เครื่องดนตรี “เติมชีวิตชีวา” ให้กับเพลงพื้นบ้านไทย

ในชีวิตทางจิตวิญญาณและวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ไทยใน ซอนลา เพลงพื้นบ้านไทยเปรียบเสมือน "อาหารและเครื่องดื่ม" และกลายเป็นความงามทางวัฒนธรรมที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นและคงอยู่ชั่วนิรันดร์

ศิลปินชมรมวัฒนธรรมไทยโบราณเมืองวัด อำเภอเย็นจ๋าย ออกแสดงทั่วไทย

การร้องเพลงไทยมีความหลากหลายในแนวเพลงและมีวิธีการแสดงที่หลากหลาย นอกจากทำนองเพลงแล้ว มักมีเครื่องดนตรีพื้นบ้านประกอบ เช่น ขลุ่ย ไวโอลินสองสาย ขลุ่ยแพน... เครื่องดนตรีแต่ละชนิดมีสัมผัสที่แตกต่างกัน สร้างสรรค์อารมณ์ความรู้สึกให้แก่ผู้ร้อง และ "เติมชีวิตชีวา" ให้กับทำนองเพลงไทย ทำให้บทเพลงไพเราะ ลึกซึ้ง และซาบซึ้งกินใจผู้คนมากยิ่งขึ้น

เพลงพื้นบ้านของกลุ่มชาติพันธุ์ไทยในอำเภอเยนเชามีต้นกำเนิดมาจากวิถีชีวิตการผลิตและการทำงาน ซึ่งเชื่อมโยงกับเสียงสูงและต่ำของเครื่องดนตรีไทยชนิดหนึ่งที่เรียกว่าปี่แพน ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวของคนไทย ปี่แพนทำจากต้น “เมย์เปา” ซึ่งเป็นไม้ไผ่ชนิดหนึ่งที่ขึ้นตามธรรมชาติในป่า โครงสร้างของปี่แพนก็มีความพิเศษมากเช่นกัน ประกอบด้วยเครื่องเป่าลมและท่อนไม้ไผ่ 14 ท่อน เชื่อมเข้าด้วยกันเป็น 7 คู่ แต่ละคู่มีความยาวแตกต่างกันและเชื่อมต่อกันเป็นแพรูปบันได มีทำนองเพลงไทยสามทำนอง ซึ่งแต่ละทำนองมีลักษณะเฉพาะของตัวเองและใช้ในบริบทที่แตกต่างกัน

คุณเลือง วัน ชัว บ้านงัว ตำบลเชียงปาน อำเภอเยนเชา ศิลปินผู้รอบรู้ด้านวัฒนธรรมไทย เล่าว่า ในจังหวัดเซินลา มีเพียงเสียงร้องของคนไทยในแถบเยนเชาเท่านั้นที่เหมาะสมกับชาวเขิ่นเบ เขิ่นเบมีทำนองหลัก 3 ทำนอง ทำนองแรกคือทำนอง "บ่า" ที่มีเสียงนุ่มลึก มักบรรเลงประกอบเพลงรักและเพลงกล่อมเด็ก ทำนองที่สองคือทำนอง "เซียงเอ็ต" ซึ่งมักบรรเลงประกอบเพลงชายร้อง มีสีสันสดใส และทำนองที่สามคือ "เซียงถ่วน" ซึ่งมีเสียงทุ้มลึกและซาบซึ้ง มักบรรเลงประกอบเพลงรักของคู่รัก

ท่วงทำนองเพลง "คาบ" ในแต่ละพื้นที่มีลักษณะเฉพาะของตนเอง ผู้คนจึงเลือกเครื่องดนตรีที่แตกต่างกันมาประกอบการร้องเพลงให้เหมาะสมกับเสียงของแต่ละภูมิภาค ชาวไทยเชื้อสายไทยในเมืองเซินลามักใช้เอ้อหูในการโต้ตอบและโต้ตอบการร้องเพลง คุณโล แถ่ง ฮว่าน จากหมู่บ้านหิน เมืองเซินลา กล่าวว่า เอ้อหูเป็นเครื่องสาย เรียกว่า "ซี โซ โล" ในภาษาไทย มีโครงสร้างประกอบด้วยน้ำเต้า คอ สาย และไวโอลิน ผู้เล่นเอ้อหูต้องมีความยืดหยุ่นกับทุกโน้ตของนักร้องเสมอ ที่สำคัญที่สุดคือต้องสามารถแสดง "ความสั่นสะเทือนและความก้องกังวาน" เพื่อสร้างเสียงที่นุ่มนวล นุ่มนวล เพื่อให้เพลงไทยมี "จิตวิญญาณ"

เครื่องดนตรียอดนิยมอีกชนิดหนึ่งที่ชาวไทยเชื้อสายไทนิยมเล่นประกอบเพลงคาบ คือ ปี่ ทำจากกระบอกไม้ไผ่มีรู 4 รูบนตัวเครื่อง สอดคล้องกับโน้ต โด, ผา, ซอน, ลา ปี่มีหลายประเภท เช่น ปี่ปาป, ปี่ถิ่ว, ปี่ตามเล... เสียงนุ่มลึก จึงมักใช้ประกอบเพลงที่มีทำนองเศร้าๆ เต็มไปด้วยความรู้สึกภายใน เช่น "เดม ตรัง โกย บาน", "เพลงตรู ซอน เซา"...

ศิลปินผู้มีชื่อเสียง Cam Vui อำเภอเมืองลา กล่าวว่า เครื่องดนตรีที่ใช้ประกอบการร้องเพลงไทยมีความหลากหลายและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวของแต่ละภูมิภาค อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะใช้เครื่องดนตรีประเภทใด นักร้องและนักดนตรีประกอบต้องสามารถผสมผสานกันได้อย่างดีเยี่ยม ที่สำคัญที่สุดคือ นักดนตรีประกอบต้องเข้าใจจุดแข็งและจุดอ่อนของนักร้อง และต้องมีความยืดหยุ่นในการแสดง เพื่อให้บทเพลงออกมาดีและสื่ออารมณ์ความรู้สึกแก่ผู้ฟัง

ในหมู่บ้านม้งแห่งเซินลาในปัจจุบัน บทเพลงพื้นบ้านไทยที่ผสมผสานกับเสียงทุ้มต่ำของเครื่องดนตรีพื้นบ้านยังคงก้องกังวานไปทั่วขุนเขาและผืนป่า ชนชาติไทยหลายรุ่นยังคงมุ่งมั่นอนุรักษ์วัฒนธรรมอันงดงามของชาติให้คงอยู่ตลอดไป

บทความและรูปภาพ: Hoang Giang

แหล่งที่มา