Ngỡ ngàng di sản ẩn mình giữa lòng Hà Nội

TP - Giữa những con phố đông đúc và nhịp sống quen thuộc, Hà Nội vẫn còn hàng chục di tích ẩn mình mà ngay cả người sống lâu năm cũng hiếm khi để ý. Việc số hóa 28 điểm đến trong bốn hành trình di sản đã mở ra cơ hội để người dân và du khách quốc tế có thể nhìn thấy một Hà Nội nhiều tầng nghĩa hơn, khác hẳn những mặc định quen thuộc.

Hà Nội tưởng quen mà lạ

Giữa dòng người qua lại trong khu vực đền Quán Thánh, một nhóm khách du lịch dừng lại bên bảng thông tin thuyết minh điện tử và đưa điện thoại lên quét mã QR. Chỉ trong vài giây, màn hình hiện lên hệ thống tư liệu số về ngôi đền trấn giữ phía Bắc kinh thành Thăng Long, bao gồm những ghi chép được số hóa từ bản Hán Nôm, tiếng Pháp và tiếng Việt. Sự xuất hiện của bản đồ số và ứng dụng H-Heritage đã tạo nên một phương thức tiếp cận hoàn toàn mới, phù hợp với lối sống nhanh và tiện lợi của công chúng trẻ.

Trong nhiều năm, di sản Hà Nội gắn liền với sách vở, biển giới thiệu hoặc những chuyến thăm mang tính nghi thức. Dự án Hành trình du lịch di sản Hà Nội đã thay đổi điều này bằng cách số hóa toàn bộ thông tin khảo cứu, đặt chúng lên bản đồ tương tác. Người dùng chỉ cần chọn điểm đến trên điện thoại và ngay lập tức có hồ sơ đầy đủ: kiến trúc, lịch sử hình thành, tín ngưỡng, câu chuyện liên quan. Nhờ kết hợp khảo sát điền dã với phân tích tư liệu đồ sộ bằng nhiều ngôn ngữ, thông tin được trình bày rõ ràng, mạch lạc, khiến di sản không còn “khó đọc” như trước.

Càng đi theo bản đồ, người dùng càng nhận ra Hà Nội có nhiều di tích vừa quen vừa lạ. Đền Bạch Mã, trấn giữ phía Đông Thăng Long, là cái tên nhiều người từng nghe nhưng các lớp truyền thuyết liên quan đến việc “dẫn lối” quy hoạch kinh thành lại ít khi được kể lại. H-Heritage đưa những chi tiết này lên màn hình một cách cụ thể, giúp người xem hình dung thời điểm thần Long Đỗ (Rốn Rồng) được tôn làm thần trấn giữ kinh thành. Đình Kim Ngân trên phố Hàng Bạc cũng vậy. Giới trẻ vẫn đi qua phố cuối tuần, nhưng ít ai biết đây từng là trung tâm của nghề kim hoàn, nơi thờ tổ nghề. “Câu chuyện về nghề được tái hiện bằng tư liệu khảo cứu, phố cổ hiện lên sinh động hơn, có chiều sâu và hấp dẫn hơn”, Nguyễn Ngọc Long (sinh viên năm 3 ĐHKHXH&NV) hào hứng chia sẻ.

Tính tiện lợi của công nghệ không phải điểm thu hút duy nhất. Việc có thể tự đi theo hành trình Tứ Trấn, Đình Tổ nghề hay đền Mẫu khiến những buổi dạo phố trở thành trải nghiệm học hỏi. Những điểm di tích nằm ẩn trong ngõ nhỏ, giữa khu dân cư hay sát mặt phố đông đúc được kết nối thành tuyến liên hoàn, giúp người xem hiểu được cấu trúc tinh thần Thăng Long xưa. Một du khách đến từ TPHCM chia sẻ: “Tôi từng nghĩ Hà Nội chỉ có Văn Miếu, Hoàng thành. Giờ thì hóa ra giữa phố lại có nhiều di tích như đình Lò Rèn (tổ lò rèn) hay đình Tú Thị (tổ nghề thêu) mà trước đây tôi chưa từng nghe tên”.

Dự án được triển khai hơn một năm bởi các nhóm chuyên gia Pháp - Việt. TS. Nguyễn Thị Hiệp - điều phối khoa học của dự án - cho biết, nhóm đã khảo sát hơn 100 di tích cổ và xây dựng hồ sơ cho 28 điểm tiêu biểu. Toàn bộ hồ sơ đều được tích hợp trên bản đồ điện tử và ứng dụng H-Heritage, cho phép tra cứu ngay tại không gian di sản. Theo bà, phương pháp kết hợp giữa khảo sát thực địa, phân tích tư liệu và bản đồ hóa giúp những di tích tồn tại âm thầm giữa phố phường hiện lên rõ ràng, mạch lạc hơn, nhất là với những người chưa quen đọc tài liệu chuyên ngành.

