“รักษาจิตวิญญาณ” ของเครื่องปั้นดินเผาพนมปี

เชิงเขาพนมปี หมู่บ้านพนมปี ตำบลตรีตัน เคยเป็นหมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผาของชาวเขมรที่มีอายุกว่า 100 ปี เมื่อเวลาผ่านไป หมู่บ้านหัตถกรรมแห่งนี้ก็ค่อยๆ เลือนหายไป แต่ผู้คนยังคงผูกพันกับงานฝีมือดั้งเดิม ราวกับยังคงรักษาความรักที่มีต่อผืนแผ่นดินและผู้คนเอาไว้

เวลา “ทอง”

เมื่อมาถึงเชิงเขาพนมปีในบ่ายวันหนึ่งของฤดูร้อนอันร้อนอบอ้าว ผมเดินตามคำแนะนำของคนในท้องถิ่นไปยังหมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผาพนมปี หมู่บ้านนี้ถูกเรียกว่าหมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผา เพราะเมื่อประมาณ 30 ปีก่อน ในหมู่บ้านพนมปีมีครอบครัวเขมรหลายสิบครอบครัวประกอบอาชีพนี้ หลังจากสอบถามไปหลายครั้ง ผมก็ได้ไปที่บ้านของนางเนียง ซอก นาต ผู้ซึ่งยังคงรักษาอาชีพเครื่องปั้นดินเผาพนมปีไว้

หน้าบ้านของเธอ เธอกำลังตากตะกร้าไม้ไผ่ที่เพิ่งทำเสร็จใหม่ๆ ซึ่งดินยังไม่แห้งสนิท ข้างๆ กันมีเครื่องมือแบบดั้งเดิมมากมายวางโชว์อยู่ เช่น โต๊ะตำ โต๊ะปาด โต๊ะ กะละมังน้ำ... คุณเนียง ซอก นัท เล่าให้ฉันฟังอย่างตรงไปตรงมาเกี่ยวกับ “ยุคทอง” ของเครื่องปั้นดินเผาพนมปี

“ฉันจำไม่ได้ว่าเริ่มทำเครื่องปั้นดินเผาตั้งแต่เมื่อไหร่ รู้แค่ว่าคุณยายกับคุณแม่เริ่มทำมานานแล้ว ฉันเป็นรุ่นที่ 3 ของครอบครัว ตอนอายุ 14 หรือ 15 ปี ฉันเรียนทำเครื่องปั้นดินเผาจากคุณแม่ ตอนนี้ฉันอายุ 50 กว่าแล้ว จริงๆ แล้ว อาชีพเครื่องปั้นดินเผาในพนมพีมีประวัติยาวนานกว่า 100 ปีแล้ว” คุณเนียง ซอก นัท เล่า

สตรีชาวเขมรในหมู่บ้านพนมปีกำลังอนุรักษ์งานฝีมือดั้งเดิมของตน ภาพ: THANH TIEN

ในเรื่องราวอันเชื่องช้าของหญิงสาวผู้นั้น ฉันเห็นภาพชายชาวเขมรที่กำยำล่ำสัน ต่างดึงกันขึ้นภูเขาพนมปีเพื่อแบกดินกลับ ดินบนภูเขาบ้านเกิดนั้นทั้งยืดหยุ่น เรียบ และยึดติดได้ดี จึงนำมาสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์เซรามิกที่แข็งแรงทนทานในภายหลัง สำหรับช่างปั้นผู้มากประสบการณ์อย่างคุณเนียง ซอก นัท ดินจากภูเขาพนมปีนั้น ย่อมเป็นดินที่หล่อเลี้ยง "จิตวิญญาณ" ของหมู่บ้านหัตถกรรมเก่าแก่

เธอเล่าว่าดินจะถูกผสมกับน้ำและทิ้งไว้ให้หมักประมาณ 2-3 วันก่อนนำไปใช้ทำเครื่องปั้นดินเผา ด้วยมืออันชำนาญ สตรีชาวเขมรได้สร้างสรรค์หม้อ กระทะ พิมพ์เค้ก และหม้อดินเผา อันที่จริง จุดประสงค์ของเครื่องปั้นดินเผาพนมปีคือการนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน ดังนั้นจึงไม่จำเป็นต้องใช้ฝีมือขั้นสูง อย่างไรก็ตาม ด้วยความพิถีพิถัน ความขยันหมั่นเพียร และความรักในบ้านเกิด สตรีชาวเขมรได้มอบผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพให้กับชีวิต ด้วยความงามที่เรียบง่ายราวกับวิถีการกินและความคิดของผู้คน

“สมัยก่อนมีคนทำเครื่องปั้นดินเผาเยอะมาก! ในหมู่บ้านมักจะมีไฟสีแดงเรืองรองอยู่หลายดวง เครื่องปั้นดินเผาพนมปีไม่ได้เผาในเตาเผา แต่ใช้ฟางและฟืนเท่านั้น เมื่อเครื่องปั้นดินเผา “ถูกเผา” มากพอ สีของมันก็จะออกน้ำตาลแดงและคงทนมาก แทบทุกวันจะมีลูกค้ามาซื้อเครื่องปั้นดินเผาไปขายที่อื่น ครอบครัวของฉันก็มีอาหารกินตลอดทั้งปีเพราะธุรกิจเครื่องปั้นดินเผา” คุณเนียง ซอก แนท กล่าวยืนยัน

