Kết quả hội nghị cũng là cơ sở quan trọng để UBND TP Đà Nẵng đề xuất Chính phủ xây dựng Quy hoạch tổng thể cho di sản trong giai đoạn tiếp theo nhằm bảo tồn và phát huy bền vững nhất các giá trị đô thị cổ Hội An.
Một cảng thị châu Á truyền thống được bảo tồn hoàn hảo
Chúng ta nhận thức rằng, bảo tồn đô thị cổ Hội An là nhiệm vụ hết sức khó khăn bởi đặc tính là một đô thị di sản sống, do vậy đòi hỏi sự kiên trì, cẩn trọng và khoa học để đặt ra và giải quyết các vấn đề liên quan.
Hơn 400 năm trước, Hội An đã tận dụng tốt lợi thế để trở thành một đô thị thương cảng quốc tế nổi tiếng. Giờ đây, Hội An cũng cần tận dụng tốt các lợi thế mang lại sau khi trực thuộc thành phố Đà Nẵng để bứt phá trở thành mô hình nổi bật của thế giới về bảo tồn di sản trong cuộc sống đương đại.
(Thứ trưởng HOÀNG ĐẠO CƯƠNG)
Ngày 12.1.2012, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 78/QĐ- TTg về phê duyệt Quy hoạch bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Đô thị cổ Hội An gắn với phát triển thành phố Hội An và du lịch giai đoạn 2012-2025 (gọi tắt Quy hoạch). Tổng mức đầu tư là 1.324,265 tỉ đồng, từ các nguồn vốn: Chương trình mục tiêu quốc gia; chương trình hỗ trợ có mục tiêu của Chính phủ; trái phiếu Chính phủ, ODA, Chương trình hành động quốc gia về du lịch, vốn từ tỉnh; từ nguồn khai thác di tích, du lịch; nguồn tài trợ; gọi đầu tư; vốn tự có của người dân.
Qua gần 13 năm triển khai, về cơ bản, các mục tiêu, nhiệm vụ của Quy hoạch đã được cụ thể hóa thành các chương trình, kế hoạch dự án cụ thể, bám sát định hướng bảo tồn và phát triển đã được phê duyệt. Đặc biệt, các hoạt động bảo tồn không chỉ diễn ra trong phạm vi khu vực di sản, mà còn mở rộng đến vùng đệm và vùng ven, đảm bảo tính tổng thể, gắn kết và thống nhất trong không gian đô thị cổ, đúng với tiêu chí mà UNESCO đã công nhận: “Hội An là điển hình tiêu biểu về một cảng thị châu Á truyền thống được bảo tồn một cách hoàn hảo”.
Đến nay, di sản thế giới đô thị cổ Hội An được bảo tồn và phát huy tốt, cảnh quan, sinh thái được giữ gìn tối đa, đồng thời du lịch phát triển mạnh mẽ, trở thành ngành kinh tế quan trọng của địa phương. Công tác quy hoạch và quản lý đô thị đã đảm bảo sự hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, phù hợp với tiêu chí của UNESCO về “tính toàn vẹn và tính xác thực” của di sản.
Di tích chùa Cầu sau trùng tu
Định hướng bảo tồn đô thị trong bối cảnh mới
Năm 2025 là thời điểm kết thúc niên hạn của Quy hoạch, dấu mốc quan trọng để hoạch định một tầm nhìn mới, định hướng tổng thể và dài hạn cho giai đoạn tiếp theo. Hội nghị đã dành phần lớn thời gian thảo luận những định hướng, giải pháp mang tính chiến lược, sáng tạo để bảo tồn và phát huy giá trị đô thị cổ Hội An một cách bền vững trong thời gian tới.
Vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị di sản trong bối cảnh mới, những khó khăn bước đầu nảy sinh từ thực tế; những lo ngại về nguy cơ bỏ rơi di sản, chia cắt không gian di sản theo địa bàn hành chính là những nội dung được lưu ý. Các khuyến nghị cũng đề cập về không gian quy hoạch bảo tồn và phát huy di sản Hội An đặt trong không gian phát triển mới của TP Đà Nẵng, có tính liên kết liên vùng, liên khu vực nhằm bổ trợ cho không gian bảo tồn và phát huy di sản.