Dự án Hành trình du lịch di sản Hà Nội được các nhóm chuyên gia Pháp và Việt Nam triển khai trong hơn một năm, dựa trên khảo sát thực địa và phân tích tư liệu đồ sộ bằng tiếng Pháp, Hán Nôm và tiếng Việt

Đại sứ Pháp tại Việt Nam, ông Olivier Brochet nhấn mạnh, dự án “đặt nền móng cho một giai đoạn mới: xây dựng một thành phố coi tri thức về di sản là động lực phát triển bền vững”. Theo ông, việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp du khách tiếp cận dễ hơn mà còn tạo ra công cụ giáo dục hữu hiệu dành cho học sinh, sinh viên, hướng dẫn viên và các cộng đồng địa phương. Di sản khi được kể lại bằng hình thức gần gũi sẽ trở thành một phần sống động của đời sống đô thị, chứ không chỉ là những điểm thăm mang tính tượng trưng.

Hiệu ứng xã hội bước đầu cho thấy, Hà Nội đang trở nên mới mẻ hơn trong mắt du khách. Những người từng đến Thủ đô có thêm lý do quay lại để thử cách khám phá khác, còn người Hà Nội thì có dịp nhìn lại thành phố bằng góc mắt mới. Một du khách Pháp trong buổi trải nghiệm thử chia sẻ: “Tôi đã đi qua đình Đồng Lạc vài lần mà không nhận ra đó là nơi thờ tổ nghề cổ yếm. Nhờ ứng dụng, tôi hiểu được câu chuyện và thấy chuyến đi thú vị hơn nhiều”.

4 hành trình “phải thử”

Một trong những điểm đặc sắc của chương trình là việc lựa chọn 28 di tích tiêu biểu, chia thành 4 hành trình gắn với bốn dòng tín ngưỡng cổ truyền của người Việt: Tứ Trấn, Đền Mẫu, Đình Tổ nghề và Chùa Hà Nội. Bối cảnh của từng hành trình được dự án xây dựng dựa trên khảo sát, tư liệu và phương pháp liên kết di sản theo cấu trúc tinh thần.

TS. Vũ Thị Minh Hương, Ủy viên Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia, Phó Chủ tịch Ủy ban Ký ức thế giới UNESCO khu vực châu Á - Thái Bình Dương chia sẻ: “Thực tế, Hà Nội có nhiều di tích vẫn ẩn mình ngay giữa phố phường, xuất hiện hằng ngày trong đời sống người dân nhưng lại rất ít khi được biết tới một cách hệ thống. Không phải ngẫu nhiên dự án dùng hình ảnh “đánh thức” các di tích. Ở Hà Nội, nơi những ngôi đền, ngôi chùa có thể nằm cạnh quán cà phê, tiệm may hay khu tập thể cũ, ranh giới giữa đời sống hiện đại và truyền thống đôi khi quá mờ. Chính điều này khiến di sản dễ bị khuất vào nền của đô thị”.

Du khách có thể tiếp cận thông tin ngay tại không gian di sản qua mã QR

Đền Quán Thánh, nằm trên đường Thanh Niên, quận Ba Đình, là một trong những ngôi đền nổi tiếng nhất của Thăng Long Tứ Trấn, trấn giữ phương Bắc của kinh thành

4 hành trình khám phá di sản Hà Nội

Hành trình 1- Thăng Long Tứ trấn: Bạch Mã, Voi Phục, Quán Thánh và Kim Liên, trấn giữ bốn hướng Ðông - Tây - Nam - Bắc của kinh thành Thăng Long.

Hành trình 2 - các đền thờ Mẫu, khám phá các ngôi đền: Ðông Hạ, Vũ Thạch, Bà Kiệu, Xuân Yên, Ðền Dâu, Vọng Tiên, Phủ Tây Hồ, cây hương ga Long Biên.

Hành trình 3 - Ðình thờ Tổ nghề: Kim Ngân (tổ nghề kim hoàn), Ðồng Lạc (tổ nghề cổ yếm), Phả Trúc Lâm (tổ nghề da giày), đình Hà Vĩ (tổ nghề sơn), đền Phúc Hậu (tổ nghề tráng gương), đình Tú Thị (tổ nghề thêu), đình Lò Rèn (tổ nghề rèn), đình Ngũ Xã (tổ nghề đúc đồng).

Hành trình 4 - Chùa Hà Nội: Hành trình tái hiện dòng chảy lịch sử, tâm linh của Thăng Long, kể lại câu chuyện về sự mất - còn - tái tạo và bảo tồn di sản.

Bà Hương lấy ví dụ về những đình thờ tổ nghề xuất hiện khá dày trong phố cổ Hà Nội. Những di tích này, trong sự phát triển nhanh của đô thị, đôi khi chỉ còn là cái tên lướt qua trong các bài giới thiệu du lịch. Việc đưa chúng vào tuyến hành trình, đặt cạnh những thông tin lịch sử rõ ràng, gắn với bản đồ số, khiến chúng hiện lên như những trạm ký ức sống động, làm cho người dân và du khách không chỉ nhìn thấy kiến trúc, mà còn thấy được vai trò của từng nghề trong đời sống Hà Nội.

Tuyến hành trình mới cũng cho thấy cách bảo tồn di sản trong bối cảnh đô thị hiện đại không chỉ là trùng tu, sửa chữa, mà còn là tạo ra hệ thống tri thức dễ tiếp cận. Khi người dân hiểu di sản, họ có thể tham gia vào việc bảo vệ nó, từ việc giữ gìn không gian xung quanh cho đến cách ứng xử trong các hoạt động tín ngưỡng.

Nguồn:https://tienphong.vn/ngo-ngang-di-san-an-minh-giua-long-ha-noi-post1803576.tpo