Nâng cao nhận thức hơn nữa cho cộng đồng

Trong đó, cần nâng cao nhận thức của mỗi người dân và cả cộng đồng về xây dựng môi trường văn hóa, từ đó lan tỏa các giá trị, chuẩn mực văn hóa, tạo điều kiện cho các giá trị văn hóa tốt đẹp, nhân văn nảy nở, ngăn ngừa và loại bỏ tiêu cực, phản văn hóa, không phù hợp.

Nền tảng cho sự phát triển

Nhận thức tầm quan trọng của xây dựng môi trường văn hóa gắn với nếp sống văn minh, hệ giá trị và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới, ngành Văn hóa đã lựa chọn xây dựng môi trường văn hóa cơ sở là nhiệm vụ đột phá trong nhiều năm qua.

Đặc biệt trong thời gian gần đây, khi cả nước chuyển mình trong công cuộc tái sắp xếp giang sơn, tổ chức vận hành bộ máy hành chính hai cấp, văn hóa và môi trường văn hóa luôn được xác định là yếu tố nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Xây dựng môi trường văn hóa cơ sở luôn là một yêu cầu cấp thiết được đặt ra, khẳng định vai trò của văn hóa trong bồi đắp giá trị chân - thiện - mỹ, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Xác định vai trò quan trọng của xây dựng môi trường văn hóa cơ sở trong mọi hoạt động, Bộ VHTTDL trong những năm qua luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến xây dựng và phát triển đời sống văn hóa; gìn giữ giá trị di sản - hạt nhân cốt lõi tạo sự gắn kết cộng đồng, thu hút du khách và phát triển du lịch…

Nhiều hoạt động ý nghĩa thiết thực đã và đang được Bộ VHTTDL triển khai hướng về cơ sở, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của người dân và hình thành môi trường văn hóa tốt đẹp. Theo các chuyên gia, môi trường văn hóa cơ sở chính là vườn ươm nhằm tạo nên nhân cách văn hóa, đạo đức và ứng xử của con người. Môi trường văn hóa có ý nghĩa đặc biệt trong hình thành nhân cách, gắn kết và hình thành nên hệ giá trị văn hóa, con người; là cơ sở để tạo một xã hội tốt đẹp, hạnh phúc và đáng sống.

Các chuyên gia văn hóa cũng khẳng định, trong bất kỳ một giai đoạn nào, bối cảnh nào thì xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh vẫn luôn là nền tảng, động lực để phát triển kinh tế, xã hội. Thực tế đã chứng minh, khi môi trường văn hóa bị tổn thương sẽ làm trầm trọng thêm sự bất ổn trong xã hội, dẫn đến những hệ lụy khó lường.

Vì tầm quan trọng của môi trường văn hóa nên vấn đề này ngày càng nhận được nhiều hơn sự quan tâm của các học giả trong và ngoài nước. Việc nhận diện nội hàm của môi trường văn hóa không chỉ thu hút các nhà nghiên cứu văn hóa, chính trị, xã hội mà còn nhận được sự quan tâm đặc biệt của những người làm kinh tế, kinh doanh và du lịch. Môi trường văn hóa được coi là nguồn tài nguyên văn hóa, xã hội và kinh tế đặc biệt.

Với đặc thù riêng biệt, các không gian của môi trường văn hóa ở nước ta có nhiều quy mô, tính chất khác nhau. Môi trường văn hóa dù ở nông thôn, đô thị, môi trường văn hóa của các dân tộc ít người ở miền núi, hải đảo đều góp phần tạo thành một không gian văn hóa chung của cộng đồng, đất nước. Mỗi môi trường có những đặc điểm riêng, tạo nên sắc thái vùng miền đa dạng.

Gắn kết cộng đồng

Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh là quá trình gìn giữ, lan tỏa các giá trị, chuẩn mực văn hóa từ môi trường gia đình đến cộng đồng, quốc gia. Từ những hạt nhân tích cực sẽ tạo điều kiện cho các giá trị văn hóa tốt đẹp, nhân văn nảy nở, ngăn ngừa và loại bỏ tiêu cực, phản văn hóa không phù hợp, hoặc làm tổn hại đến các giá trị, chuẩn mực văn hóa.

Trong quá trình này, chuyên gia văn hóa lưu ý, cần phát huy vai trò của các cộng đồng, nhóm cộng đồng, nơi mỗi gia đình sinh sống. Bởi môi trường văn hóa ở các địa bàn dân cư có ảnh hưởng không nhỏ đến việc hình thành nhân cách của mỗi cá nhân cũng như sự lành mạnh của môi trường văn hóa gia đình. Những môi trường văn hóa tốt đẹp có ý nghĩa tích cực trong việc lan tỏa, gắn kết cộng đồng.

Nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của xây dựng môi trường văn hóa trong đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, GS.TS Từ Thị Loan, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam nêu, Nghị quyết 33 đã đưa ra những nội dung cơ bản, bao quát nhất của công cuộc xây dựng môi trường văn hóa, với ba môi trường văn hóa quan trọng hình thành, nuôi dưỡng và hoàn thiện nhân cách con người, cũng như củng cố và phát triển văn hóa: Xây dựng môi trường văn hóa gia đình; xây dựng môi trường văn hóa trong nhà trường; xây dựng môi trường văn hóa trong cộng đồng và xã hội.

Tuy nhiên, đây là những nội dung lớn mang tính định hướng cho công cuộc xây dựng môi trường văn hóa nói chung. Đối với từng không gian, môi trường văn hóa cụ thể cần phải có sự vận dụng, phát triển, mở rộng, cụ thể hóa thì mới phù hợp và tương thích.

Các chuyên gia văn hóa cũng lưu ý, trải qua nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau, môi trường văn hóa Việt Nam được hình thành và phát triển với sự kế thừa, bảo lưu các yếu tố truyền thống, gắn kết với các yếu tố mới, hiện đại. Cảnh quan văn hóa, các sinh hoạt văn hóa, lễ hội truyền thống hay các thiết chế văn hóa… đều luôn có sự chuyển động, thay đổi không ngừng, trong đó bao gồm cả những yếu tố thất truyền, mai một.

Cộng đồng chính là đối tượng bảo lưu, gìn giữ những nét văn hóa bản sắc, chọn lọc tinh hoa gắn với yếu tố thời đại. Đáng chú ý, sự tiếp thu các ảnh hưởng văn hóa từ bên ngoài là tất yếu đối với hầu hết các môi trường văn hóa. Trong điều kiện đó, bối cảnh đó, vai trò của những hạt nhân trong cộng đồng càng trở nên quan trọng. Những bậc cao niên, nghệ nhân, người uy tín sẽ phát huy vai trò trong việc tuyên truyền, vận động người dân nâng cao nhận thức, chọn lọc những tinh hoa để những yếu tố tích cực được lan tỏa, những tiêu cực được đẩy lùi.

Nhìn ở bình diện rộng hơn, đối với nền văn hóa quốc gia, môi trường văn hóa chính là nơi các hệ giá trị - yếu tố cốt lõi của bản sắc dân tộc - được hình thành, được gìn giữ, được kế thừa và phát huy. Môi trường văn hóa không chỉ là nơi nuôi dưỡng, trao truyền các giá trị văn hóa dân tộc mà còn là nơi để khơi nguồn cảm hứng, sáng tạo những giá trị mới.

Những giá trị đặc trưng của mỗi quốc gia dân tộc thấm đẫm trong những yếu tố của môi trường văn hóa, biểu hiện thành những chuẩn mực, những khuôn mẫu ứng xử, hoặc được biểu tượng hóa, mã hóa trong các di sản văn hóa, bộc lộ qua các hoạt động, các thực hành văn hóa,... Có thể nói, môi trường văn hóa là yếu tố quan trọng góp phần tạo nên sức hấp dẫn - sức mạnh mềm quốc gia trên trường quốc tế.

Hà Nội phát huy giá trị văn hóa làng nghề, vươn ra thế giới

Môi trường văn hóa là yếu tố được chú trọng xây dựng, phát huy tại các làng nghề truyền thống của Hà Nội. Thành phố đang tích cực chuẩn bị cho Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế, dự kiến tổ chức vào tháng 11.2025 tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long. Các không gian trưng bày sẽ được thiết kế theo chủ đề “Bảo tồn - phát triển - hội nhập”.

Hà Nội hiện đang sở hữu khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề. Mỗi làng nghề là một giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể quý báu. Trong đó, hàng chục làng nghề đã được thế giới biết đến như: Gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, mây tre Phú Vinh, khảm trai Chuyên Mỹ, nón Chuông, tạc tượng Sơn Đồng… Với tiềm năng, thế mạnh lớn của các làng nghề, thành phố coi đây là chiến lược nhằm định vị thương hiệu làng nghề Hà Nội. Mặt khác, với vai trò là “đầu tàu” của cả nước, tổ chức festival là hoạt động nhằm tôn vinh, quảng bá, hỗ trợ khối làng nghề cả nước; khẳng định Việt Nam là quốc gia giàu bản sắc, có khả năng hội nhập sâu rộng trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ - thiết kế - văn hóa sáng tạo. MỘC MIÊN

Nguồn: https://baovanhoa.vn/van-hoa/nang-cao-nhan-thuc-hon-nua-cho-cong-dong-157578.html