Không gian bảo tồn và phát huy di sản cũng cần phân định các không gian chức năng để quy định quản lý, trong đó chú trọng quy hoạch các không gian sáng tạo văn hóa; hướng đến mô hình quản lý đô thị di sản thông minh; hình thành trục sáng tạo giữa đô thị di sản Hội An trong hệ sinh thái văn hóa sáng tạo Đà Nẵng; chuyển đổi từ bảo tồn tĩnh sang bảo tồn động; phát triển công nghiệp văn hóa; ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo; phát triển du lịch chất lượng cao theo hướng xanh, bền vững; thích ứng với diễn biến ngày càng phức tạp của thời tiết… là những gợi mở thiết thực để nghiên cứu cho định hướng bảo tồn và phát huy di sản trong giai đoạn đến.
PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam đã có gợi ý về định hướng phát triển cụm đô thị sáng tạo Hội An trong hệ sinh thái văn hóa sáng tạo Đà Nẵng giai đoạn 2025- 2035. Bối cảnh mới đặt ra cho Hội An yêu cầu chuyển từ tư duy “bảo tồn tĩnh” sang “bảo tồn động” thông qua các thực hành sáng tạo đương đại, kết nối thị trường và công nghệ, song không đánh đổi bản sắc.
“Phát triển đô thị di sản cổ Hội An trong bối cảnh mới liệu có thể định hướng Hội An như một thực thể đô thị trung tâm trong việc kết nối “di sản - thủ công - nghệ thuật dân gian” trong hệ sinh thái sáng tạo trực thuộc Đà Nẵng và vùng Duyên hải miền Trung hay không? Nếu triển khai thành công giải pháp này, Hội An có thể tìm ra đáp án cho bài toán duy trì tư cách thành viên mạng lưới UCCN trong bối cảnh sáp nhập với TP Đà Nẵng”, bà Phương chia sẻ.
Nhìn tổng thể, định hướng phát triển cụm đô thị di sản sáng tạo Hội An giai đoạn 2025-2035 định vị Hội An không chỉ là một cụm di sản được bảo tồn, mà là đô thị di sản sáng tạo vận hành trong hệ sinh thái văn hóa TP Đà Nẵng. Đây sẽ là mô hình “song trục sáng tạo” di sản và truyền thông nhằm đạt được sự cân bằng giữa bảo tồn, sáng tạo và phát triển bền vững, qua đó củng cố vị thế của Việt Nam trong mạng lưới các đô thị sáng tạo toàn cầu.
Đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam đã có chia sẻ về cách tiếp cận của UNESCO về di sản thế giới, đánh giá một số cơ hội và thách thức đối với việc quản lý, bảo tồn di sản Hội An trong bối cảnh tái cấu trúc hành chính mới hiện nay. Đồng thời đưa ra khuyến nghị liên quan áp dụng các chính sách của UNESCO đối với đô thị cổ Hội An trong bối cảnh mới nhằm xây dựng mô hình quản lý trực tiếp linh hoạt, tự chủ, mở rộng phạm vi bảo tồn ra ngoài vùng lõi và đảm bảo lợi ích công bằng cho cộng đồng.
Để đảm bảo việc bảo tồn hiệu quả và sự phát triển bền vững, bảo vệ được các giá trị nổi bật toàn cầu của Hội An trong bối cảnh mới, với việc vận dụng các chính sách và tiếp cận của UNESCO về di sản thế giới, có thể cân nhắc một số giải pháp sau: Tăng cường sự tự chủ và mô hình quản trị thích ứng của đơn vị trực tiếp quản lý di sản; Thúc đẩy các mô hình du lịch bền vững, công bằng; Tích hợp hành động thích ứng Khí hậu và nguyên tắc cảnh quan đô thị lịch sử trong Quy hoạch Đô thị và Quy hoạch bảo tồn khu di sản
“Việc bảo tồn Hội An đòi hỏi nhiều hơn cách tiếp cận tổng thể cùng với các biện pháp kỹ thuật: Yêu cầu xây dựng một mô hình quản lý trực tiếp có tính linh hoạt và tự chủ, đồng thời vai trò điều phối, chỉ đạo liên ngành cấp thành phố, phát huy các bài học thành công của chính khu di sản và thành
phố Hội An trước đây, đặc biệt trong các cơ chế thu hút cộng đồng địa phương tham gia và bảo đảm lợi ích, gắn bó giữa cư dân địa phương với khu di sản, duy trì vị thế là một hình mẫu được công nhận toàn cầu về phát triển bền vững dựa trên di sản văn hóa”, đại diện Văn phòng UNESCO tại Hà Nội cho hay.
