Nghề dạy học không chỉ cần tình yêu mà còn cần sự bảo đảm

(PLVN) - Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Không có thầy giáo thì không có giáo dục. Nhiệm vụ của các thầy, cô giáo là rất quan trọng và vẻ vang”, cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng khẳng định: “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong các nghề cao quý”. Những lời căn dặn này vẫn vang vọng đến hôm nay. Nhưng trong bối cảnh kinh tế thị trường, xã hội biến đổi nhanh, nhiều người trẻ vẫn ngần ngại khi lựa chọn nghề giáo, dù trong lòng có tình yêu và đam mê. Câu hỏi đặt ra không mới nhưng cũng chưa bao giờ cũ: Làm thế nào để nghề giáo thực sự trở thành một nghề được trọng vọng, không chỉ bằng lời ca ngợi, mà bằng chính sách, điều kiện sống và cơ hội phát triển xứng đáng?

Giáo viên là “trụ cột mềm” của hệ thống giáo dục

Giáo viên là người trực tiếp định hình nhân cách, tri thức và giá trị của các thế hệ học sinh. Nhưng thực tế cho thấy, đội ngũ nhà giáo Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức như: mức lương và phụ cấp còn thấp, trong khi khối lượng công việc ngày càng nặng; áp lực từ thành tích, hồ sơ, thi đua và cả phản ứng xã hội; môi trường làm việc thiếu ổn định, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa…

Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), tính đến tháng 4/2024, cả nước còn thiếu 113.491 giáo viên các cấp học mầm non, phổ thông, trong đó thiếu nặng nhất là giáo viên mầm non và tiểu học tại khu vực miền núi, vùng khó khăn. Ngược lại, ở các thành phố lớn, nhiều giáo viên có trình độ cao lại rời bỏ nghề hoặc chuyển sang khu vực tư nhân vì thu nhập không đủ trang trải cuộc sống. Cũng theo Bộ GD&ĐT, khoảng 88% giáo viên trong cả nước đang có mức lương thấp hơn so với viên chức thuộc các ngành khác như y tế, xây dựng, giao thông hay tài chính.

Vì thế, tại nhiều trường đại học, điểm chuẩn vào các ngành sư phạm từng xuống rất thấp. Mặc dù năm 2024 đã có cải thiện, nhưng sự “hồi sinh” vẫn chưa thật sự mạnh mẽ. Một sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội từng chia sẻ: “Em yêu nghề dạy học, nhưng khi nhìn vào thu nhập của các cô chú đi trước, em sợ mình không đủ sức lo cho tương lai”.

Thực tế này không chỉ ở Việt Nam. Báo cáo của UNESCO năm 2023 cho thấy, nhiều quốc gia châu Á cũng đang khan hiếm giáo viên chất lượng vì sự cạnh tranh của thị trường lao động công nghệ và dịch vụ. Tuy nhiên, điều làm nên khác biệt là chính sách đãi ngộ và môi trường nghề nghiệp. Bài học từ những quốc gia trọng dụng nhà giáo cho thấy, ở Phần Lan nghề giáo được xem là một trong những nghề danh giá nhất. Muốn trở thành giáo viên tiểu học, ứng viên phải có bằng thạc sĩ và vượt qua kỳ thi năng lực sư phạm quốc gia. Lương giáo viên ở mức trung bình của xã hội, nhưng họ được hưởng quyền tự chủ chuyên môn cao và sự tôn trọng tuyệt đối của xã hội. Ở Hàn Quốc, giáo viên công lập được xem là “viên chức suốt đời”, có chế độ phúc lợi, bảo hiểm và lộ trình thăng tiến minh bạch. Chính phủ đầu tư mạnh vào đào tạo và bồi dưỡng, giúp giáo viên trở thành “người học suốt đời”. Ở Singapore, mỗi giáo viên được cấp ngân sách cá nhân để học tập, nghiên cứu, tham dự hội thảo quốc tế hằng năm. Đây chính là cách mà Singapore duy trì đội ngũ giáo viên giỏi, gắn bó, sáng tạo và hội nhập toàn cầu...

Những bài học trên cho thấy, muốn có nền giáo dục mạnh, phải bắt đầu bằng việc trọng dụng người dạy. Vì chỉ khi người thầy được bảo đảm cả về vật chất và tinh thần, nghề dạy học mới thực sự trở thành “nghề của những người giỏi nhất” và ngôi trường Việt Nam mới trở thành “nơi khơi nguồn tri thức và nuôi dưỡng nhân cách con người Việt Nam hiện đại”.

Nghề giáo cần sự “ưu tiên thực chất” từ những chính sách đúng hướng

Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách quan trọng nhằm nâng cao vị thế và điều kiện làm việc của nhà giáo như: Nghị quyết 29-NQ/TW (năm 2013) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, xác định rõ: “Phát triển đội ngũ nhà giáo là nhiệm vụ then chốt, ưu tiên hàng đầu”; Nghị định 71/2020/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn đã cải thiện chế độ phụ cấp ưu đãi, đặc biệt đối với giáo viên công tác vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Từ 2023, mức lương của giáo viên được điều chỉnh theo bảng lương mới của Nghị quyết 27-NQ/TW, giúp tăng thu nhập bình quân khoảng 25 - 30%. Nhiều địa phương như Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng đã chủ động ban hành chính sách hỗ trợ nhà ở, thưởng giáo viên giỏi và phụ cấp sáng kiến đổi mới dạy học….

Giáo viên là trụ cột mềm của hệ thống giáo dục. (Ảnh minh họa - Nguồn: saomaiedu.com)

Tuy nhiên, để góp phần “giữ lửa” cho người thầy thắp sáng tri thức cho thế hệ tương lai và thu hút người giỏi trở lại với bục giảng, thì nghề giáo cần thêm sự “ưu tiên thực chất” hơn nữa từ những chính sách đúng hướng.

