การเปลี่ยนแปลงทางความหมายในการพูดของชาวใต้

ในบทความนี้ ผมขอนำเสนอเรื่องราวที่น่าสนใจเกี่ยวกับภาษาของชาวใต้ ซึ่งเป็นหัวข้อที่ถูกกล่าวถึงในหนังสือพิมพ์เกิ่นเทอเมื่อเร็วๆ นี้ ในบทความเรื่อง "วิธีการพูดแบบฉบับของชาวใต้" ในที่นี้ ผมขอพูดถึงความเปลี่ยนแปลงทางความหมายของคำและเสียงที่เกี่ยวข้องกับแม่น้ำ

วาทกรรมภาษาเวียดนามใต้มีร่องรอยอันทรงพลังของแม่น้ำ ภาพ: DUY KHOI

ด้วยเหตุผลหลายประการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากลักษณะทางภูมิศาสตร์ ทำให้คำและเสียงบางคำในชีวิตประจำวันของชาวใต้ถูกสร้างขึ้นใหม่ ทำให้เกิดคลังคำศัพท์ที่กว้างขวางขึ้นบนพื้นฐานภูมิประเทศที่เหมือนกัน กล่าวคือ ทุกหนทุกแห่งล้วนเต็มไปด้วยแม่น้ำและน้ำอันกว้างใหญ่ไพศาล เนื่องจากชีวิตประจำวัน การเดินทาง และวิถีการดำรงชีวิตก็มีความเกี่ยวพันอย่างใกล้ชิดกับแม่น้ำและน้ำ ชาวใต้จึงมีวิธีการใช้คำเปรียบเทียบและคำอุปมาอุปไมยที่เกี่ยวข้องกันอย่างหลากหลาย

คำว่า "เกียง" ซึ่งมีรากศัพท์มาจากคำว่า "แม่น้ำ" คนโบราณกล่าวว่า "โคเกียง" หมายถึงการโบกรถบนน้ำของผู้อื่น (เรือ, เรือแคนู) แต่ปัจจุบันโดยทั่วไปหมายถึงการโบกรถบนบก บางครั้งการเดินเท้าไปด้วยกันก็พูดติดตลกว่า "โคเกียง" หลายคนยังพูดว่า "กวาเกียง" (ข้ามแม่น้ำ) อีกด้วย เช่นในเพลงโบราณที่ว่า "ใบพลูหนึ่งใบ / บอกแม่ของคุณ / สักครั้งสองครั้งที่เราได้นัดกัน / เด็กโง่คนนั้นได้ขึ้นเรือเฟอร์รี่ / โชคดีที่เราอยู่ในร้านอาหารหรือหมู่บ้านเดียวกัน / แล้วเรื่องราวความรักของเราก็จะเหมือนเดิม แม้กระทั่งทองและหิน"

นอกจากนี้ คำว่า "เกียงโฮ" เดิมทีใช้เรียกผู้คนที่อาศัยอยู่ตามริมฝั่งแม่น้ำอย่างอิสระเสรี คล้ายกับคำว่า "เกียงโฮ่ อัศวิน" ต่อมาคำว่า "เกียงโฮ่" เข้าใจว่าหมายถึงคนที่หาเลี้ยงชีพด้วยการค้าขายริมฝั่งแม่น้ำ คล้ายกับคำว่า "เกาจงหนวกซ่ง" แต่ต่อมาผู้คนก็ใช้คำว่า "เกียงโฮ่" เป็นคำแสลง หมายถึงคนไม่ดีที่อาศัยอยู่ชายขอบของสังคม

