ຄູ່ແຝດ Kinh - Thuong: "ຄົນກາງ" ທີ່ງຽບ.

ket-nghia-hxh.1(1).jpg — ຜະລິດຕະພັນເຊລາມິກ ແລະ ທອງສຳລິດ “ກຳເນີດ” ຈາກເຂດທົ່ງພຽງ...

ທີ່ຮັກແພງ, ໄວ້ວາງໃຈຄົນ

“… ເຮືອນຂອງຂ້ອຍໃຫຍ່ ແລະ ເຕັມໄປດ້ວຍໄຫ,/ ຂ້ອຍເປັນນາຍລ່າທີ່ດີທີ່ສຸດໃນດິນແດນ/ ແລະ ທົ່ງນາຂອງຂ້ອຍແມ່ນງາມທີ່ສຸດ/ ໄກ່ຈະເຮັດສັນຍາກັບພວກເຮົາ/ ແລະ ຂ້ອຍຈະພາເຈົ້າເຂົ້າປ່າ/ ໃຜກໍຕາມທີ່ຢາກຢຸດຂ້ອຍ/ ຈະຖືກຕີດ້ວຍຫອກຂອງຂ້ອຍຊາວເທື່ອ”.

ເພງຍ້ອງຍໍໄຫຫີນຂອງຊາວເຜົ່າເກີຕູ, ໂດຍນັກຄົ້ນຄ້ວາ Tran Ky Phuong ໄດ້ຈາກເອກະສານຂອງ Le Pichon (ວາລະສານ Bulletin des Amis du Vieux Hue ພິມຈຳໜ່າຍໃນປີ 1938), ໄດ້ເປີດເຜີຍຄວາມໂຊກດີ “ເຕັມໄຫ”. ແຕ່ເສັ້ນທາງທີ່ບັນດາໄຫຫີນຕ້ອງ “ໄປ”, ຈາກເຂດທົ່ງພຽງໄປຮອດເຂດສູງ, ກ່ອນຈະຖືກຈັດວາງຢ່າງເປັນລະບຽບຮຽບຮ້ອຍຢູ່ພາຍໃນເຮືອນຂອງຊາວ Co Tu ແມ່ນ “ເຊື່ອງຊ້ອນ”. ຕໍ່ມາ, ໄຫຫີນ ແລະ ເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ ກໍໄດ້ມີຢູ່ໃນການເຄື່ອນໄຫວຊຸມຊົນຂອງຊາວຊົນເຜົ່າສ່ວນໜ້ອຍຢູ່ເຂດເນີນສູງ.

ເພື່ອຈະໄດ້ໄຫຫີນທີ່ສວຍງາມ, ຊາວເຜົ່າ ກຶມມຸ ຕ້ອງໄປຕະຫຼາດທົ່ງພຽງເພື່ອແລກປ່ຽນກັບຊາວເຜົ່າ Kinh. ໃນວຽກງານ “ສິລະປະຈຳປາ - ຄົ້ນຄ້ວາກ່ຽວກັບສະຖາປັດຕະຍະກຳຫໍ ແລະ ຫໍບູຊາ” (ສຳນັກ ພິມຈຳໜ່າຍ Gioi 2021), ນັກຄົ້ນຄ້ວາ Tran Ky Phuong ໃຫ້ຮູ້ວ່າ, ແຕ່ລະຄອບຄົວ Co Tu ລ້ວນແຕ່ມີຄວາມຕ້ອງການເກັບກຳໄຫຫຼາຍຢ່າງ, ດັ່ງນັ້ນເຂົາເຈົ້າມີສາຍພົວພັນດ້ານການຄ້າທີ່ເປັນມູນເຊື້ອ ເຊິ່ງຖືວ່າເປັນເພື່ອນ/ອ້າຍນ້ອງເພື່ອແລກປ່ຽນບັນດາຜະລິດຕະພັນນີ້ເປັນປະຈຳ.

