ຍຸກກວາງເຈື່ອງ ແລະ ແມ່ນກຳເນີດຂອງຍຸກສະໄໝປະດິດສ້າງຂອງ ຫງວຽນທິຢ໋າມ

Ngo Thi Nham ເກີດໃນປີ 1746 ໃນຄອບຄົວທີ່ສູງສົ່ງທີ່ໄດ້ຜ່ານການສອບເສັງຂອງຈັກກະວານ (ຄອບຄົວ Ngo ມີກຸ່ມຫມໍ), ແລະໄດ້ຮັບຕໍາແຫນ່ງແລະເງິນເດືອນສູງສຸດຂອງລາດຊະວັງ. ໃນບົດຂຽນ ຂອງ ກີຕູມູກດິງ, ເພິ່ນໄດ້ຂຽນດ້ວຍຄວາມພາກພູມໃຈວ່າ: “ຜ່ານການສອບເສັງຈັກກະພັດເທື່ອລະກ້າວ, ກາຍເປັນພາສາຈີນກາງແລະມາກີອີກ, ແບບວັນນະຄະດີຂອງເພິ່ນໄປຮອດຈີນ, ຊື່ສຽງຂອງເພິ່ນດັງກ້ອງໄປທົ່ວ 4 ມຸມໂລກ. ⁽¹⁾

Ngo Thi Nham ມີອາຊີບທີ່ຫຼາຍຄົນຍົກຍ້ອງ, ແລະໄດ້ຮັບການຕີລາຄາໂດຍ Phan Huy Ich ວ່າ "ບົດຂຽນຂອງລາວມີຄວາມສະຫງ່າງາມ, ຮັດກຸມ, ແລະເສລີ; ຍິ່ງລາວຂຽນຫຼາຍ, ມັນດີຂື້ນ. ລາວກວມເອົາໂຮງຮຽນຄວາມຄິດຫຼາຍຮ້ອຍແຫ່ງ, ຄວບຄຸມ 9 ໂຮງຮຽນຄວາມຄິດ, ແລະຄວາມເຂົ້າໃຈຂອງລາວໄດ້ກາຍເປັນທຸງທີ່ຢືນຢູ່ໃນປ່າຂົງຈື້ຂອງພວກເຮົາ." ⁽³⁾

ເບິ່ງບົດກະວີຂອງ ຫງວຽນທິຢ໋າມ, ເຫັນວ່າລາວມີຄວາມຮູ້ເລິກເຊິ່ງ ແລະ ມີລັກສະນະການຂຽນທີ່ຄ່ອງແຄ້ວ, ເຖິງວ່າອາດຈະບໍ່ໄດ້ເຫັນຄວາມເປັນເອກະລັກສະເພາະ ແລະ ມີພອນສະຫວັນຂອງ ຫງວຽນຟຸ໋ກ໋ວກ, ໂຮ່ຊວນຮົ່ງ, ຟາມໄທ, ກາບ່າວັອດ. ໃນໄລຍະທີ່ໄດ້ອອກຈາກ Le - Trinh ເພື່ອຫຼີກເວັ້ນການໂລກ, ໃນບົດປະພັນຂອງຕົນໄດ້ປະກົດວ່າຫຼາຍບົດກະວີສະແດງຄວາມຄິດທີ່ເລິກຊຶ້ງກ່ຽວກັບຈັກກະວານແລະຊີວິດຂອງມະນຸດ, ແລະໃນນັ້ນໄດ້ເກີດມີຈິດວິນຍານຂອງວິລະຊົນທີ່ລໍຖ້າເວລາທີ່ເຫມາະສົມ. ບົດກະວີທີ່ເພິ່ນໄດ້ຂຽນໃນສະໄໝ ເລ - ໄຕນິງ ມັກຈະບໍ່ສາມາດປິດບັງຄວາມຮູ້ສຶກທີ່ກັງວົນຂອງລາວໄວ້ໄດ້ກ່ອນຄວາມເປັນຈິງທີ່ເສື່ອມເສຍ ແລະ ວຸ້ນວາຍ.