“รักษาจิตวิญญาณ” ของหมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผา

ปัจจุบันนี้ จำนวนผู้คนที่ยังคงประกอบอาชีพเครื่องปั้นดินเผาในหมู่บ้านพนมปีนั้นสามารถนับได้ด้วยมือเดียว บุคคลอย่างคุณเนียง ซ็อก แนต กำลังปฏิบัติภารกิจ “รักษาไฟให้ลุกโชน” ในหมู่บ้านหัตถกรรม ข้างบ้านของคุณเนียง ซ็อก แนต ยังมีผู้สูงอายุอย่างเนียง เนย์ และเนียง ซา รา... ซึ่งกำลังใกล้จะ “เกษียณ” แล้ว แต่ยังคงทำงานหนักกับงานฝีมือของพวกเขา เพียงแต่ว่าเครื่องปั้นดินเผาพนมปีไม่เหมาะกับชีวิตสมัยใหม่อีกต่อไป

“ทุกวันนี้ผู้คนใช้แต่เตาแก๊สและเตาไฟฟ้า เตาดินเผาจึงไม่มีประโยชน์อีกต่อไป มีเพียงพ่อค้าแม่ค้าหรือครอบครัวในชนบทที่ยังมีเตาไม้ใช้อยู่เท่านั้น ความต้องการจึงต่ำ ดังนั้นคนหนุ่มสาวในหมู่บ้านพนมพีจึงไม่ได้ประกอบอาชีพปั้นหม้อ พวกเขาออกไปทำงานกันหมดแล้ว มีเพียงฉัน ป้า และพี่สาวเท่านั้นที่รู้จักอาชีพนี้ เราจึงพยายามรักษาอาชีพนี้ไว้ นอกจากนี้ ลูกค้าในพื้นที่ใกล้เคียงบางส่วนก็มาซื้อเครื่องปั้นดินเผาด้วย ฉันจึงยังสามารถทำอาชีพนี้ต่อไปได้” คุณเนียง ซอก นัท กล่าวอย่างจริงใจ

ผลิตภัณฑ์เซรามิกพนมปีมีความทนทานและเหมาะกับชีวิตมนุษย์ ภาพโดย: THANH TIEN

ในฐานะ “เพื่อนร่วมงาน” ของคุณเนียง ซ็อก แนต คุณเนียง ซา รา ก็พยายามรักษาอาชีพที่เธอทำมาตั้งแต่สมัยเป็นลูกสาว “ฉันแก่แล้ว ฉันจึงพยายามทำงานนี้ให้นานที่สุดเท่าที่จะทำได้ ในวัยนี้ฉันทำอะไรอย่างอื่นไม่ได้อีกแล้ว โชคดีที่ตอนนี้การเดินทางสะดวก ฉันจ้างคนมาขนดินมาที่บ้าน และด้วยทักษะของฉัน ฉันจึงสามารถทำเครื่องปั้นดินเผาได้เป็นชุดๆ ทุกวัน ฉันทำหม้อได้ 3-4 ใบ ได้เงิน 150,000 ดอง ซึ่งเพียงพอต่อค่าครองชีพของครอบครัว” คุณเนียง ซา รา เล่า

สำหรับสาวเขมรคนนี้ งานปั้นเครื่องปั้นดินเผาพนมปี้ไม่ใช่แค่งาน แต่มันคือความทรงจำ เป็นสถานที่ซึ่งบันทึกรอยประทับและเรื่องราวในอดีตที่ผ่านมาในชีวิตของเธอ ดังนั้น แม้ว่าดวงตาของเธอจะไม่ได้แจ่มใส มือของเธอจะไม่ยืดหยุ่นเหมือนตอนยังสาว แต่เธอยังคงทำงานอย่างขยันขันแข็งและพิถีพิถันกับผลงานแต่ละชิ้น เธอกล่าวว่าเธอจะทำงานนี้ต่อไปจนกว่าจะทำไม่ได้

ระหว่างสนทนากับหญิงชาวเขมรธรรมดาๆ คนหนึ่ง ฉันได้พบกับผลิตภัณฑ์เซรามิกพนมปีขนาดเล็กน่ารักน่าใช้ มีขนาดพอดีมือ พวกเขาเล่าว่าบริษัท ท่องเที่ยว สั่งผลิตผลิตภัณฑ์เหล่านี้เป็นของขวัญ ในราคาชิ้นละ 30,000 ดอง

“ฉันทำหม้อใบเล็กแบบนี้ได้หมดเลยค่ะ แค่คนสั่งน้อย ฉันทำเยอะ ไม่รู้จะขายให้ใคร ถ้ามีออเดอร์ ช่างปั้นหม้อที่พนมพีคงจะทำพร้อมกันเพื่อขายให้นักท่องเที่ยว” คุณเนียง ซอก นัท กล่าว

เรื่องราวของนางเนียง ซอก นัท ชี้ให้เห็นถึงวิถีทางที่เครื่องปั้นดินเผาพนมปีจะอยู่รอดในสังคมสมัยใหม่ เมื่อเชื่อมโยงกับการท่องเที่ยวในรูปแบบของของที่ระลึก เพื่อให้บรรลุเป้าหมายดังกล่าว จำเป็นต้องอาศัยการมีส่วนร่วมของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวและการสนับสนุนจากท้องถิ่น เพื่ออนุรักษ์หัตถกรรมพื้นบ้านอายุกว่าร้อยปีของชาวเขมรในแถบอ่าวนุ้ย

ทาน เทียน

ที่มา: https://baoangiang.com.vn/-giu-hon-gom-phnom-pi-a426289.html