Trong năm 2025 đã có một loạt chính sách mới hiệu lực như Thông tư 05/2025/TT-BGDĐT về quy định chế độ làm việc đối với giáo viên phổ thông, dự bị Đại học, có hiệu lực từ ngày 22/4/2025; Nghị định 60/2025/NQ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 116/2020/NĐ-CP ngày 25/9/2020 của Chính phủ quy định về chính sách hỗ trợ tiền đóng học phí, chi phí sinh hoạt đối với sinh viên sư phạm, có hiệu lực từ ngày 20/4/2025; Thông tư 04/2025/TT-BGDĐT ngày 17/2/2025 quy định về kiểm định chất lượng chương trình đào tạo các trình độ của giáo dục đại học, có hiệu lực từ ngày 4/4/2025…

Luật Nhà giáo được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9 vào tháng 6/2025 gồm 9 chương, 42 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026 thắp lên niềm hy vọng lớn cho đội ngũ giáo viên trên cả nước. Theo đó, lương nhà giáo công lập được xếp cao nhất trong hệ thống hành chính sự nghiệp (Điều 23 của Luật Nhà giáo 2025, tiền lương và phụ cấp đối với nhà giáo làm việc tại các cơ sở giáo dục công lập sẽ được xếp ở mức cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp. Cùng với đó, nhà giáo còn được hưởng thêm các khoản phụ cấp ưu đãi nghề và các phụ cấp khác theo tính chất công việc và theo vùng, theo đúng quy định của pháp luật); 8 chính sách hỗ trợ dành riêng cho nhà giáo (Điều 24 của Luật Nhà giáo, một hệ thống chính sách hỗ trợ riêng biệt đã được thiết kế nhằm bảo đảm đời sống và điều kiện làm việc cho giáo viên. Bao gồm các chính sách về trợ cấp theo tính chất công việc và theo vùng; hỗ trợ đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn; chăm sóc sức khỏe định kỳ và sức khỏe nghề nghiệp); Chính sách thu hút, trọng dụng nhà giáo trình độ cao, làm việc tại vùng khó khăn (Điều 25 của Luật Nhà giáo quy định rõ các cơ chế thu hút và trọng dụng người có trình độ cao, tài năng hoặc năng khiếu đặc biệt, kỹ năng nghề cao vào ngành Giáo dục. Chính sách cũng áp dụng cho những người đến công tác tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn hoặc nhà giáo giảng dạy và nghiên cứu các lĩnh vực trọng yếu phục vụ phát triển kinh tế - xã hội)…

Để góp phần nâng cao thu nhập cho nhà giáo, theo nhiều chuyên gia, Nhà nước cần tạo cơ chế rõ ràng và giao quyền tự chủ cho các nhà trường hơn nữa, thay vì chỉ trông chờ vào lương. Cùng với đó là chính sách nhà ở xã hội dành riêng cho giáo viên; giảm gánh nặng hành chính, hồ sơ thi đua để giáo viên có thời gian chuyên tâm giảng dạy; đầu tư mạnh cho đào tạo lại và nâng chuẩn nghề nghiệp - nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế… Trao đổi với truyền thông, PGS.TS Trần Thị Minh Hằng - Học viện Quản lý Giáo dục nêu quan điểm: “Hiện nay, đa số nhà trường chưa thể tạo thêm thu nhập cho nhà giáo vì vướng cơ chế. Chỉ một số ít trường ngoài công lập có những chính sách hỗ trợ để giữ chân nhà giáo. Vậy nên, việc thưởng theo năng suất lao động đối với nhà giáo là giải pháp quan trọng để tạo thêm động lực với nghề”…

Thực tế cho thấy, để làm được những điều này thì không thể chỉ trông chờ vào ngân sách, mà cần cả sự chung tay của xã hội. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp, quỹ tư nhân, tổ chức quốc tế đã bắt đầu đồng hành với giáo dục Việt Nam qua các chương trình học bổng, hỗ trợ thiết bị, tập huấn kỹ năng dạy học sáng tạo. Và điều quan trọng hơn cả là khôi phục niềm tin xã hội đối với nghề giáo. Khi phụ huynh, học sinh và truyền thông cùng nhìn nhận người thầy bằng sự tôn trọng, chia sẻ và thấu hiểu, đó cũng chính là một “ưu đãi tinh thần” to lớn.

Hay nói cách khác, nhiều chính sách ưu đãi, quan tâm và trân trọng nghề giáo - đó không chỉ là điều nên làm, mà là việc phải làm. Vì một quốc gia muốn phát triển bền vững thì phải bắt đầu từ chính những người gieo hạt mầm cho tương lai - chính là thầy, cô giáo. 

Nghị quyết 71/NQ-TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo nêu: “Có chính sách ưu đãi đặc thù, vượt trội cho đội ngũ nhà giáo; nâng phụ cấp ưu đãi nghề đối với cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông lên tối thiểu 70% cho giáo viên, tối thiểu 30% cho nhân viên, 100% cho giáo viên ở khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Xây dựng chính sách phù hợp để huy động được người giỏi ngoài lực lượng nhà giáo tham gia giảng dạy, huấn luyện trong các cơ sở giáo dục; thực hiện chế độ giảng viên đồng cơ hữu cho những người giỏi đang công tác tại các đơn vị sự nghiệp công lập; có cơ chế khuyến khích huy động người giỏi chủ trì các hoạt động nghiên cứu khoa học tại các cơ sở giáo dục”.

Nguồn: https://baophapluat.vn/nghe-day-hoc-khong-chi-can-tinh-yeu-ma-con-can-su-bao-dam.html