ພາບແຕ້ມດິນຊາຍ ກ່ຽວກັບ ກວາງເຈື່ອງ - ຫງວຽນເຫ້ວ ໄດ້ຄັດເລືອກເອົາຜູ້ມີພອນສະຫວັນຄື ງໍທອຍເຍີມ. ຮູບພາບ: ອິນເຕີເນັດ

ການປະກົດຕົວຂອງວິລະຊົນຂອງໝູ່ບ້ານ ໄຕເຊີນ ໄດ້ບັນລຸຄວາມມຸ່ງມາດປາດຖະໜາ ແລະ ຄວາມຄາດໝາຍຂອງ Ngo Thi Nham. ອາດເວົ້າໄດ້ວ່າ ກວາງຈີ້ໄດ້ເປີດໂອກາດໃຫ້ບັນດາພອນສະຫວັນຂອງນາງ Ngo Thi Nham ໄດ້ຮັບການສະແດງ, ແລະ Ngo Thi Nham ໄດ້ຮູ້ວິທີອີງໃສ່ເວລາເພື່ອຢືນຢັນຄວາມສາມາດຂອງຕົນ. ພາຍໃຕ້ການເປັນແຂວງກວາງຈີ້, ນາງ ຫງວຽນທິນາມ ເບິ່ງຄືວ່າມີຄວາມເພິ່ງພໍໃຈທີ່ຈະປົດປ່ອຍຄວາມສາມາດຂອງຕົນ, ແລະໄດ້ຮັບຜົນສຳເລັດຢ່າງຈົບງາມອີກເທື່ອໜຶ່ງບົນເສັ້ນທາງກ້າວໜ້າ. ແລະໃນວຽກງານຂອງລາວໃນໄລຍະນີ້, ພວກເຮົາເຫັນຄວາມສຸກຂອງບຸກຄົນທີ່ມີຄວາມຊໍານິຊໍານານທີ່ພົບຄວາມກົມກຽວລະຫວ່າງຈຸດຫມາຍປາຍທາງສ່ວນບຸກຄົນແລະຈຸດຫມາຍປາຍທາງແຫ່ງຊາດ. ບົດກະວີຂອງລາວໃນໄລຍະນີ້ແມ່ນສຽງທີ່ກ້າຫານ, ຊີວິດຂອງລາວສະເຫມີປາກົດຢູ່ໃນບ່ອນສະຫວ່າງ, ສະຫງ່າງາມ.

ກ່ອນອື່ນໝົດແມ່ນອາລົມຈິດ, ທ່າທີ ແລະ ການກະທຳຂອງການອຸທິດຕົນໃນບັນຍາກາດເບີກບານໃນຍຸກສະໄໝຄື: “ ກວາງຊີ bat phuong tang hieu lo/ Mai hoa tao di khoat xuan hoan ” (ໝວກແລະລົດເມຢູ່ຕາມຖະໜົນຫົນທາງ, ບໍ່ຢ້ານທີ່ຈະກ້າວໄປໜ້າໃນຍາມຝົນຍາມຮຸ່ງເຊົ້າ/ ດອກໄມ້ຕົ້ນຈຳນວນໜຶ່ງໄດ້ເອີ້ນລະດູໃບໄມ້ປົ່ງ - Qua Hoanh Son ). ເຫດຜົນຂອງຄວາມກະຕືລືລົ້ນນັ້ນແມ່ນຍ້ອນ Ngo Thi Nham ໄດ້ພົບຄູ່ຈິດວິນຍານແທ້ໆ. ບັນດາບົດກະວີປະຫວັດສາດທີ່ຂຽນກ່ຽວກັບຄຳສາບານໂຕຢ່າງຈົງຮັກພັກດີຢູ່ສວນໝາກເຜັດ ແລະ 3 ການຢ້ຽມຢາມສວນຫຍ້າແມ່ນວິທີທີ່ ຫງວ໋ຽນທິຫງ໋ມ ໄດ້ສະແດງຄວາມຮັກແພງ, ຄວາມໄວ້ເນື້ອເຊື່ອໃຈອັນເລິກເຊິ່ງຂອງຕົນຕໍ່ ກວາງຈີ້ ແລະ ໃນໂອກາດໃໝ່. ຊົມເຊີຍນ້ຳໃຈມິດຕະພາບໃນສວນໝາກເຜັດ, ຍ້ອງຍໍທ່ານ Liu Bei ແລະ Zhuge Liang, ລ້ວນແຕ່ແມ່ນຄວາມເຫັນອົກເຫັນໃຈຢ່າງສຸດອົກສຸດໃຈຕໍ່ ກວາງຈີ້ ແລະ ຕົນເອງ, ເພາະວ່າ Ngo Thi Nham ໄດ້ເຫັນໃນພຣະອົງ, ກະສັດກວາງຈິ ແລະ ໃນສະໄໝນັ້ນມີຄວາມສາມັກຄີອັນສູງສຸດ. Ngo Thi Nham ໄດ້ຂຽນກ່ຽວກັບວຽກງານການເມືອງຂອງຕົນດ້ວຍຄວາມພາກພູມໃຈໃນບົດຄວາມທີ່ສວຍງາມ:

ຜິດພາດ Nung Anh, Ngoc Tri Vien

Truong ໄດ້ຢູ່ຕໍ່ຫນ້າຂອງລາດຊະວັງ

…ບໍ່ແມ່ນສີ່ລະດູການຂອງຄວາມສູງສົ່ງ ແລະກຽດສັກສີ

ຫົວໃຈສ່ອງແສງໄປຫາດວງອາທິດໃນທ້ອງຟ້າ.

(ດອກກຸຫຼາບທີ່ສວຍສົດງົດງາມຈັບກີບດອກຢູ່ຂ້າງຂັ້ນໄດຫຍິດ/ ສະເໝີຕົ້ນສະເໝີປາຍເປັນສີແດງ, ຢືນຢູ່ຕໍ່ໜ້າບັນລັງ/ ບໍ່ສະແດງລັກສະນະອັນລ້ຳຄ່າໃນທັງສີ່ລະດູ/ ພຽງແຕ່ຢາກຫັນຫົວໃຈອັນບໍລິສຸດໄປສູ່ດວງຕາເວັນໃນທ້ອງຟ້າ - ພະລາຊະວັງໃກ້ກັບດອກໄມ້ ).

ຮູບປັ້ນນາງ ຫງວ໋ຽດນາມ ຢູ່ວິຫານ ໄຕ ເຊີນຕື໋ກ (ຫໍພິພິທະພັນກວາງເຈື່ອງ, ບິ່ງດິງ). ຮູບພາບມາລະຍາດ

ໃນສາຍຕາຂອງ ຫງວຽນທິນາມ, ຍຸກກວາງຈີ້ແມ່ນຍຸກສະໄໝທີ່ສຸດ ເພາະມີກະສັດທີ່ມີສະຕິປັນຍາ, ເປັນກະສັດທີ່ມີສະຕິປັນຍາທີ່ເຊື່ອຟັງຄວາມປະສົງຂອງສະຫວັນ, ເຮັດຕາມຄວາມປະສົງຂອງປະຊາຊົນ, ແລະ ເບິ່ງແຍງປະຊາຊົນ. ເສັ້ນທາງແຫ່ງຄວາມກ້າວໜ້າຂອງກະສັດ ແລະປະເທດຈະບໍ່ມີອຸປະສັກໃດໆ. ໃນບົດຂຽນ “Thi ngu chu qua Ha - Trung hoi cung ky” , ລາວຂຽນວ່າ:

ດອກໄມ້ peach ສາມ, ສິບພັນຕ່ອນຂອງຢາປົວພະຍາດແລະມັງກອນ

ທິດຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອແມ່ນບ່ອນນ້ຳທີ່ຈະແຈ້ງ ແລະສັບສົນ.