Di sản đô thị cổ Hội An đang đối diện với nhiều nguy cơ, thách thức
VHO - UBND tỉnh Quảng Nam vừa có văn bản gửi Bộ VHTTDL xem xét, thẩm định và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới Đô thị cổ Hội An đến năm 2030, định hướng đến năm 2035 (Đề án).
Cộng đồng đóng vai trò then chốt bảo vệ
Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng nhấn mạnh trong không gian phát triển mới của Đà Nẵng với vị thế là trung tâm phát triển của miền Trung sẽ tạo nên bệ phóng, mở ra nhiều triển vọng để thúc đẩy hoạt động bảo tồn và phát huy di sản Hội An có bước đột phá, vươn tầm trong giai đoạn đến.
Trong đó lưu ý những vấn đề có tính nguyên tắc là: Lấy vốn di sản văn hóa là trọng tâm trong vấn đề bảo tồn và phát triển, duy trì giá trị cốt lõi của di sản, không đánh đổi di sản vì mục tiêu kinh tế. Đảm bảo tính toàn vẹn, thống nhất trong chỉnh thể không gian của đô thị cổ Hội An với vùng lõi là khu di sản và các không gian liên hệ về lịch sử, văn hóa, cảnh quan, sinh thái bao quanh. Đảm bảo tổ chức quản lý di sản toàn diện, chặt chẽ, thông suốt…
Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương cho biết: Hội nghị diễn ra trong thời điểm có thể xem thích hợp để nhìn nhận, đánh giá thành quả sau gần 13 năm thực hiện Quy hoạch giai đoạn 2012-2025 và gợi mở những vấn đề lớn cho việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản Hội An trong thời gian đến. Đó là bối cảnh quốc tế đang đẩy mạnh quá trình toàn cầu hóa, sự phát triển như vũ bão của thời đại công nghệ số và trí tuệ nhân tạo.
Tại Việt Nam, những chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước đang mở đường để văn hóa phát triển thành sức mạnh mềm để nước ta tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Luật Di sản văn hóa năm 2024 vừa có hiệu lực thi hành quy định nhiều vấn đề mới trên lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa. Mới đây nhất, Bộ VHTTDL đã phê duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035, giai đoạn 1: 2025-2030 theo Quyết định số 3399/QĐ- BVHTTDL. Và đặc biệt là tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp bước vào vận hành trên phạm vi cả nước.
Các tham luận, ý kiến tại Hội nghị cũng như kết quả thực tiễn khẳng định rằng Đô thị cổ Hội An là tài sản văn hóa quý báu trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam và của nhân loại. Do đó mọi cấp, mọi ngành và toàn xã hội cần phải quan tâm đầu tư gìn giữ, bảo vệ di sản nhằm trao truyền giá trị vốn có theo nguyên bản của di sản cho thế hệ mai sau. Trong đó nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của cộng đồng - là chủ thể của Đô thị di sản sống trong công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Đảm bảo vai trò chủ thể của cộng đồng trong hoạt động bảo tồn và phát huy di sản,…
“Chúng ta nhận thức rằng, bảo tồn đô thị cổ Hội An là nhiệm vụ hết sức khó khăn bởi đặc tính là một đô thị di sản sống, do vậy đòi hỏi sự kiên trì, cẩn trọng và khoa học để đặt ra và giải quyết các vấn đề liên quan. Hơn 400 năm trước, Hội An đã tận dụng tốt lợi thế để trở thành một đô thị thương cảng quốc tế nổi tiếng. Giờ đây, Hội An cũng cần tận dụng tốt các lợi thế mang lại sau khi trực thuộc thành phố Đà Nẵng để bứt phá trở thành mô hình nổi bật của thế giới về bảo tồn di sản trong cuộc sống đương đại”, Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh.
Nguồn: https://baovanhoa.vn/van-hoa/hoi-an-huong-den-mo-hinh-noi-bat-cua-the-gioi-ve-bao-ton-di-san-176255.html
Bình luận (0)