Nâng cao năng lực xử lý rác thải

Nhiều năm qua, Quảng Ninh là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về tốc độ phát triển KT-XH, đô thị hóa nhanh, du lịch tăng trưởng mạnh, đời sống người dân ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, đi kèm sự phát triển đó, vấn đề đang trở nên cấp bách đó là khối lượng rác thải sinh hoạt phát sinh hằng ngày lớn, trong khi hệ thống xử lý quá tải và không còn phù hợp. Nếu không có giải pháp căn cơ và chiến lược, tình trạng rác thải ùn ứ, gây ô nhiễm môi trường rất có thể trở thành rào cản lớn đối với mục tiêu phát triển bền vững của tỉnh.

Khó khăn trong xử lý rác thải

Trung bình mỗi ngày trên địa bàn Quảng Ninh phát sinh trên 1.000 tấn chất thải rắn sinh hoạt, phần lớn tập trung tại các khu vực đô thị của tỉnh, đặc biệt là tại vùng Hạ Long, Cẩm Phả, Đông Triều, Uông Bí, Móng Cái. Những khu vực này chiếm đến 80% lượng rác thải phát sinh hằng ngày trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, công tác thu gom, vận chuyển, xử lý chưa được triển khai một cách đồng bộ, hiệu quả, dẫn đến lượng rác thải còn tồn đọng.

Khu chôn lấp rác tạm Vũ Oai tại xã Thống Nhất đã quá tải.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do ý thức chấp hành Luật Bảo vệ môi trường của một bộ phận người dân chưa tốt, còn tình trạng đổ thải rác thải không đúng nơi quy định, chưa thực hiện việc phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn. Hiện toàn tỉnh có 884 điểm tập kết chất thải rắn sinh hoạt  được bố trí, xây dựng trước thời điểm Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực nên chưa đạt quy chuẩn, hầu hết các điểm tập kết hiện nay là điểm tập kết tạm, chưa được đầu tư đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường, còn xảy ra hiện tượng mất vệ sinh.

Mặc dù trên địa bàn tỉnh hiện có 18 tổ chức, doanh nghiệp thực hiện các dịch vụ về thu gom, vận chuyển rác thải phát sinh trên địa bàn với tổng số 63 xe ép rác, vận chuyển rác và hàng trăm phương tiện xe đẩy tay thu gom, tuy nhiên do lượng rác thải trong dân quá lớn, không tập trung vào một thời điểm nhất định trong ngày nên lượng rác tồn đọng.

Các khu chôn lấp, nhà máy xử lý rác hiện phân bố không đồng đều, một số bãi chôn lấp hiện nay đang trong tình trạng đầy, quá tải và đã hết công suất nhưng vẫn phải tiếp nhận, chưa được đóng cửa, gây ô nhiễm môi trường, gây bức xúc trong nhân dân; công nghệ đốt rác của các nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt chậm được cải tiến, dẫn đến lượng rác được xử lý trong ngày còn thấp.

Đơn vị vệ sinh môi trường thu gom rác thải tại đặc khu Vân Đồn.

Ông Trần Văn Bình (phường Hà Lầm) cho biết: Các điểm tập kết rác còn quá gần các khu dân cư tập trung, với lượng rác thải lớn, ảnh hưởng đến chất lượng đời sống nhân dân, nhất là vào mùa hè oi nóng, mùi rác bốc lên ảnh hưởng đến sinh hoạt, sức khỏe của người dân. Trong khi đó, các khu xử lý rác hiện chưa được đầu tư đồng bộ, hiện đại, thường xuyên quá tải, tiềm ẩn nguy cơ cao gây ô nhiễm môi trường trong khu vực.

Theo quy hoạch, tỉnh Quảng Ninh có 17 khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt, nhưng do nhiều yếu tố liên quan nên đến nay mới có 9 khu xử lý được đầu tư, vận hành; 1 khu đã đầu tư và vận hành một phần; 2 khu đang đầu tư, chưa hoạt động và còn 5 khu chưa đầu tư. Đặc biệt, nhiều khu xử lý đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, lựa chọn nhà đầu tư, triển khai thi công từ lâu nhưng đến nay vẫn chưa hoàn thành. Có thể nhắc đến đó là Nhà máy xử lý rác thải xã Bình Khê chậm thực hiện giai đoạn 2 đến nay là gần 4 năm, hiện mới chỉ vận hành giai đoạn 1 với 1 lò đốt công suất 100 tấn/ngày, hiện tại còn tồn trên 13.000 tấn rác chưa xử lý tại khu vực tập kết của nhà máy; dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn tại 2 xã Vũ Oai và Hòa Bình của TP Hạ Long trước đây do Công ty CP Tập đoàn Indevco là chủ đầu tư, có công suất thiết kế 900 tấn rác/ngày nhưng đến nay đã chậm tiến độ hơn 60 tháng.

Thu gom rác thải sinh hoạt tại phường Hạ Long.