… ຍອມຮັບຄວາມຈິງທີ່ວ່າຄົນທົ່ວໄປພໍໃຈຫລາຍ

ບຸກເບີກເຮືອ breaking poetry

(ຄື້ນຟອງນັບພັນ, ປາມັງກອນລອຍ ແລະ ໂດດ/ ທະເລຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອເລິກ, ນ້ຳໄຫຼຢູ່ບ່ອນນັ້ນ/… ເຮືອບັ້ງໄຟໄປຕາມລົມ, ມີຫຼາຍສິ່ງຫຼາຍຢ່າງສຳເລັດຜົນ/ ເຮືອກະວີລຳໜຶ່ງໄປກ່ອນ, ຕັ້ງໃຈຈະຍູ້ຄື້ນໄປຂ້າງໜ້າ).

ຍຸກສະໄໝບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນນາງ ຫງວຽນທິນາມ ເພື່ອສະແດງຄວາມສາມາດຂອງຕົນເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງມີສະພາບແວດລ້ອມ ແລະ ເຫດຜົນຂອງການໄຫຼວຽນຂອງບົດກະວີຂອງຕົນ. ໃນການເດີນທາງເປັນເອກອັກຄະລັດຖະທູດສະໄໝລາດຊະວົງຊິງ, ຫງວຽນທິນາມ ບໍ່ໄດ້ລືມບັນທຶກຄວາມຮູ້ສຶກກ່ຽວກັບປະເທດທີ່ລາວຜ່ານມາ. ແນວໃດກໍ່ຕາມ, ໃນທີ່ນີ້ບໍ່ມີຄວາມຮູ້ສຶກຂອງຮ່າງກາຍທີ່ຫລົງໄຫລຄືກັບເວລາທີ່ວຸ່ນວາຍ. ເຖິງວ່າຈະໄປທ່ຽວຢູ່ຕ່າງປະເທດ, ແຕ່ຖືເອົາຄວາມພາກພູມໃຈ ແລະ ຄວາມຕື່ນເຕັ້ນຂອງຜູ້ໄດ້ຮັບໄຊຊະນະ, ຕົວແທນຂອງຊາດວິລະຊົນ, ພູມສັນຖານໃນບົດກະວີຂອງລາວແມ່ນມີຄວາມສະຫວ່າງສະໄຫວ, ສະຫງ່າງາມ, ແລະຈິດໃຈຂອງຜູ້ເດີນທາງແມ່ນຈິດໃຈຂອງຜູ້ຄວບຄຸມສະຖານະການ:

ທູດຂອງໄວໜຸ່ມອາໄສຢູ່ແຂວງ ແທງເຊີນ

ຂໍໃຫ້ຕື່ນແຕ່ເຊົ້າແລະເຮັດວຽກຮ່ວມກັນເພື່ອຮັບປະກັນຄວາມສະຫງົບ.

…ລໍ້ສີແດງເລີ່ມຕົ້ນຢູ່ໃສ?

ໂຖປັດສະວະເປີດໝອກ ແລະ ເຫັນໜ້າພູ.

( ທິວທັດພູເຂົາຂຽວ )

(ທຸງຂອງທູດໄດ້ເດີນທາງໄປໄກ, ຢຸດຢູ່ເທິງພູແທງເຊີນ/ ຕື່ນແຕ່ເຊົ້າ, ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ຜູ້ບັນຊາການນັ່ງມ້າຂອງຕົນ/ … ທັນໃດນັ້ນກໍມີແສງສີແດງລຸກຂຶ້ນມາຈາກບ່ອນໃດບ່ອນໜຶ່ງ/ ເປີດຄວັນແລະໝອກອອກ, ແຈ້ງໃຫ້ເຫັນໜ້າພູ).

