De eerste stap van de Vietnamese schat over de oceaan

Soms word ik zenuwachtig als ik in de pers interessante berichten hoor over veilingen van Vietnamese antiekstukken in Frankrijk, Duitsland of de VS.

Poster met de introductie van ECPAD-documenten en -publicaties over oorlog

Het blijkt dat er veel kunstwerken en ook waardevolle historische documenten van onze voorouders op buitenlandse markten te vinden zijn. Er zijn gouden zegels, gouden kommen, gouden zwaarden, jade bekers, jade beelden, bronzen beelden, zijdeschilderijen, keramiek, oude boeken, zeldzame kostuums... Hoe onbetaalbaar ze ook zijn, de schat aan Vietnamese oudheden in het buitenland beperkt zich niet tot jade en goud. Er zijn ook veel archiefcentra, bibliotheken en musea in vele landen, dichtbij en ver weg, die een enorme hoeveelheid documenten, boeken, kranten, grafieken, foto's, films en vele andere zeldzame documenten en artefacten bewaren die de historische en sociale periodes van Vietnam markeren. In het vroege voorjaar nodig ik u, liefhebbers van de Vietnamese geschiedenis, uit om samen met mij de eerste steen te leggen voor deze unieke schatten...

Australische oorlogsschepen aangemeerd in Saigon in 1913 (Staatsbibliotheek van Victoria, Australië)

Drie Fansipan-pieken in Parijs

De Lichtstad van Frankrijk staat vol met fascinerende landschappen, maar als je van de Vietnamese geschiedenis houdt, kun je de Vietnamese en Indochinese archieven die hier bewaard worden niet negeren. Allereerst de Biblioteca Nacional de France (BNF), gevestigd in twee gigantische gebouwen, ontworpen als twee grote boeken, opengeslagen aan de oevers van de Seine. In 2017 zag en voelde ik voor het eerst met eigen ogen de stedenbouwkundige kaarten van het moderne Saigon – bijna twee eeuwen geleden. Dat was een handgetekende schets van de centrale straat uit 1865, met nog steeds de originele verbrande potloodstrepen op croquispapier. Vervolgens was er een grote A0-print op hedendaags papier, met een zwart-wit houtsnede van een 3D-perspectief van de planning van Saigon, gemaakt in 1880. Oh la la! Elk detail van de originele kaart zien, bekijken en fotograferen is werkelijk interessant, een miljoen keer emotioneler dan de virtuele kaart op de computer. Bij het BNF bevindt zich een reeks handgetekende of machinaal gedrukte kaarten van Saigon, Cho Lon, de drie regio's Centraal, Zuid en Noord, en heel Indochina, uit de periode van eind 19e eeuw tot ongeveer 1954. Volgens bibliografische gegevens bewaren het BNF en de bijbehorende bibliotheken 120 kaarten en 523 foto's die specifiek betrekking hebben op Indochina. Begin jaren zeventig ontdekte Dr. Huynh Phan Tong, tijdens zijn proefschrift over de geschiedenis van de Vietnamese journalistiek, bij het BNF ongeveer 25.000 boeken en meer dan 1.000 gerelateerde kranten over Indochina. Onlangs ontdekte promovendus Cao Vy, die zijn proefschrift schreef over boeken die in Cochin-China zijn gepubliceerd, bij het BNF meer dan 5000 boeken uit de periode 1922-1944. Dr. Nguyen Giang Huong, een expert in taxaties bij het BNF, zei dat er naar schatting tienduizenden documenten van het type "alles-in-één" over Vietnam en Indochina bestaan. Ze vertelde me: "Dat is een onvolledige statistiek, want het BNF heeft nog steeds veel documenten die niet geanalyseerd en verwerkt zijn. Inderdaad, een berg Fansipan-documenten, midden in het prachtige Parijs, wacht en wacht op ontdekkingstochten van liefhebbers van Vietnamese geschiedenis. Parijs heeft ook andere grote bibliotheken die veel bezocht worden door Vietnamese wetenschappers uit binnen- en buitenland. In 2018 introduceerde Dr. Olivier Tessier, directeur van het kantoor van de Far East School (EFEO) in Ho Chi Minhstad, mij bij de bibliotheek van de school, vlakbij metrostation Trocadéro. Als student hoorde ik mijn docenten EFEO beschrijven als een legendarisch kasteel – een verzamelplaats voor vele Franse en Vietnamese wetenschappers met uitmuntende onderzoeksresultaten over Indochina, van het begin van de 20e eeuw tot nu. Nu, als ik het "kasteel" betreed, zie ik duizenden boeken, kranten en documenten over Indochina en Azië van vóór en na 1975, zeer goed bewaard gebleven. Daaronder vond ik een aantal Vietnamese taalcursussen samengesteld door Petrus Truong Vinh Ky in de jaren 1880, en documenten over de geschiedenis van Dinh Thuong Tho uit 1864 – in de tijd dat er een debat was over de vraag of dit historische gebouw al dan niet gesloopt moest worden (59-61 Ly Tu Trong, District 1, Ho Chi Minhstad). In de herfst van 2022, toen ik Parijs bezocht, lieten mijn Vietnamese vrienden me een nieuwe berg zien: de Bibliotheek van de Paris Missionary Society (MEP). Ik had er al lang van gehoord, dus ik stapte naar binnen en bewonderde een andere Fansipan met meer dan 15.000 boeken, 200 tijdschriften en 800 schilderijen met betrekking tot vele Oost-Aziatische landen. Alleen al Vietnam telt er meer dan 1000 werken in het Han Nom en het Vietnamees. Verrassend genoeg kon ik het originele handgeschreven woordenboek Anamitico Latinum van bisschop Pigneau de Béhaine zien, voltooid rond 1773, dat in onberispelijke staat werd bewaard. Dit document is een notitieboek groter dan A4, met strakke lijnen Chinese inkt, met vier soorten schrift: Latijn, Nom, Han en Vietnamees met Latijnse vormen - later de nationale taal genoemd. Ik hield ook een soortgelijk handgeschreven notitieboek over de Annamese geschiedenis in mijn hand. Kijkend naar het schrift van vier eeuwen geleden, moest ik onwillekeurig denken aan de anonieme "oude zielen" die missionarissen hielpen de Vietnamese cultuur vast te leggen en moderne schriften voor toekomstige generaties te creëren.

