Rymowanki dziecięce w historii ludowej

(VHQN) – Starożytni uczeni konfucjańscy używali terminu „phong sử” w odniesieniu do pieśni ludowych i rymowanek, wywodzących się ze starożytnych wydarzeń historycznych. W phong sử powstało wiele rymowanek, które miały na celu przekazywanie historii poprzez śpiew dzieci. Z czasem pierwotny zamysł zanikł, pozostawiając jedynie proste teksty lub teksty związane z dziecięcymi grami.

Pierwsza strona książki „Wietnamskie Zapisy Historyczne” zapisana chińskimi znakami. Zdjęcie: PHU BINH

„Chi chi nhến nhến, hubka zdmuchuje ogień, koń się wyrywa, pięciu cesarzy zostaje, obmyślają plan, jak ich odnaleźć. Zabawa w chowanego… ap”. Wszyscy znają tę rymowankę, która nadaje rytm dziecięcej zabawie w chowanego (istnieją warianty zarówno w tekście, jak i w grach wykorzystujących tę rymowankę – BT).

Badacze zauważyli, że „ziejący ogniem gwóźdź” odnosi się do dźwięku francuskich dział kolonialnych strzelających do portu morskiego w Da Nang . „Koń z zerwanymi lejcami” odnosi się do króla Ham Nghi, który porzucił tron i udał się do bazy Tan So w Quang Tri, aby wydać proklamację Can Vuong przeciwko Francuzom.

Hipoteza, że „pozostało pięciu cesarzy”, odnosi się zatem do wstrząsów na dworze Hue po śmierci cesarza Tu Duca: w ciągu czterech miesięcy na tronie zasiadło trzech cesarzy: Hiep Hoa, Duc Duc i Kien Phuc; następnie na tronie zasiadł cesarz Dong Khanh, po tym jak francuscy kolonialiści „spiskowali, by znaleźć” i pojmać cesarza Ham Nghi, skazując go na wygnanie do Algierii.

Słowa piosenki: „Niebo i piekło po obu stronach, mądrzy skorzystają, głupi będą cierpieć. Leżąc w łóżku nocą, myślę o Bogu, wspominając Ojca, recytując modlitwy, by podążać za Ojcem duszy. Dusza musi chronić duszę, aż do starości i śmierci, by trafić do nieba” nawiązują do pewnej gry. Dwoje dzieci obejmuje się, tworząc dwie bramy, testując zręczność pozostałych; najszybsze prześlizgują się przez bramy nieba i cieszą się szczęściem, podczas gdy najwolniejsze muszą wejść w mroczne bramy piekła.

Wiejski krajobraz w półgórskim regionie Quang Nam. Zdjęcie: NGO QUANG TUAN — Widok na wieś w półgórskim regionie Quang Nam . Zdjęcie: NGO QUANG TUAN

Początkowo była to gra stworzona dla dzieci z katolickich dzielnic. Później jej pierwotne przeznaczenie zanikło, a gra stała się powszechna, a dzieci bawiły się w nią wszędzie. „Niebo i Piekło” służy teraz jedynie jako dwa wejścia do testu dziecięcej przyjemności – grają one, nie rozumiejąc religijnego przesłania zawartego w tekście.

Wietnamski uczony konfucjański z początku XX wieku zebrał 100 pieśni ludowych z regionu centralnego i podjął próbę wyjaśnienia ich historycznego i kulturowego pochodzenia w swojej książce „Vietnamese Folk History” (autor: Tieu Cao Nguyen Van Mai – rękopis w chińskim alfabecie, sygnatura VNT19, przechowywany w Sajgońskim Instytucie Archeologii od 1955 roku; tłumaczenie Ta Quang Phat; wydanie: Biuro Sekretarza Stanu ds. Kultury w Sajgonie w 1972 roku). W zbiorze tym znajduje się wiele bardzo starych pieśni ludowych, których pochodzenie w niektórych miejscach wyjaśniono dość jasno za pomocą hipotez, w innych zaś pozostaje ono niejasne i wątpliwe.

„ O świcie schodzę, by wykąpać się w Morzu Wschodnim, depcząc smoka, który wznosi się dziewięcioma zakrętami. Jestem przepełniony radością / Ważki są w nieładzie, złote spinki do włosów są w nieładzie, niektóre otwierają bramę, inne przemykają. Jestem przepełniony radością / Witając węża, dokąd idzie wąż? Głaszcząc tygrysią brodę. Jestem przepełniony radością ”. Te trzy wersy należą do rozdziałów 18, 19 i 20 wspomnianej książki, które autor Nguyen Van Mai skomentował jako „wszystkie są zabawnymi pieśniami pasterzy bawołów, a ich znaczenie jest niejasne” (tamże, s. 72–74).

Później jednak snuł przypuszczenia: „Te trzy rozdziały oznaczają, że gdy Dinh Tien Hoang był pasterzem, bawił się z dziećmi, tworzył formacje bojowe do walki z wrogiem i kazał dzieciom śpiewać”.

Rozdział 18 jest jak Formacja Smoka, rozdział 19 jak Formacja Motyla, rozdział 20 jak Formacja Węża, ponieważ tradycja ta dawno zanikła. Pasterze, ilekroć pasą bawoły na polach, zbierają się i śpiewają te pieśni, więc spisałem je, aby zapytać panów o ich zdanie” (tamże, s. 75).

„Och, Nược Nược! Wzeszedł późny księżyc, przypływ się wzmaga. Przepłyńmy na brzeg rzeki, rozłóżmy trzy lub pięć koszy. Może niebiosa nam pobłogosławią i złowimy wieloryba. Pieniądze napełnią nasze kosze, a ryż napełni trzy lub pięć koszy”. Ta dziecięca rymowanka związana jest z grą w nurkowanie i pościg na rzece, a autor „Vietnamese Historical Records” wyjaśnia ją jako alegoryczną historię o starym rybaku imieniem Tráng, który potajemnie zanurkował przez lagunę Thị Nại, aby dostarczyć list od Võ Tánha (obleganego przez armię Tây Sơn w mieście Quy Nhơn) do lorda Nguyễn Ánha, który zakotwiczył na morzu z zamiarem jego uratowania. Võ Tánh poradził Panu, aby nie ratował go, lecz wykorzystał tę okazję i zaatakował Phú Xuân.

Kierując się radą, Nguyen Anh zajął północną stolicę dynastii Tay Son. To decydujące zwycięstwo położyło podwaliny pod powstanie dynastii Nguyen. Później, wezwany przez cesarza Gia Longa po nagrodę, stary rybak nie zażądał niczego, pragnąc jedynie cieszyć się swoim codziennym zawodem rybaka.

Ostatnio pojawiła się kontrowersja dotycząca legendy, według której matka i córka, Phi Yến – konkubiny króla Gia Longa (matka miała na imię Răm, a córka Cải) – są źródłem dziecięcej rymowanki: „Wiatr niesie liście gorczycy do nieba, kolendra pozostaje, by znosić gorzkie słowa”.

Jednakże ponad 100 lat temu (1914–1920) autor Tieu Cao Nguyen Van Mai stwierdził, że wiersz ten został napisany przez konkubinę o imieniu Nguyen Thi Kim w późnym okresie dynastii Le, aby wyrazić swoje uczucia; później stał się on popularną rymowanką dziecięcą.

Źródło