ໃນບັນດາບົດຂຽນຂອງນາງ ຫງວຽນທິຢ໋າມ ໃນສະໄໝໄຕເຊີນ, ບໍ່ມີວັດວາອາຮາມ ແລະ ວັດທີ່ຖືກທຳລາຍອີກ, ບໍ່ມີທ່າກຳປັ່ນຫາປາມືດມົວອີກ… ຢູ່ທີ່ນີ້, ຜູ້ຄົນພຽງແຕ່ເຫັນຮູບພາບທີ່ສວຍງາມ, ມີແສງສະເໜ່, ສວຍສົດງົດງາມ, ສະຫງ່າຜ່າເຜີຍ. ມີ ໂລກ ທີ່ເຫລື້ອມດ້ວຍສີສັນຂອງດອກໄມ້ ແລະ ທຸງຊາດ, ຄື້ນຟອງອັນສະຫງ່າງາມທີ່ສະໜັບສະໜູນເຮືອມັງກອນ, ແສງຕາເວັນສີແດງສົດໃສ ແລະ ດອກບົວຂາວທີ່ເບີກບານໃນນ້ຳຕົກໃນຕອນເຊົ້າ... ບໍ່ມີຕອນບ່າຍອີກ, ບໍ່ມີຄືນອີກ, ທັງໝົດແມ່ນເລີ່ມແຕ່ຮຸ່ງເຊົ້າ. ບົດກະວີ ໄດພົງ ແມ່ນບົດກະວີທີ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຈິດໃຈໃນແງ່ດີ ແລະ ຄວາມສຸກນີ້ຢ່າງຄົບຖ້ວນ:

ສິບພັນມັງກອນໃນກອງທັບຂອງ Jade Emperor

ກຽດສັກສີຂອງສີ່ທະເລແລະມະຫາສະຫມຸດ

Algae ບໍ່ສະສົມໃນລະດູໃບໄມ້ປົ່ງ

ຜູ້ຊາຍໄວກາງຄົນອາຍຸໄດ້ເຫັນຕາເວັນ

ໄປໂດຍບໍ່ມີຂີ້ຝຸ່ນຫຼືຝຸ່ນ

ກັບຄືນໄປເຮືອນເກົ່າເພື່ອຊອກຫາກະດູກຂອງຄອບຄົວ.

Phi Kham Doc Tu Du Du Son

ເມກຢູ່ກຳແພງຕາເວັນຕົກແມ່ນບ້ານເກີດຂອງຂ້ອຍ.

(ມັງກອນຫຼາຍພັນໂຕໄດ້ບິນອ້ອມພະຈັກກະພັດ Jade/ ເມື່ອອຳນາດຂອງມັນແຜ່ລາມໄປທົ່ວສີ່ທະເລ/, ພວກມັນກໍບິນໜີໄປພ້ອມໆກັນ/ ພັດເອົາຄວັນອັນໜາແໜ້ນໄປ, ສ່ອງແສງລະດູໃບໄມ້ປົ່ງ/ ຢູ່ກາງທ້ອງຟ້າ, ແສງຕາເວັນສ່ອງສະຫວ່າງເໝືອນດັ່ງກ່ອນໜ້ານີ້/ ຂີ້ຝຸ່ນທັງໝົດໃນໂລກໄດ້ພັດໄປ/ ກັບຄືນໄປຊອກຫາເຮືອນທີ່ຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງ, ນັ່ງນັ່ງຫຼິ້ນຢູ່ຄົນດຽວ. wandering verse/ ເມກທີ່ປະເສີດໃນທ້ອງຟ້າຕາເວັນຕົກແມ່ນບ້ານເກີດເມືອງນອນ).

