Maski „opowiadają historie” dziedzictwa

Przyjechałem do gminy Phuc Khanh, w prowincji Lão Cai, późną jesienią... ostatnie promienie słońca tej pory roku delikatnie padały na trawę i drzewa, na domy na palach w małej wiosce Na Khem...

Przybyłem do gminy Phuc Khanh w prowincji Lão Cai późnym jesiennym dniem… Ostatnie promienie słońca tego sezonu delikatnie padały na trawę i drzewa, na domy na palach w małej wiosce Na Khem. Spotkaliśmy pana Ly Xuan Dinha – człowieka, który zawsze nosi w sobie dumę i odpowiedzialność za zachowanie i przekazywanie techniki wytwarzania masek ludu Dao Tuyen z pięciu pokoleń rodziny Ly. Pan Dinh uśmiechnął się i czekał na nas przy stole z wieloma kolorami i niezliczonymi rysunkami świętych masek w życiu religijnym ludu Dao Tuyen.

Patrząc na dłonie pana Ly Xuan Dinha, które z biegiem lat stały się zrogowaciałe, delikatnie dotykając każdej rzeźby, każdego słoja drewna, każdego rysunku, każdego koloru, zdaje się, że budzi to uśpioną duszę. Maski ludu Dao Tuyen, święte i tajemnicze, były związane z wieloma pokoleniami mieszkańców tej krainy Phuc Khanh.

W kulturze ludu Dao Tuyen drewniane i papierowe maski to nie tylko przedmioty dekoracyjne czy rekwizyty rytualne, ale także dusze, mosty między ludźmi a bogami, między światem widzialnym a niewidzialnym. Szczególnie w ceremonii osiągnięcia dojrzałości – ceremonii wejścia w dorosłość i uznania mężczyzny Dao Tuyen za uprawnionego do bycia szamanem, lub w ceremonii wegetariańskiej – ceremonii odesłania duszy zmarłego do przodków – maski są niezbędnym elementem.

Każda maska ​​uosabia boga strzegącego wioski. Według starożytnych wierzeń, lud Dao Tuyen ma aż 52 bogów, którzy rządzą królestwami: niebem, ziemią, wodą, drzewami, trawą, uprawami... Każdy bóg ma swoją twarz i wyraz twarzy, misternie narysowane na papierze ban – znanym również jako papier bambusowy lub papier do (rodzaj papieru ręcznie wytwarzanego przez lud Dao z pni bambusa lub do). Od milczącego boga ziemi, przez majestatycznego boga wody, po łagodną położną i groźnego króla lasu – wszystkie pochodzą z utalentowanych rąk i pełnych szacunku serc rzemieślników, takich jak pan Dinh.

Drewno, papier i tusz to wybór nieba i ziemi… W tradycyjnym drewnianym domu ludu Dao zapach drewna figowego, papieru i tuszu miesza się z kuchennym dymem, tworząc ciepło i intymność.

Pan Ly Xuan Dinh powoli powiedział: „Aby wykonać maskę, nie można wybierać drewna na chybił trafił. Drzewo musi być nienaruszone, nigdy nie złamane, nieuszkodzone piorunem ani przecięte na pół. Ponieważ lud Dao wierzy, że drzewa są siedzibą bogów. Drewno użyte do wykonania maski musi być nowe, świeże i po wyrzeźbieniu nadal pachnieć sokiem”. Najczęściej wybieranym gatunkiem jest drewno śpiewane – lekkie, gąbczaste, łatwe w rzeźbieniu. Drzewo śpiewane symbolizuje również płodność i wzrost, symbolizując fortunę.

Po uformowaniu maska ​​jest naturalnie suszona, czekając na „dzień pomyślności”, aby „poświęcić” drewno i oficjalnie uczynić je przedmiotem sakralnym. Zazwyczaj odbywa się to podczas ceremonii wegetariańskich lub święceń kapłańskich, kiedy szaman odmawia zaklęcie, uderza w bęben i zaprasza ducha do wejścia w maskę.

Oprócz kształtu, kolor jest elementem, który tworzy duszę maski Dao Tuyen. Każdy kolor ma swój własny symbol: czerwony to moc i ogień, żółty to światło i dobrobyt, zielony to góry i lasy, życie, a biały to świat podziemny i czystość.

Pan Dinh powiedział, że rysując maski, szaman musi jasno rozumieć każdą warstwę znaczeniową. Jedna niewłaściwa kreska może zakłócić świętość rytuału. Ukończone maski często mają groźny wygląd – szeroko otwarte oczy, obnażone zęby, szeroko otwarte usta, włosy spływające niczym czarny strumień. Ale pod tym „przerażającym” wyglądem kryje się silne przekonanie: ta groźna siła ma odpędzać złe duchy, chronić spokój mieszkańców wioski, zapewnić obfite plony i uwolnić dusze zmarłych.

W tym roku, mając ponad sześćdziesiąt lat, pan Ly Xuan Dinh nadal podtrzymuje płomień zachowania kultury - pracując jako szaman w wiosce Dao Tuyen... Pan Dinh jest zatem jednym z niewielu przedstawicieli plemienia Dao Tuyen w Phuc Khanh, którzy wiedzą, jak wytwarzać drewniane maski i malować maski z papieru. Wiedza ta przekazywana jest z ojca na syna, a pan Dinh jest przedstawicielem piątego pokolenia.

Pan Dinh nadal jest właścicielem drewnianej maski, używanej podczas ceremonii inicjacji Dao Tuyen – przekazanej mu przez przodków. Za każdym razem, gdy dotyka popękanej, naznaczonej zębem czasu drewnianej maski, zdaje się słyszeć szept gór i lasów oraz nauki swoich przodków.