Từ những bất cập nêu trên, hiện các bãi chôn lấp và khu xử lý rác chỉ có thể tiếp nhận đủ lượng rác thải trong ngày là khoảng 1.000 tấn. Nhưng sang năm 2026, khi một số bãi chôn lấp quá tải, các cơ sở xử lý nhỏ lẻ hết thời hạn hoạt động và trong trường hợp các nhà máy xử lý rác thải đang xây dựng, đầu tư mới không hoàn thành trong năm 2025 để đưa vào hoạt động, sẽ có khoảng 440-460 tấn chất thải rắn sinh hoạt phát sinh không có địa chỉ để xử lý.

Ông Nguyễn Minh Sơn, Giám đốc Sở NN&MT, cho biết: Trong trường hợp dừng hoạt động bãi chôn lấp rác Cống To tại xã Tiên Yên, khu chôn lấp Vũ Oai tại xã Thống Nhất và dừng cơ sở xử lý rác Cầu Cao tại đặc khu Vân Đồn thì Nhà máy xử lý rác thải Khe Giang hiện nay cũng chỉ xử lý theo tình huống cấp bách sử dụng các lò dự phòng để đốt rác cho các phường thuộc TP Cẩm Phả cũ. Các nguồn rác thải khác đến từ địa phương khác gần như không thể xử lý kịp.

Cần công nghệ xử lý hiện đại

Đã có một vài phương án xử lý lượng rác thải tồn đọng và phát sinh hằng ngày được các cấp, ngành đưa ra, như: Bổ sung ô chôn lấp tại Khu xử lý rác Vũ Oai, xã Thống Nhất để tiếp nhận thêm rác thải từ ngày 1/1/2026 thuộc các phường khu vực phía Đông của TP Hạ Long trước đây, khu vực Cẩm Phả và lân cận; tận dụng hiệu quả các khu xử lý chất thải trong các nhà máy xi măng để đồng xử lý rác thải rắn sinh hoạt; các nhà máy xử lý rác hiện hữu phải thay đổi dây chuyền, công nghệ cũ bằng công nghệ mới, tiếp nhận thêm lượng rác vào xử lý…

Đoàn công tác của tỉnh tham quan Nhà máy xử lý chất thải rắn công nghệ cao tại phường Song Liêu, tỉnh Bắc Ninh, ngày 10/9/2025.

Nhà máy xử lý rác thải Khe Giang tại phường Yên Tử do Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Việt Long đầu tư từ năm 2015, đến nay công nghệ xử lý không còn đáp ứng kịp thời so với nhu cầu thực tế. Trước tình hình đó, ngày 13/8/2025, Công ty đã có văn bản báo cáo UBND tỉnh và các sở, ngành liên quan của tỉnh triển khai lắp đặt dây chuyền xử lý chất thải thông thường công suất 100 tấn/ngày bằng công nghệ “khí hóa phát điện” nhằm gia tăng công suất xử lý rác. Nếu được đồng ý, dự kiến cuối năm 2026, dây chuyền này được hoàn thiện, đưa vào xử lý rác.

Để từng bước hình thành những khu xử lý rác chuyên sâu trên địa bàn tỉnh được đầu tư đồng bộ với những công nghệ xử lý không phát thải, năng lượng tái tạo, tuần hoàn, HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 262/NQ-HĐND (ngày 26/2/2025) thu hút các nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm để đầu tư các khu xử lý chất thải với công nghệ xử lý hiện đại, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến môi trường, gắn với việc tái sử dụng chất thải làm nhiên liệu sản xuất, các sản phẩm tái chế, tái sử dụng, thu hồi năng lượng.

Cụ thể hóa Nghị quyết này, ngày 7/10/2025, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 3745/QĐ-UBND chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư, đồng thời chấp thuận nhà đầu tư dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn tại xã Thống Nhất, trong đó bổ sung mục tiêu xử lý rác bằng phương pháp đốt phát điện (điện rác) công suất xử lý 1.300 tấn/ngày trên phần đất dự trữ phát triển nhà máy theo điều chỉnh Quy hoạch chi tiết được UBND TP Hạ Long phê duyệt tại Quyết định số 1060/QĐ-UBND ngày 4/3/2022, có diện tích khoảng 10ha; công suất phát điện khoảng 15MW. Khi nhà máy đi vào hoạt động, ngoài khối lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh hằng ngày tại khu vực TP Hạ Long và TP Cẩm Phả trước đây (khoảng 500 tấn/ngày), nhà máy còn công suất 800 tấn/ngày để xử lý chất thải rắn sinh hoạt đang tập kết tại địa bàn xã Thống Nhất. Theo tính toán, trong khoảng 4 năm sẽ xử lý toàn bộ lượng rác tồn lưu tại xã Thống Nhất.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Công (thứ 3, phải sang) tìm hiểu về dây chuyền xử lý chất thải công nghiệp tại Nhà máy xi măng Lam Thạch (tháng 9/2025). Ảnh: Việt Hoa

Việc thu hút nhà đầu tư sử dụng công nghệ hiện đại để xử lý rác thải trên địa bàn tỉnh là cần thiết, tuy nhiên, tỉnh cũng cần nghiên cứu kỹ nhiều công nghệ xử lý rác thải khác nhau để so sánh, đánh giá tính ưu việt của từng công nghệ, từ đó lựa chọn, thu hút đầu tư cho phù hợp, hạn chế thấp nhất rủi ro gây ô nhiễm môi trường từ tro bụi, khí thải sau khi xử lý rác.