ວັດຂອງຄອບຄົວ Ngo Thi ຢູ່ຕາແສງອ໋າຍ, ປະຈຸບັນແມ່ນເມືອງ Thanh Tri, ຮ່າໂນ້ຍ . ຮູບພາບມາລະຍາດ

ໂດຍພື້ນຖານແລ້ວ, ວຽກງານຂອງທ່ານ Ngo Thi Nham ສາມາດແບ່ງອອກເປັນ 2 ໄລຍະຄື: ໄລຍະດຳລົງຊີວິດຂອງລາຊະວົງ Le - Trinh ແລະ ໄລຍະທີ່ເພິ່ນເຮັດວຽກງານໃຫ້ ໄຕເຊີນ. ໃນແຕ່ລະໄລຍະ, ບົດກະວີແລະ prose ລາວມີຄວາມຮູ້ສຶກທີ່ແຕກຕ່າງກັນທີ່ໄດ້ວິເຄາະຂ້າງເທິງ. ນອກນີ້, ທ່ານຍັງໄດ້ປະຖິ້ມວຽກງານການເມືອງຈຳນວນໜຶ່ງ, ແມ່ນລະບົບລັດຖະດຳລັດ, ອະນຸສອນສະຖານ ແລະ ຈົດໝາຍທີ່ໄດ້ຂຽນໃນຖານະຕຳແໜ່ງຫຼືຕາງໜ້າໃຫ້ເຈົ້າຊີວິດກວາງໂຈ່ວ.

ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ເບິ່ງວຽກງານຂຽນຂອງລາວໂດຍລວມແລ້ວ, ພວກເຮົາເຫັນໄດ້ວ່າໃນຫຼາຍດ້ານຄື: ແຮງຈູງໃຈ, ຈຸດປະສົງ, ແຮງບັນດານໃຈທີ່ມີຫົວຄິດປະດິດສ້າງ... ລ້ວນແຕ່ມີຈຸດເລີ່ມຕົ້ນອັນດຽວກັນຂອງຄວາມມຸ່ງມາດປາຖະໜາປົດປ່ອຍຄວາມສາມາດ, ຄວາມຮັກແພງປະຊາຊົນ ແລະ ປະເທດຊາດ. Ngo Thi Nham, ຜູ້ຊາຍທີ່ຮູ້ຈັກເລືອກເອົາວິທີການດຳລົງຊີວິດ, ໄດ້ປະສົບກັບສະພາບຄວາມເປັນຈິງຫລາຍຢ່າງ, ໄດ້ຊີມຊີວິດຄວາມຂົມຂື່ນ, ຫວານຊື່ນ, ແລະ ມີຊີວິດຊີວິດ, ມີບັນດາກິດຈະກຳທີ່ອຸດົມສົມບູນທີ່ສຸດ ທີ່ເບິ່ງຄືວ່າບໍ່ຄ່ອຍໄດ້ເຫັນໃນປະຫວັດສາດ.

ການຕາຍຢ່າງໂສກເສົ້າ ພາຍຫຼັງການຕີແກ້ແຄ້ນຂອງ ດັ້ງທິງອັກທິ້ງ - ເພື່ອນເກົ່າຂອງລາວ - ຢູ່ຕໍ່ໜ້າວັດວາອາຮາມ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ລາວຕົກຢູ່ໃນກຸ່ມຄົນທີ່ມີຄວາມໂສກເສົ້າ ແລະ ຊະຕາກຳທີ່ແປກປະຫຼາດໃນປະຫວັດສາດຂອງຕົວລະຄອນ ແລະ ວັນນະຄະດີຫວຽດນາມ, ສະນັ້ນ, ມັນຈຶ່ງເປັນຊະຕາກຳທີ່ຍາກທີ່ຈະໃຫ້ຄຳຄິດເຫັນ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ນາງ ຫງວ໋ຽດນາມ ໄດ້ດຳລົງຊີວິດ, ຕາຍເປັນຄວາມຕາຍທີ່ຕົນເອງສາມາດພູມໃຈທີ່ສຸດ, ກໍ່ຄືຄົນລຸ້ນຫຼັງສາມາດພູມໃຈທີ່ປະເທດຊາດມີນັກຂຽນຄືລາວ.

ໝາຍເຫດ:

(1). ອ້າງເຖິງຂໍ້ຄວາມຈາກ: ຫວູຂຽວ, “ບົດແນະນຳ”, ບົດກະວີຄັດເລືອກຂອງ ຫງວ໋ຽດນາມ, ໂຮງພິມວັນນະຄະດີ, ຮ່າໂນ້ຍ 1986, ໜ້າ 10.