Kaart van Cochinchina in de jaren 1870. Linksonder staat het logo van Saigon en rechtsonder een tekening van het Soai Phu Nam Ky-landhuis. De kaart wordt bewaard in het Singapore Institute of Southeast Asian Studies, foto genomen in november 2023.

De oceaan oversteken, een "zee van documenten" tegenkomen

Omdat ik de afgelopen jaren vaak naar Parijs ben teruggekeerd, heb ik de gelegenheid gehad om het Militair Museum, Guimet, Cernuschi en Jacques Chirac te bezoeken. Deze musea bewaren veel historische artefacten en kunstwerken uit Vietnam. Ook Franse universiteiten beschikken over veel documenten over Vietnam en Zuidoost-Azië. In de bibliotheek van de Université de l'Architecture in Parijs maakte ik kennis met meer dan 120 masterscripties over de planning en architectuur van Saigon en Hanoi , met veel oude en moderne gegevens. Toen ik ze doorbladerde, was ik tegelijkertijd blij en jaloers. Ik hoopte stiekem dat deze scripties ooit online gedeeld zouden worden. Tijdens een bezoek aan het French Army Film Archive Center (ECPAD), gevestigd in een oud fort in Vauban-stijl, werd ik door Franse vrienden rondgeleid naar een groot fotoarchief. Er waren duizenden oude foto's, nog steeds vastgelopen in oude papieren dossiers, prachtig gedigitaliseerd op de computer. Door de lens van officierenfoto's lijken de huizen en het dagelijks leven in Saigon en Indochina van 1945 tot 1955 divers en levendig.

