Khai thác và phát triển nguồn gen Bách bộ và Rau đắng biển

Từ thực tiễn đó, đề tài "Nghiên cứu khai thác và phát triển hai nguồn gen Bách bộ (Stemona tuberosa Lour.) và Rau đắng biển (Bacopa monnieri (L.) Wettst.) làm dược liệu" (mã số NVQG-2022/ĐT.12), thuộc Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, do TS. Lê Hùng Tiến chủ nhiệm, Trung tâm Nghiên cứu Dược liệu Bắc Trung Bộ chủ trì, đã tạo ra những kết quả khoa học và công nghệ có giá trị, góp phần bổ sung nguồn nguyên liệu quan trọng cho ngành dược Việt Nam.

Bách bộ và Rau đắng biển đều là những cây thuốc quý, có lịch sử sử dụng lâu đời trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, nguồn khai thác tự nhiên đang bị thu hẹp, thiếu ổn định, trong khi nhu cầu của ngành công nghiệp dược phẩm ngày một lớn. Xuất phát từ thực trạng đó, nhóm nghiên cứu đã tập trung đánh giá đặc điểm nông sinh học, giá trị sử dụng và xây dựng toàn bộ quy trình sản xuất giống – trồng – thu hái – chế biến 2 nguồn gen theo tiêu chuẩn tiên tiến.

Rau đắng biển.

Kết quả đáng chú ý nhất là nhóm đã xây dựng thành công quy trình kỹ thuật sản xuất cây giống bằng cả phương pháp hữu tính và vô tính, quy trình sản xuất dược liệu theo hướng dẫn GACP-WHO – tiêu chuẩn bắt buộc trong nuôi trồng dược liệu chất lượng cao. Song song với đó, nhóm đã xây dựng tiêu chuẩn cơ sở cho hạt giống, cây giống và dược liệu hoàn chỉnh của cả hai nguồn gen, tạo nền tảng cho hoạt động kiểm soát chất lượng sau này.

Trên cơ sở dữ liệu thu được, đề tài đã xây dựng và vận hành nhiều mô hình sản xuất quy mô thực nghiệm: mô hình sản xuất cây giống Bách bộ trên diện tích 1.000 m² với công suất 15.000 cây/năm; mô hình cây giống Rau đắng biển 500 m², đạt 400.000 cây giống/năm; mô hình trồng dược liệu Bách bộ 2 ha và Rau đắng biển 1 ha. Từ đó, nhóm nghiên cứu đã sản xuất được 2.000 kg dược liệu đạt tiêu chuẩn cơ sở cho mỗi nguồn gen, chứng minh tính khả thi và hiệu quả của quy trình.

Những kết quả này không chỉ đóng góp về mặt khoa học, cung cấp dữ liệu về sinh học, sinh thái, giá trị sử dụng của hai loài cây thuốc mà còn có ý nghĩa lớn đối với sản xuất. Các quy trình kỹ thuật, tiêu chuẩn cơ sở do đề tài xây dựng sẽ là căn cứ quan trọng để ban hành quy trình chính thức, được áp dụng rộng rãi tại Thanh Hóa và các địa phương có điều kiện tương đồng. Khi đó, người dân có thể làm chủ kỹ thuật sản xuất theo tiêu chuẩn GACP-WHO, mở rộng vùng trồng, nâng cao chất lượng và giá trị dược liệu.

Khai thác và phát triển nguồn gen Bách bộ và Rau đắng biển- Ảnh 2.

Cây Bách bộ.

Hiệu quả kinh tế của đề tài thể hiện rõ qua việc giải quyết nhu cầu nguyên liệu đang rất thiếu hụt của ngành dược. Quy trình kỹ thuật được tối ưu hóa giúp giảm chi phí sản xuất, tăng năng suất, nâng cao chất lượng và giá trị thương mại của sản phẩm. Nếu được nhân rộng, kết quả nghiên cứu sẽ tạo thêm nhiều việc làm, góp phần cải thiện thu nhập và nâng cao đời sống cho người dân vùng trồng. Đồng thời, việc chủ động được nguồn nguyên liệu trong nước giúp giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm dược liệu Việt Nam.

Về mặt xã hội, đề tài giúp chuẩn hóa đồng bộ từ giống – trồng – thu hoạch – sơ chế, bảo đảm dược liệu đạt chất lượng, an toàn. Đây cũng là cơ sở để bổ sung vào chuyên luận Dược điển Việt Nam, tạo hành lang pháp lý cho sản xuất và thương mại hóa. Quan trọng hơn, việc hình thành các vùng trồng Bách bộ và Rau đắng biển đạt chuẩn sẽ góp phần bảo tồn nguồn gen quý, sử dụng hợp lý và bền vững tài nguyên dược liệu tự nhiên.

Với những kết quả đạt được, nhiệm vụ không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn là bước tiến quan trọng trong chiến lược phát triển ngành dược liệu Việt Nam theo hướng bền vững, hiện đại, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe cộng đồng trong giai đoạn mới.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/khai-thac-va-phat-trien-nguon-gen-bach-bo-va-rau-dang-bien-197251201113427541.htm