Güneş sistemindeki "bölünmüş gezegen"in gizemi

(NLDO) - Güneş Sistemi'ndeki bir gezegenin Kuzey Yarımküresi, kalan yarısına göre 5-6 kilometre kalınlığında bir kaya tabakasından sıyrılmış gibi görünüyor.

Geophysical Research Letters adlı bilimsel dergide yakın zamanda yayımlanan bir çalışma, Dünya'nın komşu gezegeni "Mars Bölünmesi" hakkında uzun zamandır çözülemeyen bir gizemi çözdü.

"Mars Bölünmesi" kavramı 1970'lerden beri tartışılıyor ve yarım yüzyıldır bilim insanlarının kafasını karıştırıyor.

Ancak şimdi, birkaç yıl önce görevini sonlandıran NASA uzay aracından (InSight) alınan verileri "kazarak" Çin Bilimler Akademisi ve Avustralya Ulusal Üniversitesi'nden bir yazar ekibi cevabı buldu.

Mars'ın ikiliğini gösteren topoğrafik harita Güneydeki yaylalar sarı ve turuncu, kuzeydeki ovalar ise mavi ve yeşil renktedir - Görsel: NASA/JPL/USGS

"Mars ayrımı", kızıl gezegenin kuzey ve güney yarımkürelerinin garip bir şekilde farklı olmasından kaynaklanıyor.

Mars'a yapılan ilk uçuşlar, gezegenin kuzey yarımküresinin güney yarımküresinden 5-6 km daha alçakta olduğunu ortaya koydu. Güneş Sistemi'ndeki başka hiçbir gezegende bu kadar zıt yarımküreler bulunmuyor.

Ayrıca iki yarımkürenin yüzeyleri de birbirinden çok farklıdır.

Güneydeki yaylalar çarpma kraterleri ve donmuş lav akıntılarıyla doludur. Buna karşılık, kuzeydeki ovaların yüzeyi pürüzsüz ve düzdür; neredeyse hiç jeolojik iz veya başka kayda değer özellik yoktur.

Jeofizik ve astronomik ölçümlerden, Mars kabuğunun güneydeki yüksek kesimlerde önemli ölçüde daha kalın olduğunu da biliyoruz. Dahası, güneydeki kayalar manyetikken, kuzeydekiler manyetik değildir.

İki temel hipotez ortaya çıkmıştır.

Birincisi, Mars mantosunda daha sıcak malzemenin yükselmesi ve daha soğuk malzemenin batmasıyla oluşan ısı transferindeki farklılıkların, yüzeyindeki belirgin ikiliğe yol açtığını öne süren içsel hipotezdir.

İkincisi ise dışsal hipotezdir. Bu hipotez, bu çatallanmanın uzaydan kaynaklandığını, örneğin Ay büyüklüğünde veya biraz daha küçük bir cismin gezegenin yüzeyini şekillendirmesi gibi bir sonucun ortaya çıktığını ileri sürer.

Çin ve Avustralyalı araştırma ekibi, InSight uzay aracından gelen verileri analiz ederek güney yaylalarındaki Terra Cimmeria bölgesinde bir grup Mars depremi olduğuna dair güvenilir kanıtlar buldu.

Benzer hesaplamaları kuzey ovalarındaki Cerberus Fossae bölgesinde daha önce gözlenen depremler için de yaptılar.

İki bölge arasındaki karşılaştırma, sismik dalgaların güneydeki yaylalarda daha hızlı enerji kaybettiğini göstermektedir. En olası açıklama, güneydeki yaylaların altındaki kayaların kuzeydeki yaylaların altındakilerden daha sıcak olmasıdır.

Gezegenin iki yarısı arasındaki sıcaklık farkı, bu bölünmenin dış etkilerden ziyade Mars'ın içindeki güçlerden kaynaklandığı fikrini destekliyor.

Bu senaryo aynı zamanda gezegenin kadim levha tektoniğinin her şeyin ana nedeni olduğunu varsayar.

Bu durum aynı zamanda Mars yüzeyindeki su kütlelerinin şekillenmesine de yardımcı oldu; su, güneydeki yüksek kesimlerde yükselirken, kuzeydeki ovalarda alçaldı.

Ama bu, milyarlarca yıl önce suyun yanında yaşamın var olduğuna inanılan bir hikayeydi.

Ancak araştırma sonuçları umut verici olup, gelecekteki yaşam araştırmalarının yönüne de katkı sağlıyor, çünkü Mars'ta bir zamanlar levha tektoniği olduğuna dair kanıtlar sunuyor.

Günümüzde Dünya, Güneş Sistemi'nde levha tektoniğine sahip tek gezegendir. Bu süreç, gezegenin çevresinin, ikliminin ve kimyasal yapısının dengelenmesine katkıda bulunmuş, yaşamın gelişmesine yardımcı olmuş ve muhtemelen erken yaşamın ortaya çıkmasına yol açan reaksiyonları tetiklemiştir.

Kaynak: https://nld.com.vn/bi-an-hanh-tinh-bi-phan-doi-giua-he-mat-troi-196250121112355789.htm