Kỷ niệm 95 năm ngày thành lập Mặt trận dân tộc thống nhất Việt Nam (18/11/1930 - 18/11/2025): Sự hình thành và phát triển của Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam

Trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, chưa bao giờ sức mạnh cộng đồng lại trở nên quan trọng như trong thời kỳ hiện đại. Từ khi thực dân Pháp đặt ách đô hộ lên đất nước, dân tộc ta đứng trước nhiệm vụ lịch sử: phải tìm ra con đường giải phóng dân tộc và phương thức tập hợp lực lượng để biến khát vọng độc lập thành hiện thực. Sự ra đời, phát triển và không ngừng lớn mạnh của Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam là minh chứng cho một chân lý bất biến của cách mạng Việt Nam: khi toàn dân đoàn kết thành một khối, không có khó khăn nào là không thể vượt qua.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công”. Không chỉ là lời hiệu triệu, câu nói đó là kết tinh của những trải nghiệm lịch sử sâu sắc và tầm nhìn chiến lược của Người về sức mạnh của dân tộc Việt Nam. Mặt trận Dân tộc Thống nhất chính là hiện thân rõ nét nhất của tư tưởng đại đoàn kết ấy.

Ngay từ khi tìm đường cứu nước, Nguyễn Ái Quốc đã nhận thấy rằng nguyên nhân thất bại của các phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX không chỉ nằm ở hạn chế về đường lối mà còn ở chỗ chưa tập hợp được sức mạnh toàn dân tộc. Người từng nói “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”. Điều này cho thấy vai trò quyết định của nhân dân trong sự nghiệp cách mạng. Từ nền tảng đó, Đảng Cộng sản Việt Nam ngay từ khi ra đời đã xác định nhiệm vụ: xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, tập hợp rộng rãi các giai cấp, tầng lớp yêu nước vào một mặt trận thống nhất. Sự hình thành của Mặt trận Dân tộc Thống nhất là một tất yếu khách quan, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn cách mạng Việt Nam là tập hợp lực lượng hùng hậu để chống kẻ thù chung; hóa giải những khác biệt giai cấp, tôn giáo, dân tộc; tạo sự đồng thuận xã hội để thực hiện mục tiêu độc lập – tự do – hạnh phúc. Vì vậy, có thể nói Mặt trận không chỉ là một tổ chức chính trị, mà còn là phương thức tổ chức sức mạnh dân tộc.

Qua thời gian chuẩn bị về tư tưởng, lý luận, tổ chức và cán bộ, Nguyễn Ái Quốc triệu tập và chủ trì Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào tháng 02/1930 tại Cửu Long, Hương Cảng, Trung Quốc; thông qua Chánh cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, Chương trình tóm tắt và Điều lệ vắn tắt của Đảng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo, vạch ra những vấn đề cơ bản về đường lối Cách mạng Việt Nam. Trong đó, có những nội dung về yêu cầu tập hợp lực lượng, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Đó là cơ sở quan trọng để sau đó Đảng ta xây dựng Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam. Giữa lúc cao trào cách mạng đầu tiên do Đảng lãnh đạo 1930 - 1931 mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ - Tĩnh đang diễn ra sôi nổi và rầm rộ trong cả nước, ngày 18/11/1930, Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ra Chỉ thị về vấn đề thành lập Hội phản đế Đồng minh (1930) và sau đó là Mặt trận Dân chủ Đông Dương (1936 - 1939). Mặt trận Dân chủ đã thu hút hàng triệu người dân tham gia đấu tranh đòi dân chủ, dân sinh, tạo ra khí thế chính trị – xã hội sôi nổi chưa từng có. Giai đoạn này tuy còn nhiều hạn chế nhưng đã chứng minh tính đúng đắn của chiến lược đoàn kết rộng rãi, tạo tiền đề cho sự ra đời của mặt trận hoàn chỉnh sau này.

Hội nghị Trung ương 8 (5/1941), dưới sự chủ trì của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, quyết định thành lập Mặt trận Việt Nam Độc lập Đồng minh (Việt Minh). Đây là bước ngoặt quan trọng của cách mạng Việt Nam. Mặt trận đã tập hợp hầu hết các tầng lớp yêu nước; tổ chức các đoàn thể cứu quốc rộng lớn; tạo nền tảng cho Tổng khởi nghĩa Tháng Tám 1945; lãnh đạo Nhân dân kháng chiến chống Pháp trong giai đoạn đầu. Chiến thắng Cách mạng Tháng Tám 1945 là minh chứng rõ ràng nhất rằng khối đại đoàn kết dân tộc dưới sự lãnh đạo của Việt Minh đã trở thành sức mạnh bùng nổ lịch sử.