„Zajmuję się malarstwem i tworzeniem masek, a nie ich sprzedażą. Robię to, aby zachować tradycję Dao Tuyen, aby przyszłe pokolenia wiedziały, jak prawidłowo odprawiać ceremonię. Maska to nie tylko przedmiot, ale historia rodziny, wierzeń” – gdy mówił, oczy pana Dinha zdawały się rozbłysnąć w oparach dymu z kuchni.

Teraz syn i wnuk pana Dinha również uczą się tego rzemiosła – podążając śladami ojca, wytwarzając drewniane maski i malując papierowe maski ludu Dao Tuyen. Młodzi ludzie z wioski, a nawet z innych gmin, takich jak Bac Ha, Sa Pa, Bao Thang, często przychodzą do jego domu, nie tylko po to, by zobaczyć, jak maluje maski, ale także by posłuchać, jak opowiada o bogach, pieśniach i tańcach w starożytnych rytuałach…

Podczas naszej podróży do Phuc Khanh spotkaliśmy artystę Khuc Quoc An – syna Hanoi , który spędził prawie 20 lat badając kulturę mniejszości etnicznych w górach, zwłaszcza ludu Dao w Lao Cai. Wydaje się, że odnalazł „duszę” w maskach z drewna, bambusa i papier-mâché.

Malarz Khuc Quoc An, pochodzący z Hanoi, który spędził prawie 20 lat badając kulturę mniejszości etnicznych zamieszkujących wyżyny, zwłaszcza ludu Dao w Lao Cai, powiedział, że gdy po raz pierwszy zobaczył maskę Dao, został przytłoczony potężną energią emanującą z tych pozornie surowych linii.

„To prymitywne dzieło sztuki, z głęboką filozofią. Każdy kawałek drewna, każdy kolor, każda rzeźba zawiera w sobie światopogląd i filozofię ludu Dao. Piękno tutaj to nie doskonałość, lecz dusza, witalność wiary”.

Malarz Khuc Quoc An.

Przez lata artysta Khuc Quoc An podróżował do kilku obszarów zamieszkiwanych przez mniejszości etniczne w Lao Cai, aby studiować starożytne maski i tradycyjne zestawienia kolorów, aby włączyć dziedzictwo kulturowe do współczesnego malarstwa. Dla niego maski te są nie tylko dziedzictwem grupy etnicznej, ale także źródłem inspiracji dla współczesnej sztuki wietnamskiej.

Techniki wytwarzania masek z drewna i malowania masek z papieru wciąż są obecne w życiu kulturalnym grupy etnicznej Dao w Lao Cai podczas świąt, a dźwięki bębnów i trąbek rozbrzmiewają echem w górach i lasach. W ostatnich latach władze lokalne i sektor kultury Lao Cai poczyniły szczególne wysiłki w celu gromadzenia, ochrony i przywracania rytuałów Dao. Rytuały Cap Sac i Then były organizowane z udziałem rzemieślników i lokalnej ludności.

Programy kulturalne i turystyczne stopniowo uczyniły z drewnianych i papierowych masek ludu Dao główną atrakcję programów eksploracji kulturowej, pomagając turystom lepiej zrozumieć duchowy świat ludzi zamieszkujących wyżyny.

Co ciekawe, niektórzy rzemieślnicy i malarze włączają wizerunki masek do dzieł sztuki – obrazów, rzeźb, wzorów dekoracyjnych – tworząc w ten sposób „nowy język” łączący tradycję z nowoczesnością.

Malarz Khuc Quoc An powiedział: „Maski Dao nie powinny być traktowane jako przedmioty kultu, lecz jako dziedzictwo estetyczne i symbole kulturowe. Jeśli będą odpowiednio szanowane, maski mogą wejść we współczesne życie, nie tracąc swojej duszy”.

Dla pana Ly Xuan Dinha ma to jeszcze większe znaczenie. Bo dla niego młody człowiek, który przyjeżdża, by nauczyć się zawodu, albo turysta, który przybywa, by posłuchać opowieści o bogach, to również sposób na inspirację.

„Mam tylko nadzieję, że moje dzieci i wnuki wiedzą, że za drewnianymi twarzami i papierowymi maskami kryją się historie naszych przodków, ziemi i lasów, naszego ludu Dao. Jeśli ich tego nie nauczymy, maski będą tylko w muzealnych gablotach” – martwi się pan Dinh.

Późnym jesiennym popołudniem bladożółte słońce oświetlało dach domu pana Ly Xuan Dinha. Drewniana maska, przekazywana z pokolenia na pokolenie, wisiała cicho na ścianie, 52 papierowe maski o różnych kolorach i wyrazach… W tym miejscu „strażnik ognia” kultury grupy etnicznej Dao Tuyen wciąż pilnie zgłębiał i przekazywał techniki tworzenia masek, cicho nucąc starożytną melodię: „O lesie, proszę, zachowaj moją duszę. Zachowaj dźwięk bębnów, gongów, zachowaj maski naszych przodków…”, jakby chciał to potwierdzić – bez względu na upływ czasu, maski Dao będą nadal opowiadać historię pochodzenia, nieprzemijającą witalność narodu, który potrafi wyrzeźbić swoją „duszę” w każdym słoju drewna, w każdym świętym rysunku.

Prezentowane przez: Bich Hue

Źródło: https://baolaocai.vn/nhung-chiec-mat-na-ke-chuyen-di-san-post887470.html