กระดาษข้าวฟูเยน - จากอาหารแห้งสู่มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้

กระดาษห่อข้าวไม่เพียงแต่เป็นอาหารพื้นบ้านที่ใช้ในชีวิตประจำวันเท่านั้น แต่ยังเป็นตัวแทนถ่ายทอดคุณค่าทางวัฒนธรรมของแผ่นดินและผู้คนของฟู้เอียนให้เพื่อนๆ อีกด้วย

ฤดูกาลนี้ ริมถนนเลียบชายฝั่งที่ตัดผ่านสองตำบล คือ อันมี และ อันจัน (เขตตุยอาน) จะมีแถวกระดาษห่อข้าวที่กำลังตากแห้ง เสียงกรอบแกรบของกระดาษห่อข้าวที่เพิ่งตากแห้ง ผสานกับกลิ่นควันฟืนและแป้งข้าวเจ้าที่หุงสุก ก่อให้เกิดหมู่บ้านหัตถกรรมกระดาษห่อข้าวใน ฟูเอียน ในปี พ.ศ. 2565 นอกจากอาชีพทำน้ำปลาแล้ว อาชีพทำกระดาษห่อข้าวใน ฟูเอียน ยังได้รับการยกย่องให้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้อีกด้วย

อาหารแห้งสำหรับฤดูพายุ

การทำกระดาษสาฟู่เยนมีการกระจายอย่างกว้างขวางในอำเภอ ตำบล และเมืองต่างๆ ในจังหวัด ในบรรดาหมู่บ้านเหล่านี้ มีหมู่บ้านหัตถกรรมที่มีชื่อเสียงสองแห่ง ได้แก่ ฮัวดา (ตำบลอานมี อำเภอตุยอาน) และด่งบิ่ญ (ตำบลฮัวอาน อำเภอฟู่เยียน)

ฟู้เอียนมีหมู่บ้านหัตถกรรมที่มีชื่อเสียงสองแห่ง ได้แก่ โฮอาดา (ตำบลอันมีย์ อำเภอตุยอัน) และด่งบิ่ญ (ตำบลโฮอาอัน อำเภอฟู้ฮวา)

ภาพถ่าย: TRAN BICH NGAN

นางสาวโด ทิ ไม (อายุ 57 ปี ตำบลอันมี อำเภอตุยอาน) กล่าวว่า "กระดาษข้าวเป็นอาหารสำหรับเก็บอาหาร เมื่อหลายสิบปีก่อน กระดาษข้าวเป็นอาหารที่ทำจากแป้งมันสำปะหลังสด ต่อมาเมื่อมีการผลิตข้าวในปริมาณมาก ผู้คนก็ใช้แป้งข้าวมาทำกระดาษข้าว"

กระดาษข้าวถูกแปรรูปโดยชาวฟูเยียนเป็นหลายประเภท เช่น กระดาษข้าว กระดาษมันสำปะหลัง กระดาษมะพร้าว กระดาษงา... ในปัจจุบันการผลิตกระดาษข้าวได้ถูกทำให้เป็นอุตสาหกรรม เครื่องจักรสำหรับทำกระดาษข้าวได้ถือกำเนิดขึ้นเพื่อทดแทนการผลิตกระดาษข้าวด้วยมือ ทำให้มีประสิทธิภาพ ทางเศรษฐกิจ สูงและประหยัดแรงงาน

ฤดูทำกระดาษสาคือช่วงเดือนธันวาคมถึงเดือนกรกฎาคมตามปฏิทินจันทรคติ

ภาพถ่าย: TRAN BICH NGAN

เมื่อหลายสิบปีก่อน สมัยที่ยังไม่มีเครื่องจักรผลิตกระดาษข้าวจำนวนมาก เราต้องสร้างเตาอบเพื่อทำกระดาษข้าวด้วยมือ ช่วงเวลาเช้าตรู่เป็นช่วงเวลาที่ดีที่สุดในการแช่ข้าว เพราะน้ำบาดาลจะหวานและเย็น หลังจากแช่ข้าว 12 ชั่วโมง ข้าวจะถูกตักขึ้นมาบดเป็นแป้ง หลังจากบดแป้งแล้วก็จะแช่ข้ามคืน เช้าตรู่ เตาอบจะถูกจุดไฟเพื่อทำกระดาษข้าว วงจรจากข้าวเป็นเค้กใช้เวลา 24 ชั่วโมง” คุณไมเล่า

