Giàu đẹp từ thẳm sâu lịch sử

Sau khi sáp nhập, tỉnh Lâm Đồng không chỉ rộng về không gian bởi có diện tích tự nhiên lớn nhất nước với rất nhiều tiềm năng kinh tế của vùng sơn nguyên - hải nguyên, mà còn thẳm sâu về chiều kích lịch sử văn hóa, tín ngưỡng của vùng đất khi mới được công nhận thêm hai bảo vật quốc gia và công bố hai di tích/di sản quốc gia.

Hiện tại, tỉnh Lâm Đồng có 7 di sản văn hóa được UNESCO ghi danh, 10 di sản phi vật thể quốc gia, 3 di tích đặc biệt, 144 di tích lịch sử - danh thắng cấp quốc gia và cấp tỉnh; Bảo tàng tỉnh đang lưu giữ 112.235 hiện vật, cổ vật, tài liệu có giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật.

Xin điểm qua vài nét về 3 bảo vật quốc gia và 2 di tích, di sản vừa được công nhận.

Ba bảo vật quốc gia (Đàn đá Đắk Sơn, Tượng Avalokitesvara Bắc Bình và Linga vàng Po Dam) là những sản phẩm do con người kỳ công sáng tạo, chứa nhiều giá trị tiêu biểu, đặc sắc về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật. Cục trưởng Cục Di sản văn hóa PGS.TS Lê Thị Thu Hiền nhấn mạnh: “Đây được coi là những tư liệu quan trọng về lịch sử cùng quá trình hình thành và phát triển vùng đất Tây Nguyên thời tiền sử, Nam Trung Bộ, diện mạo lịch sử văn hóa Chămpa”.

Bảo vật quốc gia Đàn đá Đắk Sơn.

Bảo vật Đàn đá Đắk Sơn được phát hiện năm 2014 tại thôn Đắk Sơn, xã Nam Xuân, huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông cũ (nay là xã Đắk Sắk, tỉnh Lâm Đồng). Đàn gồm 16 thanh đá (11 thanh nguyên vẹn, 5 thanh gần nguyên vẹn, 4 thanh gãy đôi và 1 thanh gãy ba), niên đại khoảng 3.200 - 3.000 năm. Đàn là minh chứng trình độ cao về kỹ thuật, thẩm mỹ của thợ thủ công tiền sử và lấp lánh về đời sống tinh thần phong phú của chủ nhân. PGS.TS Bùi Văn Liêm, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hội Khảo cổ học Việt Nam khẳng định rằng Đàn đá Đắk Sơn “là bộ nhạc cụ cổ độc đáo” và là “cổ vật có giá trị đặc biệt về khảo cổ học, lịch sử, văn hóa; là sản phẩm văn hóa tinh thần, nhạc cụ cổ xưa nhất của cư dân thời tiền sử vùng Tây Nguyên”.

Bảo vật quốc gia Tượng Avalokitesvara Bắc Bình.

Bảo vật Tượng Avalokitesvara Bắc Bình được người dân phát hiện tại xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận cũ (nay là thôn Thanh Khiết, xã Hồng Thái, tỉnh Lâm Đồng) trước năm 1945. Tượng Avalokitesvara được chế tác từ đá sa thạch hạt mịn (một loại đá granite hạt nhỏ), có màu xám đen, chiều cao 61 cm, trọng lượng 13 kg; có niên đại thế kỷ 8 - 9. Tượng Avalokitesvara hội đủ những đặc trưng nghệ thuật điêu khắc Champa và là tư liệu quý về lịch sử nghệ thuật - tôn giáo - văn hóa, là gạch nối về phong cách nghệ thuật tạo hình của thế kỷ 8 với thế kỷ 9 - 10 (phong cách nghệ thuật Trà Kiệu, Đồng Dương). Vừa có tính độc đáo riêng, Tượng Avalokitesvara vừa thể hiện quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa giữa Ấn Độ và các nước Đông Nam Á ở thiên niên kỷ đầu tiên sau Công nguyên.

Bảo vật quốc gia Linga vàng Po Dam.

Bảo vật Linga vàng Po Dam được phát hiện năm 2013 tại di tích Cụm tháp Po Dam thuộc xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận (nay là xã Liên Hương, tỉnh Lâm Đồng). Linga cao 6,6 cm, đường kính thân 5,35 - 5,49 cm, đường kính vành 5,8 - 6,0 cm và trọng lượng 78,36 gr. Chất liệu linga chủ yếu bằng vàng (90,4% hàm lượng), còn lại bạc 9,05% và đồng 0,55%. Niên đại được xác định khoảng thế kỷ 8 - 9. Các nhà nghiên cứu khẳng định Linga vàng Po Dam có kiểu dáng, kỹ thuật chế tác, mỹ thuật, kích thước đến nay vẫn là độc nhất vô nhị. Bảo vật là hiện vật gốc độc bản, quý hiếm, mang nhiều giá trị về lịch sử, văn hóa Chăm.

Di tích quốc gia Danh lam thắng cảnh Hang C3-C4 nằm trong hệ thống hang động núi lửa Nâm B’Lang thuộc xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng. Hình thành từ dòng dung nham chảy, hang C3-C4 có từ khoảng 689.000 - 199.000 năm trước. Tổng chiều dài của hang là 967,8 m, trong đó C3 dài 716,3 m và C4 dài 251,5 m. Hang C3-C4 là một trong những hang động đẹp và cấu trúc địa chất độc đáo, càng nâng giá trị của hệ thống hang động dài nhất Đông Nam Á thuộc vùng Công viên địa chất UNESCO Đắk Nông. Hang có giá trị lớn về lịch sử, văn hóa, du lịch và nghiên cứu. PGS.TS Trần Tân Văn, chuyên gia cao cấp của Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO nhận định: “Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông là một trong những công viên địa chất hiếm hoi trên thế giới hội tụ trọn vẹn các yếu tố: di sản địa chất đặc sắc, nền văn hóa bản địa phong phú và cộng đồng cư dân gắn bó sâu sắc với di sản”.

Danh thắng quốc gia Hang C4-C4 cùng tạo nên hệ thống hang động dài nhất Đông Nam Á thuộc vùng Công viên địa chất UNESCO Đắk Nông.

Là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Tăm Blang M’prang Bon là lễ hội cúng rào bon trồng cây mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào M’nông. Lễ hội Tăm Blang M’prang Bon sinh ra từ truyền thuyết người M’nông Preh. “Blang” là cây gạo được xem là cây thiêng bởi sự chở che cho con dân khi gặp những hiểm họa. Vì vậy, hằng năm người dân tổ chức lễ hội trồng cây Blang để mong luôn có được cuộc sống an yên, hạnh phúc và trường cường như sức sống của cây Blang. Trong lễ hội, đồng bào M’nông dùng cây Blang làm cột lễ. Không gian văn hóa cồng chiêng vang vọng, cộng hưởng, mê hoặc và đầy lên quanh “vị thần” Blang suốt chiều dài và chiều sâu lễ hội.

Những bảo vật quốc gia và di tích, di sản quốc gia chính là khẳng định sự giàu có từ thẳm sâu lịch sử của một vùng đất. Đó là những tài sản vô giá để lại cho lớp hậu thế niềm tự hào và lời nhắc nhớ về trách nhiệm gìn giữ, phát huy tốt và đúng những giá trị đặc biệt của chúng.

Nguồn: https://baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202510/giau-dep-tu-tham-sau-lich-su-9580248/