ในภาคใต้ คำที่เกี่ยวข้องกับ "น้ำ" หรือ "น้ำ" มักปรากฏบ่อยในชื่อสถานที่ เช่น ไก๋หนวก, หนวกจรอง, หนวกดึ๊ก, เดาหนวก, บิ่ญถวี, เตี่ยนถวี, ฮวาถวี, เตินถวี, อันถวี, ไทถวี, ถวยถวน... หากมีแม่น้ำและน้ำ ย่อมต้องมีท่าเรือให้ขึ้นลง ดังนั้นในภาคใต้จึงมีเบ๊นเง, เบ๊นซาน, เบ๊นเทร ... คำว่า "น้ำ" มีความหมายเชิงเปรียบเทียบมากมาย "ต๋อยหนวก", "ต๋อยเบอร์" หมายถึง ไปให้ถึงที่สุด ณ ขณะนั้น "เหลนหนวก" หมายถึง ของแข็งที่ขัดเงาแล้ว "ซวงหนวก" หมายถึง ผู้ที่ "อยู่เหนือกว่า" จู่ๆ ก็หมดแรงและต้องลดเสียงลง "ต๋อยหนวก" หมายถึง ฉวยโอกาสจากจังหวะที่คนอื่นยอมทำมากกว่า "การให้หนวก" หมายถึง การกระตุ้นให้เกิดความตื่นเต้น...

เป็ดวิ่งอยู่ในทุ่งนา ภาพโดย: DUY KHOI

ที่น่าสนใจยิ่งกว่านั้นคือ อาหารที่ “มีส่วนผสมและน้ำ” เช่น น้ำปลาร้า ซุปเจหรือซุปทั่วไป... จะถูกจัดวางใน “หม้อไฟ” รูปทรงคล้ายชามใบใหญ่ ตรงกลางมีถ่านร้อน ๆ คอยให้ความร้อน และบริเวณที่ถ่านลอยขึ้นมาพร้อมกับน้ำล้อมรอบดูเหมือนเกาะกลางแม่น้ำ ชาวใต้จึงเรียกหม้อไฟนี้ว่า “หม้อไฟเกาะ” หรือ “อาหารเกาะ” ตรงจุดนี้เราจะเห็นคำและเสียงมากมายที่ผู้คนซึ่งสืบเชื้อสายมาจากแม่น้ำใช้กันทั่วไป

นอกจากความหมายของการจมน้ำแล้ว ในภาคใต้ คำว่า "จมน้ำ" ยังหมายถึง "หมดเหตุผล" "หมดแรง" และ "จม" อีกด้วย คำว่า "หายใจไม่ออก" ใช้เพื่ออธิบายการลุยน้ำมากเกินไปจนไม่สามารถควบคุมตัวเองได้ และมักใช้พูดถึงการทำสิ่งที่ต้องใช้ความพยายามมากเกินไปจนทำให้สำเร็จได้ยาก คำว่า "นำ" ไม่ได้หมายถึงแค่การบังคับเรือเท่านั้น แต่ยังหมายถึงการพูดเกี่ยวกับเรื่องหนึ่งและพยายามหลีกเลี่ยงโดยเปลี่ยนไปพูดอีกเรื่องหนึ่งด้วย คำว่า "เชา" ไม่ได้หมายถึงแค่การตกปลาเท่านั้น แต่ยังหมายถึง "เชาคาช" ซึ่งหมายถึงการแสดงวิธีต่างๆ เพื่อดึงดูดใจผู้อื่น หรือตกปลาอย่างมากมายหรือน้อยนิดโดยมีเจตนาหลอกลวงผู้อื่นเพื่อประโยชน์ของตนเอง คำว่า "เชาได" หมายถึงการพูดติดขัด ไม่ต้องการจบประโยค "โบตรอย" หมายถึงการไม่จัดการปัญหาให้เรียบร้อย คำว่า "หลานหูป" หมายถึงการขาดเรียนผิดปกติโดยมีเจตนาจะหลีกเลี่ยง คำว่า "ก๊วยมุ้กน็อค" หมายถึงคนที่มักก่อปัญหา "ราดน้ำบนใบเผือก", "น้ำสูงถึงเท้าแล้วกระโดด", "น้ำโคลนจับนกกระสา", "คลื่นบนแผ่นดินราบสูงขึ้น"... เป็นสำนวนที่คุ้นเคย

