Người giữ lửa dân ca bài chòi xứ Quảng

BAI CHOI — Nghệ nhân Trịnh Tám (phải) trong một lần biểu diễn truyền thông. Ảnh: HOÀNG LIÊN

Tâm huyết với nghệ thuật bài chòi

Ghé thăm ngôi nhà nhỏ của nghệ nhân Trịnh Tám vào những ngày giữa tháng 5, được nghe ông ngâm nga làn điệu dân ca, bài chòi xứ Quảng, lòng chợt lắng lại.

Nghệ nhân Trịnh Tám kể, ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình thuần nông nhưng từ nhỏ đã biết đến những làn điệu dân ca, bài chòi qua những lần xem lễ hội tại địa phương với các tác phẩm nổi tiếng như: “Đội chim chèo bẻo”; “Thoại Khanh - Châu Tuấn”; “Đêm nằm nghe nhạn kêu sương”…

Từ đó, ông bắt đầu đam mê và tự mày mò để hát theo. Cũng không biết từ lúc nào những câu hát dân ca, bài chòi xứ Quảng đã trở thành thứ không thể thiếu trong cuộc sống thường nhật của ông, gắn bó như máu thịt...

Không qua trường lớp đào tạo chuyên môn nhưng bằng niềm đam mê dành cho dân ca, bài chòi và có sẵn năng khiếu bẩm sinh, ngoài thời gian làm việc tại xã, ông Tám lại tranh thủ sưu tầm, sáng tác những điệu hát mới và tham gia biểu diễn tại các hoạt động văn hóa - văn nghệ quần chúng trong và ngoài địa phương.

Không chỉ thuộc làn điệu dân ca xứ Quảng, ông Tám còn thông thạo hô hát cả 30 con bài chòi (quân bài) và biết khai thác nhiều lời hát khác nhau của cùng một con bài.

Theo ông Tám, hô hát bài chòi không khó, nhưng cái khó là biết làm sao luyến láy để chạm trái tim người nghe. Không những vậy, hô hát bài chòi cũng có rất nhiều làn điệu và tiết tấu riêng. Khi thì da diết, xúc động, cũng có khi sôi nổi, giục giã... nhằm chuyển tải hết nội dung một câu chuyện trọn vẹn.

Ở mỗi thời điểm cần bổ sung thêm những làn điệu, sắc thái khác nhau và tích hợp thêm yếu tố văn hóa, âm nhạc địa phương, làm phong phú thêm làn điệu bài chòi.

Để đưa dân ca, bài chòi đến gần hơn với công chúng, tháng 4/2011, ông Tám thành lập câu lạc bộ (CLB) Dân ca - Bài chòi xã Đại Phong với 20 thành viên. Các thành viên CLB thuộc nhiều lứa tuổi, nghề nghiệp, chung niềm đam mê và mong muốn góp phần gìn giữ, lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp đến cộng đồng.

“Nhiều lúc anh em trong CLB tự bỏ tiền túi để được hát, mang niềm vui đến người nghe. Chính tràng vỗ tay, sự tán thưởng của khán giả đã khiến cho niềm đam mê bài chòi của các thành viên càng cháy bỏng” - ông Tám chia sẻ.

Cùng với CLB Dân ca - Bài chòi xã Đại Phong, CLB Dân ca - Bài chòi Đại Lộc ra đời vào năm 2015 với 10 thành viên. Dưới sự dìu dắt của nghệ nhân Trịnh Tám, CLB không chỉ duy trì hoạt động thường xuyên hằng tháng mà còn tham gia những buổi diễn phục vụ lễ, tết.

Ông Tám vừa là người viết kịch bản kiêm đạo diễn, đảm nhận vai anh hiệu để hô thai tại các hội chơi bài chòi. Ông cũng là kép chính độc diễn được nhiều vai với kỹ năng diễn xuất điêu luyện.

Cống hiến hết mình

Năm 2017, ông Trịnh Tám đã vinh dự được Nhà nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Bài chòi. Nghệ nhân Trịnh Tám cùng với các thành viên trong CLB Dân ca - Bài chòi đã tham gia rất nhiều hội thi, hội diễn, liên hoan văn hóa nghệ thuật do tỉnh Quảng Nam tổ chức và đạt được nhiều thành tích nổi bật.

BAI CHOI 1 — Nghệ nhân Trịnh Tám (phải). Ảnh: THÙY LIÊN

Điển hình: Huy chương vàng cuộc thi Đàn hát dân ca tỉnh Quảng Nam lần thứ I năm 2015; giải Nhì toàn đoàn trong hội thi Hô hát bài chòi lần thứ I do Trung tâm Văn hóa tỉnh Quảng Nam tổ chức vào năm 2020…

Nghệ nhân Trịnh Tám còn có những đóng góp quan trọng và tích cực trong hoạt động tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước thông qua nghệ thuật dân ca, bài chòi.

Từ năm 2019 đến nay, với giọng ca mượt mà, lối diễn xuất rất duyên pha chút hóm hỉnh, ông đã tuyền tải đến quần chúng những nội dung quan trọng trong các buổi tuyên truyền pháp luật.

“Đường làng ngõ xóm quanh co/ phóng nhanh vượt ẩu rủi ro có ngày. Ai ơi, xin hãy dừng ngay/ phóng nhanh vượt ẩu ít may rủi nhiều. Ai ơi, xin nhớ một điều/ giao thông đúng luật chớ chui liều nát xe là con xe” - ông Tám ứng tác.

Cùng với đó, ông hô liền một con bài chòi gắn với luật an toàn giao thông. Cứ thế, bằng phương pháp dễ nghe, dễ nhớ, những nội dung tưởng chừng như rất khô khan của các điều luật trở nên mềm mại, dễ nghe, dễ nhớ, dễ tiếp thu.

Nghệ nhân Trịnh Tám thường được mời giảng dạy tại các lớp tập huấn hát dân ca bài chòi ở các địa phương, một số câu lạc bộ và nhiều trường học. Với ông, việc gìn giữ, bảo tồn nghệ thuật dân ca, bài chòi không chỉ là niềm đam mê mà còn là trách nhiệm của cá nhân và cả cộng đồng...

Comment (0)