‘Hành trình xanh - Đất khỏe, cây trồng khỏe’ để canh tác lúa giảm phát thải

An Giang Chương trình ‘Hành trình xanh - Đất khỏe, cây trồng khỏe’, thúc đẩy canh tác lúa thông minh, giảm phát thải, hướng tới Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao bền vững.

Hành trình xanh bắt đầu từ cánh đồng biên giới

Ngày 17/11, tại HTX Phú Nông Xanh (xã Vĩnh Điều, tỉnh An Giang), Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền phối hợp Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang chính thức khởi động chương trình “Hành trình xanh - Đất khỏe, cây trồng khỏe”. Sự kiện thu hút hơn 250 nông dân cùng các nhà quản lý nông nghiệp, môi trường và chuyên gia khoa học trong bối cảnh ngành lúa gạo đang đối diện nhiều thách thức về đất đai và phát thải.

“Hành trình xanh - Đất khỏe, Cây trồng khỏe” do Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền tổ chức tại An Giang, thu hút đông đảo nông dân và cán bộ kỹ thuật tham dự. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

An Giang một trong những tỉnh sản xuất lúa gạo lớn nhất ĐBSCL cũng là tỉnh được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chọn làm điểm mở đầu Đề án "Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030". Đây không chỉ là vùng sản xuất lớn, mà còn tiên phong trong thực hiện Chương trình canh tác lúa thông minh thích ứng biến đổi khí hậu do Bình Điền triển khai từ năm 2016.

Ông Ngô Văn Đông, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền nhấn mạnh: An Giang không chỉ là “thủ phủ” lúa gạo của cả nước mà còn là địa phương tiên phong đồng hành cùng Bình Điền trong thử nghiệm các sản phẩm mới, quy trình mới. Khởi đầu từ đây, Bình Điền mong muốn lan tỏa chương trình với mục tiêu “xanh hóa sản xuất lúa”, vì một nền nông nghiệp sinh thái và bền vững phát thải thấp.

Có thể nói, ĐBSCL đóng góp hơn 50% sản lượng lúa và 90% gạo xuất khẩu của cả nước. Tuy nhiên, sau nhiều thập kỷ thâm canh, sức khỏe đất lúa đang suy giảm nghiêm trọng. Thâm canh tăng vụ, hạn chế hữu cơ, giảm phù sa, cộng hưởng tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng và xâm nhập mặn khiến đất chua hóa, nghèo hữu cơ, dung tích hấp thu thấp.

Đáng chú ý, ĐBSCL sản xuất lúa chiếm hơn 50% tổng lượng phát thải khí nhà kính của ngành nông nghiệp, chủ yếu là khí mê-tan (CH4) từ ruộng ngập nước. Chính vì vậy, yêu cầu giảm phát thải, cải thiện độ phì đất, nâng hiệu quả canh tác trở nên cấp thiết, phù hợp định hướng của Chính phủ tại Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

Ông Ngô Văn Đông, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền nhận định, hành trình xanh không chỉ là một chương trình mà là cam kết chiến lược dài hạn của Bình Điền trong việc đồng hành cùng nông dân và Chính phủ thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

GS.TS Nguyễn Bảo Vệ, chuyên gia nông nghiệp, giải thích sinh động về các vấn đề của đất hiện nay mà ĐBSCL xuất hiện 4 “căn bệnh” thường gặp trên đất lúa. Hiện đất sản xuất lúa tại ĐBSCL mắc bốn loại “bệnh” phổ biến như: Độc chất Pyrite (vật liệu sinh phèn) hình thành từ sắt trong phù sa kết hợp lưu huỳnh của nước biển trước kia. Khi gặp oxy, lớp vật liệu này chuyển hóa thành độc tố gây hại.

Độc chất axit hữu cơ xuất hiện khi đất tích tụ hữu cơ chưa phân hủy. Độc chất mãn sẽ làm hạn chế sinh trưởng rễ và ảnh hưởng khả năng hấp thu dinh dưỡng. Còn tích tụ Phenol, khiến lúa “ốm nhom”, vàng úa.

GS.TS Nguyễn Bảo Vệ phân tích thêm, ĐBSCL gần đây còn gặp tình trạng mất cân đối tỷ lệ canxi/magiê. Canxi rất quan trọng cho sức khỏe đất. Đất lúa mỏng, tầng đế cày nằm gần mặt đất khiến rễ lúa ăn không sâu được. Đây là những yếu tố khiến đất dễ chua, độc và suy kiệt.

Để phục hồi đất, ông đề xuất các giải pháp phòng, trị tổng hợp như: Ém phèn bằng nước, duy trì ngập hợp lý để vật liệu sinh phèn không bị oxy hóa. Trước nhất, cần ngâm đất 2 tuần sau làm đất, giúp pH tăng từ 4–5 lên gần 6. Đào rãnh - rửa phèn: hệ thống rãnh tiêu giúp cuốn trôi độc chất. Bổ sung canxi sinh học nhằm hỗ trợ khử chua, cải thiện cấu trúc đất.

