Cơ hội lớn từ “giấy thông hành”

Không phải ngẫu nhiên, trong 58 thành phố mới gia nhập mạng lưới “Thành phố sáng tạo” của UNESCO, TP Hồ Chí Minh của Việt Nam được chọn ở lĩnh vực điện ảnh. Đây là lĩnh vực vốn đòi hỏi rất cao ở các tiêu chí về hệ sinh thái sản xuất, thị trường, nhân lực và bản sắc sáng tạo. Từ góc độ quản lý văn hóa, đây là sự ghi nhận đối với cả một quá trình nỗ lực kiên trì của TP Hồ Chí Minh trong tạo lập môi trường sáng tạo, thúc đẩy hệ sinh thái điện ảnh sôi động, tăng cường đối thoại, hợp tác với các thiết chế văn hóa, trường đại học, cộng đồng sáng tạo và các đối tác trong và ngoài nước...

Phim “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” được sản xuất tại TP Hồ Chí Minh. Ảnh do đoàn làm phim cung cấp

Tại Lễ khai mạc Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 diễn ra tối 21-11 ở TP Hồ Chí Minh, đại diện UNESCO đã chính thức trao Bằng công nhận “Thành phố sáng tạo về điện ảnh” cho TP Hồ Chí Minh. Dưới góc nhìn điện ảnh, đây là thời khắc mang tính biểu tượng, có sức lan tỏa, truyền cảm hứng mạnh mẽ cho giới chuyên môn và công chúng. Từ đây, điện ảnh Việt Nam chạm đến ngưỡng mới mang tầm khu vực và quốc tế trong hành trình hội nhập, là minh chứng cho cam kết mạnh mẽ trong việc đặt sáng tạo ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển bền vững. Điện ảnh trong “Thành phố sáng tạo” của UNESCO không chỉ là hoạt động nghệ thuật, mà được kỳ vọng trở thành trụ cột của công nghiệp văn hóa, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong đô thị hiện đại.

Cũng chính vì thế, Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 với chủ đề “Điện ảnh Việt Nam-Phát triển bền vững và hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên mới” đã thể hiện một diện mạo rất khác so với các kỳ liên hoan trước. Với 144 tác phẩm đến từ 42 đơn vị nghệ thuật tham dự, liên hoan quy tụ số lượng tác phẩm hùng hậu, đa dạng về đề tài, thể loại. Đáng chú ý là 16 phim truyện dự thi đều là những tác phẩm có chất lượng chuyên môn cao, trong đó có nhiều phim đạt mức doanh thu phòng vé lên đến hàng trăm tỷ đồng. Công chúng và giới chuyên môn không còn những lời ta thán về chất lượng phim như những kỳ liên hoan trước. Diện mạo này chứng minh, điện ảnh quốc nội đang chứng kiến sự chuyển mình, đổi mới mạnh mẽ. Điểm sáng tại liên hoan lần này là sự bứt phá ngoạn mục của dòng phim về đề tài LVTT và chiến tranh cách mạng vốn được xem là mảng đề tài khó làm, kén khán giả. Bên cạnh đó, dòng phim thương mại, giải trí của các nhà làm phim tư nhân cũng cho thấy sự đầu tư chỉn chu, quy trình lao động chuyên nghiệp, tạo ra những bộ phim gây “sốt” phòng vé. Sự đa dạng này cho thấy thị trường điện ảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn khởi sắc thực sự.

Nhìn vào hiện tượng điện ảnh trong năm 2025 với những bộ phim gây “sốt” như: "Mưa đỏ", "Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối", "Tử chiến trên không" cho thấy, khi các nhà làm phim bắt đúng mạch của đời sống, hòa quyện giữa giá trị nghệ thuật và hiệu quả thương mại, chúng ta hoàn toàn có đủ khả năng tạo ra “bom tấn”, cạnh tranh sòng phẳng với phim của các nước tiên tiến. Kỷ lục phòng vé “vô tiền khoáng hậu” của "Mưa đỏ" đã xóa bỏ quan niệm cố hữu về phim Nhà nước đặt hàng với phim thị trường. Đây là một trong những tiền đề quan trọng để TP Hồ Chí Minh xây dựng thương hiệu “Thành phố điện ảnh”, khẳng định sự hòa nhịp của điện ảnh Việt Nam trong dòng chảy công nghiệp hóa của điện ảnh thế giới.

Sự khởi sắc của điện ảnh Việt Nam thời gian qua có sự đóng góp to lớn của cộng đồng nghệ sĩ Việt kiều, các đạo diễn quốc tế và đội ngũ những nhà làm phim trẻ. Những dự án hợp tác với các đạo diễn Hàm Trần, Victor Vũ, Mo Hong-jin... đã khẳng định TP Hồ Chí Minh là điểm đến hấp dẫn, đầy tiềm năng cho các nhà sản xuất phim. Sự xuất hiện ngày càng nhiều ê kíp quốc tế, cùng bộ “Cẩm nang TP Hồ Chí Minh-điểm đến sản xuất phim” do Đại sứ quán Pháp trao tặng, mở ra cơ hội định vị thành phố như một trung tâm sản xuất điện ảnh đầy tiềm năng của Đông Nam Á.

Có thể nói, những thành tựu được ghi nhận hôm nay đã phản ánh khả năng sáng tạo của giới nghệ sĩ và là kết quả của sự dịch chuyển tư duy trong quản lý, phát triển văn hóa, đặt điện ảnh vào vị trí chủ công của ngành công nghiệp văn hóa, là nguồn lực mềm quan trọng trong xây dựng bản sắc và thương hiệu quốc gia thời hội nhập.