ต่อมาคำว่า "เตาเผากระดาษข้าว" ถูกใช้เพื่ออ้างถึงสถานที่ผลิตกระดาษข้าวจำนวนมาก แต่ในอดีต คำนี้ใช้เรียกเตาที่ทำจากดินเหนียวผสมกับฟางและโคลน ก่อด้วยอิฐเพื่อทำกระดาษข้าว ฟืนที่ใช้ทำกระดาษข้าวมักจะเป็นไม้ประดับ เช่น มะม่วง มะเฟือง ขนุน เป็นต้น

หลังจากอบเสร็จแล้วเค้กข้าวเหนียวเปียกจะถูกนำไปตากแห้งบนถาดไม้ไผ่

ภาพถ่าย: TRAN BICH NGAN

หมู่บ้านหัตถกรรมพื้นบ้านมักจะมีพื้นที่ตากแห้งรวมศูนย์หรือพื้นที่ตากแห้งตามถนนในชนบท

ภาพถ่าย: TRAN BICH NGAN

วัยเด็กเติบโตมาท่ามกลางกลิ่นหอมของควันไม้ แป้งข้าวเจ้า และแสงแดดอ่อนๆ ที่ส่องกระทบขนมเค้กแต่ละถาด และเมื่อเดินทางไปไกล หลายคนก็นึกถึงเตาอบขนมเค้กร้อนๆ ที่ช่วยคุณยายและคุณแม่ตากขนมเค้กให้แห้ง ยกขนมเค้กออกจากถาด และจัดวางถาดให้เรียบร้อยเพื่อกันฝน

แผ่นแป้งข้าวเจ้าแสนอร่อยต้องทำจากข้าวดานัง C7 เมื่อหุงสุก ข้าวจะแห้งเล็กน้อย แต่เมื่อนำมาทำเป็นแผ่นแป้งจะนุ่มและไม่แตก แป้งข้าวเจ้าไม่ผสมสารพิษใดๆ แป้งจะถูกบดและอบในวันเดียวกัน ไม่ทิ้งไว้ข้ามคืน ทำให้แผ่นแป้งไม่เปรี้ยว เตาเผาแต่ละเตามีสูตรผสมแป้งที่แตกต่างกัน ทำให้เกิดรสชาติเฉพาะตัว

ตั้งแต่การสีข้าวไปจนถึงการสีแป้งจนถึงการบดกระดาษข้าว เสร็จสิ้นภายใน 24 ชั่วโมง

ภาพถ่าย: TRAN BICH NGAN

กระบวนการอบแห้งก็ซับซ้อนมากเช่นกัน เค้กที่เปียกจะแห้ง เพื่อหลีกเลี่ยงรอยแตกร้าวกะทันหัน ต้องนำไปตากในที่เย็นและผึ่งแดดให้แห้งสนิท เมื่อผิวเค้กเริ่มใสขึ้นเล็กน้อย ให้นำเค้กเข้าร่มและผึ่งแดดให้แห้งสนิทก่อนนำออก เพื่อป้องกันเค้กแตกจากแสงแดดจัด หลายคนจึงเลือกใช้แป้งมันสำปะหลังเล็กน้อยเพื่อให้เนื้อเค้กนุ่มและมีกลิ่นหอม ซึ่งจะทำให้เค้กแบนราบ ไม่แตกหรือฉีกขาด และสุดท้ายเค้กจะถูกมัดเป็นมัดเรียบร้อยเพื่อนำไปขายต่อ

จากอาหารแห้งสู่ของขวัญจากบ้าน

กระดาษห่อข้าวฟูเยนถือเป็นอาหารแห้งที่สามารถรับประทานแทนข้าวได้ สะดวกทั้งการใช้งานและการเก็บรักษา กระดาษห่อข้าวแบบจุ่มน้ำสามารถรับประทานคู่กับผักสด เนื้อต้ม หรือขนมปังแผ่นเล็กๆ จิ้มน้ำปลารสเข้มข้นที่อร่อยจนลืมไม่ลง