GS.TS Nguyễn Bảo Vệ, chuyên gia nông nghiệp chia sẻ các giải pháp cải tạo đất, tăng sức khỏe cây trồng thông qua sử dụng phân bón công nghệ mới của Bình Điền. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Theo GS.TS Nguyễn Bảo Vệ, việc Bình Điền đưa Bio-Canxi vào chương trình là hướng đi phù hợp theo các kết quả nghiên cứu thực tế tại ĐBSCL. “Hành trình xanh” là giải pháp khoa học hướng tới 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Đồng thời đây là chương trình “Hành trình xanh - Đất khỏe, cây trồng khỏe” được Bình Điền xây dựng dựa trên thành công nhiều năm từ mô hình canh tác lúa thông minh, thích ứng biến đổi khí hậu. Triết lý của chương trình gồm 5 yếu tố liên kết: Đất khỏe, phân bón xanh, quy trình xanh - cây trồng khỏe, sản phẩm xanh và  tiêu dùng xanh. Đây chính là nền tảng khoa học giúp giảm lượng phân bón hóa học, giảm số lần bón, giảm phát thải từ ruộng lúa, phù hợp hoàn toàn với các yêu cầu của Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

ĐBSCL sản xuất lúa chiếm hơn 50% tổng lượng phát thải khí nhà kính của ngành nông nghiệp, chủ yếu là khí mê-tan (CH4) từ ruộng ngập nước. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Triển khai diện rộng tạo lan tỏa bằng mô hình thực tế

Theo ông Ngô Văn Đông, vụ đông xuân 2025–2026, chương trình sẽ tổ chức tối thiểu 50 hội thảo tại ĐBSCL và các vùng trồng lúa miền Đông, miền Trung, Tây Nguyên, với mục tiêu tiếp cận 5.000 nông dân. Giai đoạn tiếp theo sẽ mở rộng ra các vùng lúa phía Bắc.

Đặc biệt, mỗi hội thảo sẽ chọn nông dân tiêu biểu để xây dựng mô hình trình diễn. Kết quả mô hình sẽ trở thành câu chuyện thành công thực tiễn giúp bà con dễ tiếp cận và áp dụng.

Nông dân ĐBSCL tận dụng rơm rạ để làm phân hữu cơ cho đất. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Bên cạnh đó, nông dân đồng hành được tư vấn quy trình canh tác lúa thông minh giảm phát thải. Được tặng Đầu Trâu Bio-Canxi cho 1 ha lúa, được ưu tiên điểm thưởng trên ứng dụng “Canh tác thông minh”, tham gia quay số cùng nhiều hoạt động khuyến nông số.

Tổng Giám đốc Ngô Văn Đông khẳng định, hành trình xanh không chỉ là một chương trình mà là cam kết chiến lược dài hạn của Bình Điền trong việc đồng hành cùng nông dân và Chính phủ thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Xa hơn là tham gia đề án giảm phát thải ngành trồng trọt giai đoạn 2025–2035.

“Chương trình chỉ thành công khi có sự tham gia chung của địa phương, hệ thống khuyến nông, nhà khoa học và đặc biệt là chính người nông dân là chủ thể trung tâm của 'hành trình xanh hóa' sản xuất” ông Đông nhấn mạnh.

Việc Bình Điền đưa Bio-Canxi vào chương trình là hướng đi phù hợp theo các kết quả nghiên cứu thực tế tại ĐBSCL. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Ông Nguyễn Phước Thành, Phó giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang cho biết: Chương trình “Hành trình xanh - Đất khỏe, cây trồng khỏe” khởi đầu từ HTX Phú Nông Xanh ở vùng biên giới Tây Nam đặt nền móng cho chuyển đổi xanh ĐBSCL. HTX Phú Nông Xanh được chọn làm điểm xuất phát nhờ những thành công trong áp dụng mô hình lúa thông minh thời gian qua. Đây là minh chứng rõ rệt về khả năng ứng dụng khoa học, kỹ thuật vào canh tác, từ việc quản lý nước, rơm rạ, đến giảm phân hóa học và cân đối dinh dưỡng.

Với sự đồng hành của các chuyên gia, chương trình “Hành trình xanh” kỳ vọng sẽ mở ra một giai đoạn mới cho ngành lúa gạo An Giang nhằm gia tăng năng suất, chất lượng, phát thải thấp, bền vững dài hạn, đóng góp cho mục tiêu tăng trưởng xanh trong Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao phát thải thấp tại ĐBSCL.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/hanh-trinh-xanh--dat-khoe-cay-trong-khoe-de-canh-tac-lua-giam-phat-thai-d784694.html