ຊຸມຊົນໃນເຂດເນີນສູງອື່ນໆກໍ່ມີຄວາມຕ້ອງການທີ່ຄ້າຍຄືກັນ. ແຕ່ທໍາອິດ, ພວກເຂົາຕ້ອງມີຜະລິດຕະພັນທຽບເທົ່າເພື່ອແລກປ່ຽນ, ຫຼືມີເງິນ. ໃນບົດເພງຂັບໄລ່ແມ່ຕູ້ Ca Dong ຢູ່ ແຂວງ ກວາງນາມ ໂດຍນັກຄົ້ນຄ້ວາ ຫງວຽນວັນບອນ (ເຕິນຮ່ວາຍດາວູ), ມີບາດກ້າວການຫາເງິນເພື່ອຊື້ສິນຄ້າ, ຂອງຂວັນ:

“…ຢ່າຮ້ອງໄຫ້ຫຼາຍ/ ປາກຂອງເຈົ້າເຈັບ/ ຢ່າຮ້ອງໄຫ້ຫຼາຍ/ ພໍ່ຂອງເຈົ້າໄປຕັດໄຄ້/ ໄປຂາຍຢູ່ຕາດຂ້ອຍ ເພື່ອຊື້ຂອງໃຫ້ເຈົ້າ”. (ວັນນະຄະດີ ຫງວຽນວັນບຸນ, ກວາງນາມ – ດາຫນັງ , ເຫຼັ້ມ 3).

ນັກຄົ້ນຄ້ວາ Tran Ky Phuong ກ່ຽວກັບເຄືອຂ່າຍແລກປ່ຽນສິນຄ້າຢູ່ເຂດທົ່ງພຽງ ແລະ ເຂດພູດອຍ ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ, ໃນໄລຍະຜ່ານມາ, ຊາວເຜົ່ານຸ່ງ ໄດ້ຂົນສົ່ງສິນຄ້າໄປຕະຫຼາດໃຫຍ່ຄື ຮ່າຕິ້ງ, ອ່າວເຮີ, ຕຸຍເງິນ… ກົງກັນຂ້າມ, ຊາວເຜົ່າກິງມັກນຳເອົາສິນຄ້າໄປຍັງໝູ່ບ້ານທີ່ຢູ່ຫ່າງໄກເພື່ອຂາຍແລກປ່ຽນ. ປົກກະຕິແລ້ວ, ການຕະຫຼາດຂອງສິນຄ້າຊັ້ນສູງເຊັ່ນ: ກະປ໋ອງທີ່ມີຄ່າໄດ້ຖືກນໍາສະເຫນີໂດຍ "ນາຍຫນ້າ".

ແນ່ນອນ, ພວກເຂົາເປັນຄົນທີ່ເຊື່ອຖືໄດ້. “ເພາະໄຫແມ່ນສິນຄ້າລາຄາສູງ, ເພື່ອແລກປ່ຽນໄຫຫີນ, ປົກກະຕິແລ້ວຄົນໜຶ່ງຕ້ອງຜ່ານຕົວກາງ, ເຂົາເຈົ້າເປັນຄົນທີ່ສາມາດສື່ສານໃນພາສາ Co Tu ຫຼື Kinh ໄດ້, ຊາວເຜົ່າ ກຶມມຸ ເອີ້ນຕົວກາງວ່າ “ador luot dol” ເຊິ່ງໝາຍເຖິງຄົນຂາຍ, ຄົນກາງສາມາດເປັນ Kinh ຫຼື Co Tu, ເມື່ອຮູ້ວ່າມີໃຜຢາກພົບຄົນຂາຍໄຫ, ເຂົາເຈົ້າຈະຊື້ໂດຍກົງ. ສອງຝ່າຍປຶກສາຫາລືແລກປ່ຽນເຊິ່ງກັນແລະກັນ” (Tran Ky Phuong, ibid).