นักท่องเที่ยวที่ผ่านทางหลวงหมายเลข 1A หมู่บ้านฮวาดา และหมู่บ้านอันมี ต่างแวะชิมขนมจีนเส้นหมี่ไส้หมูชื่อดัง เหตุผลที่เมนูนี้อร่อยก็เพราะรสชาติที่ผสมผสานกันอย่างลงตัว เส้นหมี่ เส้นหมี่ไส้หมู และแผ่นแป้งทอดกรอบห่อด้วยแผ่นแป้งจุ่มน้ำ ม้วนเป็นก้อน จิ้มน้ำปลารสจัดจ้าน ทำให้ทุกคนพยักหน้าเห็นด้วย

เนื่องมาจากการพัฒนาอุตสาหกรรม ทำให้ในปัจจุบันมีคนเพียงไม่กี่คนที่ยังคงทำกระดาษข้าวด้วยมือ

ภาพถ่าย: TRAN BICH NGAN

ฟูเยียนมีการนำแผ่นแป้งมาแปรรูปเป็นอาหารได้หลากหลาย จึงกล่าวได้ว่าแผ่นแป้งสามารถนำไปม้วนได้ทุกอย่าง สมัยก่อน เวลาไปทำงานในไร่นา ข้าวเย็นในตอนเช้าจะถูกผัดกับน้ำมัน ย่างด้วยแผ่นแป้ง จิ้มกับแผ่นแป้ง จิ้มกับน้ำปลาและพริกเล็กน้อย จากนั้นม้วนรวมกันแล้วนำลงไร่เพื่อไถนา แค่นี้ก็อิ่มท้องแล้ว หรือจะพูดแบบชาวบ้านๆ ก็คือ แผ่นแป้งจุ่มน้ำแล้วม้วนกับแผ่นแป้งปิ้ง จิ้มกับน้ำปลาและพริก ก็เป็นอาหารเช้าที่ช่วยให้อิ่มท้องก่อนไถนาเช่นกัน

คนส่วนใหญ่จะใช้ท่อในการตากเค้กข้าวสารให้แห้งบนตะแกรงหลังจากนำออกจากเตาอบแล้ว

ภาพถ่าย: TRAN BICH NGAN

เมื่อแขกจากแดนไกลกลับมา กระดาษห่อข้าวก็กลายเป็นของขวัญจากชนบทที่มอบให้แก่แขกผู้มาเยือน รับประทานง่ายและเก็บรักษาง่าย หรือเมื่อเด็กๆ จากแดนไกลกลับมาเยี่ยมบ้าน แต่ละคนก็จะห่อกระดาษห่อข้าวด้วย "วิธี" ต่างๆ (วิธีหนึ่งคือกระดาษห่อข้าว 60 แผ่น) เพื่อนำไปรับประทานเพื่อบรรเทาความอยากและความโหยหา

นายเหงียน เล หวู รองอธิบดีกรมวัฒนธรรม กีฬา และการท่องเที่ยว จังหวัดฟู้เอียน กล่าวว่า “งานหัตถกรรมทำแผ่นแป้งข้าวในฟู้เอียนได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของชาติโดยกระทรวงวัฒนธรรม กีฬา และการท่องเที่ยวในปี พ.ศ. 2565 ซึ่งเป็นงานหัตถกรรมดั้งเดิมที่มีคุณค่าทางวัฒนธรรมมากมาย เป็นการยกย่องเมล็ดข้าว และเสริมสร้างเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของข้าวเปียก นอกจากการทำอาหารแล้ว แผ่นแป้งข้าวยังปรากฏอยู่ในเพลงพื้นบ้านและเพลงพื้นบ้าน และกลายเป็นแรงบันดาลใจทางศิลปะให้กับศิลปินร่วมสมัยมากมาย”

ที่มา: https://thanhnien.vn/banh-trang-phu-yen-tu-mon-luong-kho-den-di-san-van-hoa-phi-vat-the-185250621103228386.htm