Được biết hiện nay, công nghệ điện rác sắp được nhà đầu tư triển khai tại xã Thống Nhất. Đây là công nghệ mới, tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, công nghệ này chưa được đánh giá tối ưu vì phát thải khí và sinh ra tro đáy, tro bay. Các sở, ngành liên quan của tỉnh cần nghiên cứu, tham mưu UBND tỉnh lựa chọn một số công nghệ mới, để triển khai đầu tư vào địa bàn, xử lý dứt điểm lượng lớn rác thải đang tồn đọng tại một số bãi rác.

Hiện công nghệ xử lý rác thải bằng phân hủy nhiệt đang được một số tỉnh, thành trong cả nước nghiên cứu áp dụng, trong đó đã được khẳng định tính ổn định, hiệu quả tại tỉnh Bắc Ninh, rất cần các sở, ngành của tỉnh nghiên cứu. Đây là công nghệ không có phát thải và sản phẩm thu hồi sau khi xử lý rác thải là khí tổng hợp, dầu tái sinh và than sinh học. Quá trình này không phát sinh dioxin, furan, tro bụi hay khí độc hại ra môi trường, không cần sử dụng ống khói. Khí gas thu hồi quay vòng để duy trì nhiệt cho lò, trong khi dầu tái sinh và than sinh học có thể được sử dụng làm nhiên liệu công nghiệp hoặc cải tạo đất trong nông nghiệp. Vì thế, tác động đến môi trường cũng thấp hơn rất nhiều lần so với các công nghệ xử lý rác khác hiện nay.

Sản phẩm khí gas thu hồi sau khi xử lý rác thải của Công ty CP Môi trường năng lượng xanh Asian tại phường Yên Dũng, tỉnh Bắc Ninh.

Theo tính toán, từ năm 2026, trên địa bàn tỉnh mỗi ngày còn khoảng 440-460 tấn chất thải rắn sinh hoạt phát sinh sẽ không có địa chỉ để xử lý (khoảng 165.000 tấn/năm) do các bãi rác chôn lấp đã quá tải, dừng tiếp nhận và các nhà máy rác hiện hữu không đủ năng lực xử lý. Ngoài ra còn có gần 1,6 triệu tấn rác tồn đọng tại khu chôn lấp chất thải Đồng Mỏ (phường Mông Dương), khu chôn lấp tạm tại Vũ Oai (xã Thống Nhất), Trung tâm xử lý chất thải rắn do Công ty CP Tập đoàn Indevco làm chủ đầu tư tại Vũ Oai, Hòa Bình lưu kho chưa được xử lý theo quy định.

Trong bối cảnh thuận lợi, đến năm 2027 dự án điện rác ở xã Thống Nhất mới có thể đi vào hoạt động, vì vậy tỉnh phải sớm có biện pháp cấp bách xử lý lượng rác thải phát sinh hằng ngày không có địa chỉ xử lý được nêu ở trên (440-460 tấn). Nếu không có biện pháp cấp bách, xử lý kịp thời, lượng rác phát sinh và lượng rác tồn đọng sẽ tăng lên rất nhanh, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường rất lớn.

Theo ý kiến một số ngành chức năng, đối với lượng rác đang tồn đọng lớn ở Mông Dương, Vũ Oai và một số bãi chôn lấp khác…, cần phải tính toán đến phương án lựa chọn đơn vị nhà thầu triển khai lắp dựng các lò xử lý theo hướng cấp bách, có công nghệ tiên tiến, hiện đại, không phát thải để xử lý. Trong quá trình đó, các sở, ngành liên quan thường xuyên tiến hành đánh giá, hậu kiểm, coi đây là biện pháp để đánh giá tính ưu việt đối với công nghệ, trước khi lựa chọn làm chủ đầu tư các khu xử lý rác nằm trong quy hoạch mà tỉnh chưa lựa chọn được nhà đầu tư. Việc làm này không những xử lý kịp thời lượng rác tồn đọng tại các bãi rác mà còn xử lý kịp thời lượng rác thải phát sinh hằng ngày, hướng tới tiêu chí xanh, sạch, đẹp để nâng cao chất lượng cuộc sống và phục vụ mục tiêu phát triển du lịch chất lượng cao mà tỉnh đã theo đuổi.

Mạnh Trường

Nguồn: https://baoquangninh.vn/nang-cao-nang-luc-xu-ly-rac-thai-3386555.html