Khai thác tiềm năng và nội lực

Danh hiệu “Thành phố sáng tạo về điện ảnh” là niềm tự hào, đồng thời cũng là một áp lực, thách thức lớn. Đồng chí Nguyễn Văn Được, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh cho rằng, danh hiệu này không phải là đích đến, mà là điểm khởi đầu cho những mục tiêu, trách nhiệm lớn hơn. Để điện ảnh trở thành ngành công nghiệp mũi nhọn trong tổng thể công nghiệp văn hóa, không phải chỉ cần dán cho nó cái “nhãn”, mà cần có chiến lược phát triển bài bản, lâu dài và đồng bộ. Trước hết, phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, nội lực của điện ảnh Việt Nam vẫn còn rất nhiều những điểm nghẽn, đó là sự manh mún trong sản xuất, tư duy “mạnh ai nấy làm”, cạnh tranh không lành mạnh, lệ thuộc phòng vé dẫn đến dễ dãi trong sáng tạo, chạy theo xu hướng giật gân, câu khách rẻ tiền. Bên cạnh những bộ phim chất lượng, thị trường điện ảnh những năm qua vẫn còn không ít bộ phim bị đánh giá là “thảm họa điện ảnh”, “làm phim như trò chơi trẻ con”, thậm chí có phim ra rạp chỉ bán được có vài chục triệu đồng tiền vé. Kiểu làm phim đầy chất nghiệp dư này cần phải chấm dứt trong “Thành phố sáng tạo về điện ảnh”, bởi nó không chỉ tiêu tốn nguồn lực xã hội mà còn gây tác động tiêu cực đến thị hiếu thẩm mỹ của khán giả.

Trong khi đó, theo các nhà quản lý và giới chuyên môn, cấu trúc ngành công nghiệp điện ảnh hiện đại đòi hỏi mô hình tổ chức chuyên nghiệp, từ đào tạo nhân lực đến phát triển công nghệ; từ hoàn thiện cơ chế pháp lý đến tạo môi trường hợp tác giữa các hãng phim; từ phát triển trường quay, hậu kỳ đến mở rộng thị trường quốc tế... Đây là những lĩnh vực mà TP Hồ Chí Minh có lợi thế nhưng việc khai thác vẫn còn khiêm tốn. Để gia tăng nội lực điện ảnh trong “Thành phố sáng tạo”, giới chuyên môn đề xuất TP Hồ Chí Minh cần xây dựng một “hệ sinh thái điện ảnh” chuyên nghiệp với 4 trụ cột, đó là: Quy hoạch và đầu tư hạ tầng điện ảnh đồng bộ; chính sách thu hút đầu tư điện ảnh; xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao; đẩy mạnh xã hội hóa và hội nhập quốc tế.

Nhìn ra thế giới, các thành phố điện ảnh hàng đầu như Hollywood, Busan, New York, Bollywood, Cannes, Kuala Lumpur, Thượng Hải, Chiết Giang, Monte Carlo, Salzburg, Bangkok, Vancouver... đều có hệ thống trường quay hiện đại, trung tâm hậu kỳ, khu công nghiệp sáng tạo gắn với đào tạo và sản xuất... Dù đã là “Thành phố sáng tạo về điện ảnh”, nhưng “trông người mà ngẫm đến ta” thì thấy, TP Hồ Chí Minh và Việt Nam vẫn còn rất nhỏ bé khi đứng cạnh những “ông lớn” điện ảnh thế giới.

Với danh hiệu “Thành phố sáng tạo về điện ảnh”, TP Hồ Chí Minh đã có điểm tựa mới, động lực mới và tầm nhìn mới. Nội lực điện ảnh của thành phố, nếu được tổ chức khoa học, đầu tư bài bản và kết nối mạnh mẽ với thế giới, sẽ góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế và quảng bá hình ảnh đất nước, phát triển du lịch. Làm phim là câu chuyện của cảm xúc, tư tưởng và sức mạnh mềm. Điện ảnh rất đa dạng, đa xu hướng, đa phong cách... nhưng tựu trung, phim làm ra chỉ có hai loại: Phim hay và phim dở. Trong bối cảnh mới, điện ảnh cũng là lĩnh vực thể hiện năng lực cạnh tranh quốc gia trong hội nhập văn hóa và kinh tế. Phim hay thì tạo lợi thế, còn phim dở thì thua cuộc. TP Hồ Chí Minh với trách nhiệm, vị thế của một “thành phố đầu tàu”, “siêu đô thị quốc tế”, đang đứng trước thời cơ để đưa điện ảnh Việt Nam bước vào quỹ đạo chuyên nghiệp, hiện đại và bền vững. Rõ ràng, để đủ sức vươn khơi, bên cạnh hạ tầng kỹ thuật, chúng ta đang rất cần có nguồn nhân lực chất lượng cao. Đó là đội ngũ biên kịch, đạo diễn, kỹ sư, kỹ thuật âm thanh, ánh sáng, quản lý sản xuất, quản lý phát hành... đạt chuẩn quốc tế. Điều này không phải nói là có, cũng không phải muốn là được. Nó cần một chiến lược phát triển dài hơi, căn cơ, đặt trong tổng thể chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa quốc gia.

Nguồn: https://www.qdnd.vn/van-hoa/doi-song/noi-luc-dien-anh-trong-thanh-pho-sang-tao-1014210