คำที่เกี่ยวข้องกับเรือและเรือที่มีขนบธรรมเนียมและวัตถุที่เกี่ยวข้องก็ใช้ในหลายความหมาย ตัวอย่างเช่น เมื่อกล่าวถึงผู้ชายที่เป็นลูกเขยในครอบครัว พวกเขาจะถูกเรียกว่า "cot rowing" (พี่น้อง) (แต่สำหรับผู้หญิงที่เป็นลูกสะใภ้ด้วย พวกเขาจะเรียกว่า "chiem ban dau" (พี่เขย) ไม่ใช่ "chiem ban ty rowing" (พี่สาวหรือเพื่อนของภรรยา) เพราะการพายเรือเป็นงานหนักมาก) คำว่า "Già do" หมายถึง การแสร้งทำเป็นไม่รู้ "Kèo bè kọp cánh" หมายถึง การสร้างกลุ่มและกลุ่มเล็กๆ "Bánh quai chèo" (ขนมปังก้อนโต) คือขนมหวานที่ทำจากแป้งสองแผ่นขนาดเท่านิ้วโป้งเท้าบิดเข้าด้วยกันเหมือนสายรัดเรือพาย "Ghe cái tải trau" หมายถึง คนที่แข็งแกร่งแต่ให้หรือรับงานน้อยเกินไป "Xứ cầm bèo" หมายถึงกรณีที่ผู้รับผิดชอบไม่ตัดสินใจอย่างเด็ดขาดและจงใจปล่อยเรือไป "ทำทั้งแหและเรือหาย", "ยืนหัวเรือรับภาระหนัก", "นายท้ายโง่รับภาระหนัก", "ปล่อยไม้พายเพื่อถือไม้พาย", "พายอย่างราบรื่น"... เป็นคำอุปมาที่แทบทุกคนเข้าใจ

ชีวิตริมแม่น้ำไม่อาจขาดผลผลิตได้ และภาพของปลาและกุ้งถูกนำมาใช้ด้วยความหมายที่คาดไม่ถึงมากมาย "เสฉวน" หมายถึง เส้นผมที่เสียหายจากคนงานที่เงอะงะ "งำ โตม" หมายถึง ปัญหาที่ถูกหยิบยกขึ้นมาแต่ไม่ได้รับการแก้ไข เพียงแค่ยึดไว้ ทิ้งไว้ตรงนั้นตลอดกาล ทำให้ผู้คนรอคอยอย่างเหนื่อยล้า (กุ้งเป็นสัตว์ที่รู้จักวิธี "ยิงโต้กลับ" ยิ่งรอนานก็ยิ่งสิ้นหวัง) "เตปรองดองริว" หมายถึง เล็กและไม่มีนัยสำคัญ "เตปดีเตมลอย" หมายถึง คนที่พูดเร็ว พูดอะไรก็ได้ที่ทำให้ผู้ฟังพอใจ "รง" หมายถึง การกักขังไว้ชั่วคราวเพื่อ "จัดการ" ในภายหลัง (เช่น การกระจายปลาให้จับและกินทีละน้อย) "หางตุ๋ย" หมายถึง การทำตามคำพูดของคนอื่นโดยไม่แสดงจุดยืนอย่างชัดเจน "คนโกงเงิน" แปลว่า การกระทำอย่างก้าวร้าวเพื่อขู่เข็ญผู้คนและเอาเงินของพวกเขาไป...

รายการข้างต้นเป็นเพียงตัวอย่างบางส่วน ในภาษาพื้นบ้านทั่วไปมีคำและวลีมากมายที่ใช้ตามตัวอักษร แต่ก็มีความหมายเชิงความหมาย เชิงเปรียบเทียบ หรือเชิงอุปมาอุปไมยมากมายเช่นกัน การใช้คำเหล่านี้ยังคงเป็นที่นิยม และไม่ว่าจะตั้งใจหรือไม่ตั้งใจก็ทำให้ผู้ฟังจินตนาการถึงชีวิตอันแสนพิเศษของแม่น้ำทางตอนใต้

เหงียน ฮู เฮียป

ที่มา: https://baocantho.com.vn/doi-dieu-ve-bien-hoa-ngu-nghia-trong-cach-noi-cua-cu-dan-nam-bo-a193332.html