Liên kết chuỗi giá trị lúa gạo đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu

AN GIANG Từ dự án ‘Cánh đồng lớn’, An Giang xây dựng vùng nguyên liệu lúa chất lượng cao, liên kết tiêu thụ, chuẩn hóa quy trình, đáp ứng yêu cầu thị trường.

Hình thành vùng nguyên liệu lớn

Sáng 18/12 tại xã Gò Quao, Trung tâm Khuyến nông An Giang tổ chức toạ đàm "Liên kết tiêu thụ theo chuổi giá trị lúa gạo đáp ứng tiêu chuẩn MRL thuộc dự án cánh đồng lớn đáp ứng vùng nguyên liệu và ứng phó với biến đổi khí hậu". Tham dự có trên 50 đại biểu là nông dân, hợp tác xã, ngành chuyên môn, chính quyền địa phương và doanh nghiệp thu mua, chế biến lúa gạo xuất khẩu.

Ông Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông An Giang thông tin về dự án cánh đồng lớn và liên kết tiêu thụ theo chuổi giá trị lúa gạo đáp ứng tiêu chuẩn MRL. Ảnh: Trung Chánh.

An Giang là tỉnh có diện tích canh tác lúa lớn nhất khu vực ĐBSCL, năm 2025 gieo trồng trên 1,3 triệu ha, sản lượng ước đạt khoảng 8,8 triệu tấn, đóng góp lượng gạo lớn cho tiêu dùng nội địa và xuất khẩu. Tuy nhiên, phương thức canh tác lúa truyền thống còn tồn tại nhiều nút thắt như lạm dụng phân bón hóa học, bón dư đạm làm tăng phát thải NO₂, đốt rơm rạ tạo CO₂, vùi rơm trong điều kiện ngập nước phát thải CH₄. Đặc biệt việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật thiếu kiểm soát gây ô nhiễm môi trường và rủi ro đối với sức khỏe cộng đồng.

Trong khi đó, thị trường thế giới ngày càng siết chặt các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và giới hạn dư lượng tối đa cho phép (MRL). Canh tác lúa theo tập quán tuyền thống dễ trở thành rào cản của cả chuỗi giá trị. Từ yêu cầu đó, Trung tâm Khuyến nông An Giang được giao nhiệm vụ thực hiện dự án “Cánh đồng lớn” đáp ứng vùng nguyên liệu và ứng phó biến đổi khí hậu (giai đoạn 2022 - 2025) nhằm tổ chức lại sản xuất.

Từ năm 2022 đến 2025, dự án đã triển khai 5.582ha với 73 cánh đồng, có hơn 2.000 hộ nông dân tham gia. Quy mô mỗi cánh đồng tối thiểu 50ha, có nơi lên đến 275ha. Điểm đáng chú ý là dự án ưu tiên vùng sản xuất tập trung, đồng nhất giống, hướng đến sản lượng lớn phục vụ xuất khẩu. Đồng thời tạo điều kiện để tổ chức nông dân (hợp tác xã, tổ hợp tác) nâng năng lực quản lý, điều hành, làm đầu mối ký kết và thực hiện hợp đồng.

Ông Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông An Giang trình bày về tiêu chuẩn giới hạn dư lượng tối đa cho phép (MRL) trong nguyên liệu lúa gạo. Ảnh: Trung Chánh.

Theo TS Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông An Giang, xây dựng cánh đồng lớn không chỉ đơn thuần là gộp ruộng cho rộng mà là phương thức liên kết nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp - cơ quan chuyên môn theo hướng cùng quy trình, cùng giống, cùng lịch thời vụ, cùng tiêu chuẩn. Nói cách khác, muốn hạt gạo đi xa phải bắt đầu từ việc làm sạch ruộng đồng và làm đúng ngay từ đầu vụ.

Trong đó, tổ chức nông dân là trung tâm của chuỗi liên kết giá trị. Nông dân tự nguyện tham gia vào tổ chức và cùng cam kết áp dụng đúng quy trình, kiểm soát đầu vào từ giống, phân bón, thuốc BVTV, kỹ thuật canh tác, ghi chép nhật ký. Việc thu hoạch cùng thời điểm và có sản lượng đủ lớn là điều kiện để ký kết tiêu thụ, đáp ứng tốt yêu cầu thị trường, trong đó có yêu cầu về MRL.