Để mở rộng hơn khối đại đoàn kết, Liên Việt ra đời năm 1946 và đến năm 1951 hợp nhất với Việt Minh. Năm 1955, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chính thức được thành lập, đánh dấu sự phát triển ở tầm cao mới của tổ chức mặt trận, có hệ thống từ trung ương đến cơ sở. Cương lĩnh của Mặt trận Tổ quốc được thông quanhằm đoàn kết mọi lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình trong cả nước để đấu tranh chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ra sức vận động các tầng lớp nhân dân tham gia khôi phục kinh tế và phát triển văn hóa, hàn gắn vết thương chiến tranh, cải tạo và xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa thực sự là cơ sở vững chắc cho cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà. Để Mặt trận không ngừng phát huy vai trò, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên quan tâm theo dõi và chỉ đạo công tác Mặt trận. Tại lớp huấn luyện cán bộ Mặt trận (tháng 8/1962), Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ:“Chính sách Mặt trận là một chính sách rất quan trọng. Công tác Mặt trận là công tác rất quan trọng trong toàn bộ công tác cách mạng”. Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ III năm 1960 của Đảng nêu rõ: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã đoàn kết các giai cấp, các đảng phái, các dân tộc, các tôn giáo, các nhân sĩ yêu nước và tán thành chủ nghĩa xã hội, nhờ đó đã động viên mọi lực lượng yêu nước và tiến bộ của dân tộc để xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà”.

Ở miền Nam, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (1960) và Liên minh Các lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hòa bình (1968) tập hợp mọi tầng lớp Nhân dân chống Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Sự liên kết giữa ba tổ chức mặt trận ở hai miền đã tạo nên sức mạnh tổng hợp đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ đến thắng lợi lịch sử năm 1975.

Từ ngày 31/01/1977 đến 04/02/1977 tại Thành phố Hồ Chí Minh, Đại hội Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam quyết định hợp nhất 3 tổ chức: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam, lấy tên chung là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đại hội đã thông qua chương trình chính trị và điều lệ mới nhằm đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, tăng cường sự nhất trí về chính trị và tinh thần trong Nhân dân, phát huy nhiệt tình cách mạng và tinh thần làm chủ, động viên Nhân dân hăng hái tham gia xây dựng và củng cố chính quyền, xây dựng Hiến pháp chung của cả nước; tổ chức bầu cử Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các cấp, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, hàn gắn vết thương chiến tranh, khắc phục thiên tai, phát triển kinh tế… Ngày 18/4/1983, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khoá V) ra Chỉ thị số 17 về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong giai đoạn mới” chỉ rõ: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn nhất, vừa có tính chất liên hiệp rộng rãi, vừa có tính quần chúng sâu sắc. Mặt trận đại diện cho quyền làm chủ của Nhân dân lao động, là sợi dây nối liền các tầng lớp xã hội rộng rãi với Đảng, là chỗ dựa vững chắc của Nhà nước”.

Từ 1986 đến nay, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò xây dựng và củng cố khối đại đoàn kết; giám sát và phản biện xã hội; vận động nhân dân tham gia các phong trào thi đua yêu nước; tham gia xây dựng Đảng và chính quyền; tập hợp cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài. Mặt trận trở thành cầu nối vững chắc giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân, phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước trong bối cảnh hội nhập.

Không chỉ gắn liền với những thắng lợi lớn lao, Mặt trận Dân tộc thống nhất còn mang nhiều giá trị bền vững. Nhờ mặt trận, mọi tầng lớp Nhân dân dù khác biệt về lợi ích đều bước chung một con đường vì mục tiêu cao nhất: độc lập dân tộc. Mặt trận chứng minh rằng cách mạng Việt Nam không chỉ dựa vào lực lượng chính trị tiên phong mà phải dựa vào sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, một chiến lược mang tính bản chất, không phải sách lược tạm thời.

Ngày nay, Mặt trận đóng vai trò quan trọng trong huy động Nhân dân xây dựng kinh tế, xã hội; phát huy dân chủ cơ sở; giám sát, phản biện để bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân; xây dựng đồng thuận xã hội. Trong bối cảnh hội nhập, vai trò hòa hợp dân tộc, đoàn kết người Việt Nam trong và ngoài nước càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Từ những tổ chức sơ khai đến hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày nay, tiến trình hình thành và phát triển của Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam là minh chứng sinh động cho tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc. Nhờ những hình thức mặt trận phù hợp qua từng thời kỳ, dân tộc ta đã làm nên những kỳ tích lịch sử: Cách mạng Tháng Tám, chiến thắng Điện Biên Phủ, đại thắng mùa Xuân 1975, và những thành tựu đổi mới hôm nay. Đại đoàn kết dân tộc được tổ chức thông qua Mặt trận vẫn và sẽ luôn là nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn mới.

 

 

Nguồn: https://svhttdl.dienbien.gov.vn/portal/pages/2025-11-17/Ky-niem-95-nam-ngay-thanh-lap-Mat-tran-dan-toc-tho1.aspx