông nghiệp Bản Mộc đóng gói sản phẩm chè Shan tuyết.

Chè Shan tuyết Bản Mộc từng bước đạt các chứng nhận VietGAP, hữu cơ PGS, 2 sản phẩm chè Shan tuyết và hồng trà Shan tuyết Bản Mộc đạt OCOP 3 sao. Đến nay, 14,7ha chè của HTX đã được cấp giấy chứng nhận hữu cơ. Chè Shan tuyết Bản Mộc bắt đầu có mặt trên những kệ hàng nông sản sạch, triển lãm, hội chợ...

Đến nay, ở Bản Mộc có có 35 hộ sản xuất và chế biến chè. Doanh thu năm 2023 từ cây chè Shan tuyết đạt hơn 521 triệu đồng, năm 2024 tăng lên trên 570 triệu đồng, giá bán trung bình khoảng 200.000 đồng/kg chè búp khô.

Ông Ma Đình Hùng, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Bình, khẳng định: Chè Shan tuyết Bản Mộc là sản phẩm đặc trưng của địa phương, có giá trị cả về kinh tế và văn hóa. Chính quyền xã luôn tạo điều kiện để bà con quảng bá sản phẩm, tiếp cận các chương trình hỗ trợ của Nhà nước, đồng thời định hướng phát triển gắn với du lịch sinh thái, trải nghiệm văn hóa bản địa. Chúng tôi cũng đang làm hồ sơ đề nghị công nhận Làng nghề chè Shan tuyết Bản Mộc, từ đó mở thêm những cơ hội phát triển mới cho cây chè địa phương.

Theo chia sẻ của Giám đốc HTX nông nghiệp Bản Mộc Ma Văn Thống, thời gian tới, HTX tiếp tục mở rộng vùng nguyên liệu đạt chuẩn hữu cơ, đa dạng hóa sản phẩm như hồng trà, trà ướp hương, tinh dầu chè, xây dựng mã số vùng trồng để phục vụ truy xuất nguồn gốc và mở rộng thị trường.

Về phía xã Yên Bình, địa phương cũng đã kiến nghị các cấp hỗ trợ nâng cấp hạ tầng giao thông, tạo điều kiện cho vận chuyển nguyên liệu và phát triển du lịch trải nghiệm gắn với không gian đồi chè, văn hóa Tày.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/kinh-te/202512/danh-thuc-huong-che-shan-tuyet-1483a8d/