Tăng lợi nhuận hơn 6,6 triệu đồng/ha

Dự án “Cánh đồng lớn” được Trung tâm Khuyến nông An Giang triển khai nhằm tổ chức lại sản xuất với cùng quy trình chuẩn. Về giống, nông dân tham gia dự án sử dụng 100% giống cấp xác nhận 1. Trong đó ưu tiên sử dụng các giống chất lượng cao như Đài thơm 8, OM18, ĐS1, ST25 (cho vùng lúa - tôm). Mật độ gieo sạ cũng được siết lại, giai đoạn 2022 - 2024 quy định 100kg/ha trở xuống, đến năm 2025 giảm còn 70kg/ha. Giảm giống không chỉ giúp giảm chi phí mà còn giảm áp lực sâu bệnh, giảm phun xịt thuốc BVTV, đáp ứng tốt yêu cầu về MRL.

Từ năm 2022 - 2025, Trung tâm Khuyến nông An Giang đã triển khai 73 cánh đồng lớn. Ảnh: Trung Chánh.

Về vật tư đầu vào, dự án tạo bước chuyển từ tập quán phụ thuộc phân hóa học sang sử dụng phân hữu cơ sinh học và các giải pháp xử lý rơm rạ. Giai đoạn 2022 - 2024, nông dân được hỗ trợ gói vật tư đầu vào đa dạng, kết hợp phân vô cơ, phân hữu cơ vi sinh, hữu cơ sinh học và chế phẩm xử lý rơm rạ nhằm hạn chế đốt đồng. Đây là hướng đi phù hợp trong bối cảnh nhiều thị trường nhập khẩu gạo ngày càng coi trọng tính bền vững, truy xuất và an toàn.

Cùng với đó, dự án ứng dụng công nghệ trong quản lý dịch hại và nước tưới. Cụ thể, đã có 10 trạm giám sát sâu rầy thông minh, kết hợp cảm biến ngập - khô xen kẽ (AWD) được hỗ trợ xây dựng trên các cánh đồng. Hệ thống này giúp nhận diện, thống kê mật độ sâu rầy, đưa ra cảnh báo và dự báo thông qua phần mềm quản lý. Hàng trăm ống cảm biến AWD được gắn để điều tiết mực nước trên đồng ruộng.

Dự án cũng kết nối doanh nghiệp tham gia ký hợp đồng thu mua theo nguyên tắc đôi bên cùng có lợi. Từ năm 2022 - 2025, diện tích liên kết tiêu thụ đạt 4.556ha. Các doanh nghiệp tham gia liên kết tiêu thụ gồm: Công ty TNHH MTV Lương thực Thoại Sơn, Công ty TNHH Nông Phát Đạt, Công ty cổ phần Đầu tư Phát triển Đức Hiệp, VinaTech, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Đại Dương Xanh, Công ty cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An…

Hiệu quả kinh tế là thước đo thuyết phục nhất để người dân tiếp tục duy trì, nhân rộng mô hình. Nhờ áp dụng quy trình canh tác tiên tiến, nông dân giảm chi phí bình quân khoảng 3,3 triệu đồng/ha, tăng lợi nhuận hơn 6,6 triệu đồng/ha so với ngoài mô hình.

Qua nhiều vụ triển khai, dự án “Cánh đồng lớn” đã giúp tổ nông dân hình thành thói quen sản xuất mới, làm theo cùng quy trình, ghi chép nhật ký sản xuất và có hợp đồng liên kiết tiêu thụ. Đó là nền móng để chuỗi giá trị lúa gạo của An Giang tiến tới mục tiêu lớn đáp ứng tốt nhu cầu thị trường, nâng cao thu nhập cho nông dân và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Điểm đáng chú ý là dự án ưu tiên vùng sản xuất tập trung, đồng nhất giống, hướng đến sản lượng lớn phục vụ xuất khẩu, đồng thời tạo điều kiện để hợp tác xã, tổ hợp tác nâng cao năng lực quản lý, điều hành, làm đầu mối ký kết và thực hiện liên kết sản xuất.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/lien-ket-chuoi-gia-tri-lua-gao-dap-ung-tieu-chuan-xuat-khau-d790055.html