ค้นหา “ต้นไม้เด่น” ในป่าดากรงอันกว้างใหญ่

ค้นหา “ต้นไม้เด่น” ในป่าดากรงอันกว้างใหญ่

Chỉ cần nhìn thấy một ngọn cây cao vút bất ngờ nhô lên giữa đại ngàn rừng già, những người trong nhóm tìm kiếm “cây trội” lại thấy lòng mình rạo rực. Hy vọng lại bừng lên như ánh nắng xuyên qua tán lá, dù biết có khi cả chuyến đi ròng rã vài ngày chỉ trở về tay không.

Những “cây trội” gụ lau được tìm thấy ở Khu bảo tồn thiên nhiên Đakrông.

Với hơn 43.000ha rừng nguyên sinh, Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Đakrông, tỉnh Quảng Trị, là nơi có hệ sinh thái rừng thường xanh phong phú. Nhưng giữa bạt ngàn cây lá, việc tìm ra một “cây trội” – những cá thể có đặc tính vượt trội để nhân giống, là cả một hành trình gian nan. Nhiều tháng băng rừng, lội suối, nhóm tìm kiếm chỉ xác lập được 6 cây gụ lau “trội” tại đây. Mỗi cây là kết quả của cả trí tuệ lẫn mồ hôi.

Vừa trở về sau đợt tuyên truyền vận động bà con Vân Kiều, Pa Cô ở vùng đệm tham gia bảo vệ rừng, anh Cao Văn Nhiễm, nhân viên Phòng Truyền thông và Dịch vụ, Ban Quản lý Khu bảo tồn, vẫn hào hứng kể về những chuyến đi lặn lội vào lõi rừng già để truy tìm từng gốc gụ lau hứa hẹn.

“Cây trội - hiểu đơn giản là những cá thể vượt trội về chỉ tiêu sinh trưởng, thân thẳng, ít cành, không sâu bệnh… so với những cây cùng loài. Việc tìm ra một cây như thế giữa rừng già là cả một sự kỳ công, đòi hỏi kỹ năng, kinh nghiệm, bản lĩnh và cả niềm đam mê”, anh Nhiễm nói.

“Một trong những chuyến đi đáng nhớ nhất là đợt truy tìm cây gụ lau “trội” tại các tiểu khu 821, 825A và 849, nằm trên địa bàn các xã Triệu Nguyên, Ba Lòng, huyện Đakrông. Tham gia chuyến đi, ngoài cán bộ Ban Quản lý còn có các nhà khoa học của Trung tâm Khoa học Lâm nghiệp Bắc Trung Bộ”, anh Nhiễm kể lại.

Chuẩn bị cho chuyến đi rừng dài ngày, cả nhóm phải thu thập thông tin từ các tổ bảo vệ rừng và người dân bản địa, bởi đó là những người am tường từng cánh rừng, từng con suối. Khi đã xác định được khu vực có thể xuất hiện gụ lau triển vọng, nhóm mới lên kế hoạch cụ thể, chuẩn bị ba lô với lương thực khô, võng, tăng bạt, la bàn, bản đồ, máy định vị GPS…

Từ lúc chưa tờ mờ sáng, khi rừng vẫn còn ngái ngủ, nhóm đã bắt đầu phát cây mở đường. Mỗi bước chân là một lần né gai rừng, vượt suối, bám đá, ngửa cổ nhìn lên tán cây dày đặc để phân định hướng đi. Khi trưa đứng bóng, họ tạm dừng bên suối nấu ăn, nghỉ ngơi rồi tiếp tục hành trình đến chiều muộn mới dựng trại qua đêm.

“Có chuyến đi 3 ngày ròng, băng khắp tiểu khu này sang tiểu khu khác mà không tìm nổi một cây đáp ứng tiêu chuẩn. Nhưng cũng có chuyến may mắn phát hiện hàng chục cây gụ lau tiềm năng. Tuy nhiên, sau đó, các nhà khoa học phải đo đạc, sàng lọc rất kỹ lưỡng mới xác định được đúng 6 cây thực sự “trội” để đưa vào danh mục”, anh chia sẻ.

Gụ lau (còn gọi là gõ lau, gõ sương…) là loài cây gỗ lớn quý hiếm, có thể cao tới 30m, đường kính thân vượt 1m, vân gỗ đẹp, không mối mọt. Gỗ gụ lau từ lâu đã được xếp vào nhóm gỗ quý hiếm, chuyên dùng trong sản xuất đồ gỗ cao cấp, đóng tàu thuyền và xây dựng truyền thống.

Với mục tiêu bảo tồn và phát triển bền vững loài gỗ bản địa quý, từ năm 2023 đến 2025, Trung tâm Khoa học Lâm nghiệp Bắc Trung Bộ đã triển khai đề tài khoa học cấp Bộ về “Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn gen cây gụ lau tại các tỉnh duyên hải miền Trung”. Từ 134 cây gụ lau dự tuyển tại 5 tỉnh, gồm Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế và Quảng Nam, các nhà khoa học đã tuyển chọn được 78 “cây trội” đủ tiêu chuẩn. Trong đó, Quảng Trị có 15 cây trội, gồm 9 cây ở Rú Lịnh (huyện Vĩnh Linh) và 6 cây tại Khu BTTN Đakrông.

TS. Vũ Đức Bình, Phó Giám đốc Trung tâm, cho biết: “Chúng tôi đánh giá cây theo các chỉ tiêu chặt chẽ: đường kính thân, chiều cao vút ngọn, độ cong, cành nhánh, tình trạng sâu bệnh và khả năng ra hoa kết quả. Các cây được chọn đều khỏe mạnh, sinh trưởng tốt, không sâu bệnh, đã cho trái để thu hái giống”.

Từ nguồn “cây trội” này, Trung tâm đã thu hái quả, hạt để nhân giống. Hiện tại, đơn vị này đã xây dựng được 2ha vườn sưu tập giống tại Quảng Trị và Quảng Nam, đồng thời đang triển khai 10ha rừng trồng thâm canh bằng nguồn gen gụ lau quý hiếm, nhằm góp phần phục hồi và phát triển bền vững rừng gỗ lớn bản địa cho miền Trung.

Giữa những con suối cạn mùa khô, giữa lối mòn của đàn nai, con đường đi tìm “cây trội” vẫn tiếp tục. Không phải ai cũng hiểu được niềm hạnh phúc của người làm rừng khi phát hiện một cây gụ lau thẳng tắp, không sâu bệnh, lặng lẽ vươn cao giữa rừng thẳm. Nhưng với những người như anh Cao Văn Nhiễm, điều đó có thể là cả một lý tưởng sống.

Nguồn: https://cand.com.vn/doi-song/di-tim-cay-troi-giua-dai-ngan-rung-dakrong-i770362/