(2). ພໍ່ຂອງລາວ, Ngo Thi Si, ຍັງໄດ້ຮັບຮູ້ຄວາມສາມາດຂອງລາວ. ໃນຈົດໝາຍເຖິງລູກຊາຍ, Ngo Thi Si, ໄດ້ຂຽນວ່າ: “ລູກຊາຍຂອງຂ້າພະເຈົ້າໃຊ້ຄວາມສາມາດຂອງຕົນໃນການພົບປະພົບປະກັບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ, ໃຊ້ຈິດໃຈຕອບສະໜອງຕໍ່ວຽກງານທີ່ຫຍຸ້ງຍາກ, ໃຊ້ຄວາມສັດຊື່ເປັນຢາ elixir ເພື່ອກຳຈັດອັນຕະລາຍ ແລະ ຂັບໄລ່ຜີຮ້າຍຕ່າງໆ. ວັນນະຄະດີ ແລະ ສິລະປະຍຸດທະສາດໄປຄຽງຄູ່ກັນ, ພື້ນທີ່ຮາບພຽງ ແລະ ໜາແໜ້ນ ໄດ້ຮັບຖືວ່າເປັນອັນໜຶ່ງ, ມັນສົມຄວນແທ້ໆ.” (Vu Khieu, op. cit., ໜ້າ 11)

(3). ອ້າງເຖິງຂໍ້ຄວາມ ຈາກ Vu Khieu, op. cit., p.8.

(4). Ngo Thi Si ໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ເປັນຢ່າງດີຕໍ່ບັນຫາຮັດແໜ້ນອຸດົມການຂອງຂົງຈື້, ພຸດທະສາສະໜາ ແລະ ທາວ. ໃນໄລຍະປົກຄອງຢູ່ Lang Son , ເພິ່ນໄດ້ສ້າງວັດ Tam Giao, ບາງທີເພື່ອຈຸດປະສົງນີ້. ປູຊະນີຍະສະຖານຍັງຢູ່ຖ້ຳຖ້ຳ Nhi Thanh (ຍັງຄົ້ນພົບ ແລະ ຂຸດຄົ້ນໂດຍ Ngo Thi Si), ທາງທິດໃຕ້ຂອງນະຄອນ Lang Son.

(5). ໃນຄໍາຮ້ອງຟ້ອງກ່ອນນີ້ທີ່ສົ່ງໄປເຖິງພຣະຜູ້ເປັນເຈົ້າ Trinh, Ngo Thi Nham ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມໂດດດ່ຽວຂອງຕົນ ເມື່ອພຣະອົງໄດ້ກົງກັນຂ້າມກັບບັນດານັກສຶກສາຂົງຈື້ ແລະ ພາສາຈີນໃນສະໄໝນັ້ນ, ເມື່ອເພິ່ນຂຽນວ່າ: “ຍ້ອນວ່າເຂົາເຈົ້າ (ນັກວິຊາຂົງຈື້ ແລະ ພາສາຈີນກາງ - ຂໍ້ບັນທຶກຂອງຜູ້ຂຽນ) ບໍ່ໄດ້ຖືກສອນກ່ຽວກັບຄຸນງາມຄວາມດີ, ມີຄົນມີຄວາມຄິດດີ, ສູງກວ່າ. ຜູ້ໃຫຍ່, ຄິດວ່າພວກເຂົາເປັນຄົນດີ; ເຂົາເຈົ້າບໍ່ມັກປັບປຸງຕົນເອງ, ແຕ່ມັກສົນທະນາເລື່ອງຊາດ... ເຂົາເຈົ້າໃຊ້ລີ້ນແຫຼມເພື່ອຕົບແຕ່ງຫົວໃຈອັນລຶກລັບຂອງເຂົາເຈົ້າ. (ອ້າງອີງຈາກ Vu Khieu, op. cit., p. 14).

ທີ່ມາ