Ik vond op de interne computer enkele foto's van het magnifieke gebouw aan Vo Van Tan 110, District 3, Ho Chi Minhstad, dat vroeger de residentie was van een generaal van de Franse luchtmacht. Architect Nicolas Viste – verantwoordelijk voor de renovatie van het gebouw, dat nu "Southern Villa" heet – vertelde dat hij na vele zoektochten bij ECPAD terechtkwam en de originele ontwerptekeningen van het gebouw van honderden jaren geleden vond. De Fransen hadden ooit een keten van koloniën, waaronder vele landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Alle documenten over de geschiedenis van de invasie en het bestuur van de koloniën werden door de marine overgedragen aan het Ministerie van Koloniën in Parijs. Deze schat heet het Overzeese Archief (ANOM). Sinds 1986 zijn de meeste ANOM-documenten overgedragen aan Aix-en-Provence, een kleine provincie in de buurt van de grote havenstad Marseille in Zuid-Frankrijk. Toen ik ANOM afgelopen september voor het eerst bezocht, was ik verbaasd dat ik niet een grote "berg aan documenten" zag, maar een enorme "zee aan documenten". Volgens officiële cijfers beschikt ANOM over maar liefst 38 km aan documenten, 60.000 kaarten, 150.000 foto's en ongeveer 120.000 publicaties. Toen ik de kast en de computer opzocht, vond ik meteen informatie over honderden stedenbouwkundige kaarten van Saigon en andere steden in Indochina van vóór 1945. Dr. Nguyen Phuong Ngoc, directeur van het Aziatisch Onderzoekscentrum van de Universiteit van Aix-Marseille, liet me zien dat ANOM talloze persoonlijke documenten bewaart van vele Vietnamezen uit de 19e en 20e eeuw. Deze documenten zijn niet alleen nuttig om de geschiedenis van het land te traceren en aan te vullen, maar ook voor elke clan en familie. Zelfs Australië, dat pas sinds de moderne tijd banden met Vietnam onderhoudt, heeft nog steeds veel nationale en universitaire bibliotheken met Vietnamese overblijfselen uit verschillende periodes. Zo bewaart het fotoarchief van de State Library of Victoria in Melbourne honderden foto's van Saigon uit de periode 1912-1975, waaronder een afbeelding van een Australisch oorlogsschip dat in 1913 in Saigon aanmeerde. Hier vond ik ook een Engelstalig boek over toerisme in Hue uit de jaren 1920-1930, geschonken door de Indochinese overheid. In de State Library of South Australia vond ik, naast vele boeken en kranten over ons land, een nautische kaart uit 1944 – toen de Tweede Wereldoorlog nog niet voorbij was – met de enige naam van de haven van Saigon in de keten van havens van India naar Noordoost-Azië, die nu de Indo-Pacifische regio wordt genoemd. Ondertussen hebben de VS ook een reeks "archieven" met Vietnamese documenten die niet onderdoen voor die van Frankrijk. In Washington D.C., in de Library of Congress, bewonderde ik de collectie van meer dan 900 kaarten van Vietnam. De bibliotheek bewaart nog steeds intacte kaarten van Saigon, gemaakt door de Amerikaanse en Britse militaire inlichtingendienst begin 1945, waarop de posities van Japanse troepen en geallieerde krijgsgevangenenkampen duidelijk zijn aangegeven. Deze kaarten maken deel uit van de documenten over de plannen van de Britse en Amerikaanse legers om in Indochina te landen na de herovering van Singapore en de Filipijnen. Ik herkende ook "oude vrienden" van meer dan 50 jaar geleden, namelijk de sets basisschoolboeken uit de periode van de Republiek Vietnam, gloednieuw bewaard gebleven. De bibliotheek heeft ongeveer 200.000 titels van boeken, kranten, publicaties van allerlei aard over Vietnam en vele films. In de VS heb ik in de loop der jaren de gelegenheid gehad om te lezen in de Yale University Library, de New York City Library en de Philadelphia City Library, maar ik hoop de Harvard Library, de Yen-Ching Library en het Vietnam Center van de University of Texas te bezoeken om andere zeldzame en grote "schatten" over Vietnam en Azië te zien. Maar zolang we er nog niet zijn, kunnen mijn vrienden die dol zijn op de Vietnamese geschiedenis en ik nog drie andere schatten in de buurt bezoeken: de Nationale Bibliotheek, het Asian Civilizations Museum, het Institute of Southeast Asian Studies en de National Art Gallery of Singapore. Onverwacht hebben Singaporezen ook veel waardevolle documenten en artefacten over Vietnam verzameld.

Sesam, doe de deur open...

Auteur Phuc Tien

Een vluchtige "excursie" zoals hierboven beschreven is zeker niet bevredigend voor u of mij. Momenteel beginnen de bovengenoemde "schatten" van het oude Vietnam zich te ontsluiten op internet, maar niet alle documenten en artefacten zijn online gezet. Bovendien zal het direct zoeken en bekijken veel nauwkeuriger en completer zijn. Het zal echter veel tijd en middelen kosten om ze in het buitenland te verkennen. Zonder beurzen, zonder financiering van de staat, universiteiten, organisaties en individuen, kunnen studenten en onderzoekers slechts een deel verzamelen. Ervaringen uit andere landen tonen aan dat het zoeken naar documenten en artefacten die het verleden van de natie - land - regio weerspiegelen, een serieuze zaak is. Dit moet worden beschouwd als een uitgebreid, langetermijn wetenschappelijk programma op nationaal niveau, met name ten dienste van de diplomatie , economie, cultuur en het leger; het is nog belangrijker om de soevereiniteit over grondgebied en eilanden te bewijzen en grens-, etnische en religieuze kwesties op te lossen. En nog heiliger is het om de gaten te vullen, de donkere plekken in de geschiedenis te belichten, de nationale trots te versterken en beleid te vormen om de interne kracht van Vietnam in binnen- en buitenland te mobiliseren.

Je moet verborgen schatten gaan vinden

Waar zijn de "bergen aan documenten" en "zeeën aan documenten" over Vietnam? Ik weet dat ze aanwezig zijn in archieven, bibliotheken en universiteiten van China, Japan, Engeland, Nederland, Portugal en Spanje – landen die al sinds mensenheugenis diplomatieke betrekkingen onderhouden met de hele Zuidoost-Aziatische regio. Met name de plechtige archieven van het Vaticaan bevatten veel zeldzame documenten en artefacten die betrekking hebben op Vietnam sinds de 15e eeuw. Naast het exploiteren van buitenlandse archieven mogen we binnenlandse archieven niet vergeten of verspillen. Momenteel zijn veel Vietnamese historische documenten en artefacten uit vele periodes nog steeds verborgen in archieven, bibliotheken, musea, universiteiten en vooral onder de bevolking. Het zijn allemaal schatten van onschatbare waarde die gekoesterd, aangevuld en op vele manieren breed onder de aandacht gebracht moeten worden bij het publiek en onderzoekers.

Phuc Tien - Tuoitre.vn

Bron