"ຜູ້ຂົນສົ່ງ" ໃນປ່າ

ຢູ່ຕາເວັນອອກແມ່ນ້ຳກາຍ, ຫ່າງຈາກເບັນຢາງໄປປະມານ 30 ກິໂລແມັດ, ມີຊາຍແດນໃຫຍ່ຊື່ວ່າ “ບ່າຈ່າງ”, ເຄີຍເປັນຕະຫຼາດທີ່ຄຶກຄື້ນ, ປະຈຸບັນຕັ້ງຢູ່ຕາແສງ ດ່າວຈົກ. ຜູ້ເຫັນເຫດການໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ປະຊາຊົນຢູ່ເຂດທົ່ງພຽງໄດ້ນຳເອົາເຄື່ອງໃຊ້ທົ່ວໄປເຊັ່ນ: ນ້ຳປາ, ເກືອ, ເສື່ອ, ຜ້າແພ ແລະ ອື່ນໆມາທີ່ນີ້ເພື່ອແລກປ່ຽນເອົາໃບຢາ, ນ້ຳເຜິ້ງ, ເປືອກຕົ້ນໝາກເຜັດ (ເພື່ອແກ້ມ) ເປັນຕົ້ນ. ສ່ວນຊາວເຜົ່າ ກຶມມຸ, ຖ້າຢາກໄດ້ບັນດາສິນຄ້າມີຄຸນຄ່າຄື: ໄຫຫີນ, ໂຖງ, ໝໍ້ທອງເຫຼືອງ, ຖາດທອງດຳ... ແມ່ນຕ້ອງຂົນສົ່ງສິນຄ້າໄປຍັງຕະຫຼາດກາງເມືອງ ຮ່າຕິ້ງ, ຮ່ານາມ, ອ່າວເຮີ ເພື່ອແລກປ່ຽນ ຫຼືຊື້.

ket-nghia-hxh.2.jpg — ... ໄດ້ກາຍເປັນຊັບສິນສ່ວນຕົວ ແລະ ມີຢູ່ໃນຊີວິດທາງດ້ານວັດທະນະທຳ ແລະ ຈິດວິນຍານຂອງຊາວ ກ໋ວາງນາມ. ຮູບພາບ: HXH

ໃນໄລຍະຜ່ານມາ, ການພົວພັນກິນ-ທ້ວນນັບມື້ນັບສະໜິດແໜ້ນ, ພິເສດແມ່ນຜ່ານເສັ້ນທາງການຄ້າ. ດ້ວຍເຫດນັ້ນ, ນັບແຕ່ຕົ້ນສະຕະວັດທີ 20 ເປັນຕົ້ນມາ, ພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນ ຝະລັ່ງ ໄດ້ສ້າງຕັ້ງສະຖານີ ອານດຽມ (ເຂດຊາຍແດນລະຫວ່າງເຂດທົ່ງພຽງແມ່ນ້ຳຂອງ ດ່າໂລກ ແລະ ເຂດເນີນສູງ ເຫີນຈຽງ) ເພື່ອນຳໃຊ້ກົນອຸບາຍເປີດກວ້າງການແລກປ່ຽນການຄ້າເສລີ, ວາງແຜນດຶງດູດຊາວບັນດາເຜົ່າຢູ່ເຂດພູດອຍ. ເລິກເຊິ່ງກວ່ານັ້ນ, ສັດຕູຢາກຫຼຸດອິດທິພົນຂອງຊາວຄ້າຂາຍ Kinh ຢູ່ບັນດາແຫຼ່ງກຳເນີດຂອງແມ່ນ້ຳ Bung ແລະ Cai.

ໃນກາງຊຸມປີ 1950, ຊາວເຜົ່າ ກຶມມຸ ໄດ້ຖືກເອີ້ນວ່າ “ພໍ່” ຫຼື “ລຸງ” ດ້ວຍຄວາມເຄົາລົບນັບຖືຈາກຊາວເຜົ່າ ກຶມມຸ ຍ້ອນມີຄວາມສະໜິດສະໜົມ. ເຊັ່ນ “ພໍ່ລາກ”, “ພໍ່ບຸນ” ຢູ່ຕະຫຼາດ ໄອງີ; “ພໍ່ຊູ້”, “ພໍ່ເລົາ”, “ພໍ່ເຈືອງ” ຢູ່ຕະຫຼາດ ຮ່າຕິງ ແລະ ຮ່ານາມ; “ລຸງເດ” ຢູ່ຕະຫຼາດ Tuy Loan. ຕາມການຄົ້ນຄ້ວາຂອງນັກປະພັນ ເຈີ່ນກີເຟືອງ, ຜູ້ທີ່ມີຊື່ວ່າ “ລຸງເດ” ຢູ່ຕະຫຼາດຕຸຍໂລນ ມີຊື່ເຕັມວ່າ ໄມເດ, ເກີດໃນປີ 1913.

ເດືອນເມສາ ປີ 1975, ເມື່ອໄດ້ຍິນຂ່າວວ່າ ພະອົງຖືກຮຽກຕົວໃຫ້ໄປເຮັດວຽກກັບລັດຖະບານປະຕິວັດ (ເພາະວ່າພະອົງເປັນເຈົ້າໜ້າທີ່ຮັກສາຄວາມປອດໄພຂອງລະບອບເກົ່າ), ປະຊາຊົນ ໂກຕູ່ ຢູ່ພາກກາງ ແມນ່ ໄດ້ລົງມາຂໍຄວາມຊ່ວຍເຫຼືອ. ເຂົາເຈົ້າໂຕ້ແຍ້ງວ່າ, ໃນໄລຍະຕ້ານອາເມລິກາ, ໂດຍບໍ່ມີການຊ່ວຍເຫຼືອຂອງ “ລຸງເດ”, ເຂົາເຈົ້າບໍ່ສາມາດຊື້ອາຫານ ແລະ ຢາເພື່ອສະໜອງໃຫ້ແກ່ພະນັກງານປະຕິວັດທີ່ເຄື່ອນໄຫວຢູ່ພາກພື້ນ... ຫລັງຈາກນັ້ນ, “ລຸງເດ” ຖືກປົດປ່ອຍ, ແມ້ແຕ່ເຮັດວຽກໃຫ້ສະຫະກອນອຸດສາຫະກຳຂະໜາດນ້ອຍຢູ່ ຮວາວາງ ແລະ ສືບຕໍ່ຊື້-ຂາຍຜະລິດຕະພັນຈາກປ່າກັບຊາວ ກວ໋າ ຢູ່ເຂດພາກກາງ (18).

ບາງຄັ້ງ, "ຜູ້ຂົນສົ່ງ" ຍັງປະເຊີນກັບຄວາມສ່ຽງບາງຢ່າງຍ້ອນຄວາມຂັດແຍ້ງຂອງຜົນປະໂຫຍດ, ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຍ້ອນລາຄາແລກປ່ຽນທີ່ບໍ່ຍຸດຕິທໍາ. ມີເຫດການແກ້ແຄ້ນໃນຕົ້ນຊຸມປີ 1920 (ຕາມຄຳເວົ້າຂອງທ່ານ Quach Xan, ນັກຮົບປະຕິວັດ) ຕໍ່ພໍ່ຄ້າຄົນໜຶ່ງຊື່ “ນາງ Tam” ຢູ່ຕະຫຼາດ ຮ່ານາມ. ແຕ່ປະເພດຂອງການຂັດແຍ້ງນີ້ບໍ່ແມ່ນເລື່ອງທົ່ວໄປ, ແລະສ່ວນໃຫຍ່ຂອງ "ຕົວກາງ" ສະເຫມີໄດ້ຮັບກຽດ, ໄວ້ວາງໃຈ, ແລະໄວ້ວາງໃຈ. ເຂົາເຈົ້າສົມຄວນທີ່ຈະໄດ້ຮັບການກ່າວເຖິງໃນການສັງເຄາະການພົວພັນລະຫວ່າງແຂວງ Kinh - Thuong ຢູ່ພາກພື້ນ.

ທີ່ມາ: https://baoquangnam.vn/ket-nghia-kinh-thuong-tham-lang-nguoi-trung-giang-3145318.html