Dưới ngòi bút của TS Phạm Thị Kiều Ly và nét vẽ của họa sĩ Tạ Huy Long, tác phẩm đưa người đọc đi qua hơn 4 thế kỷ lịch sử ngôn ngữ, nơi những con chữ đầu tiên mang âm hưởng Việt được hình thành từ cuộc gặp gỡ giữa hai nền văn hóa Đông-Tây. Cuốn sách đã đoạt giải B Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ VII, năm 2024.

Điểm độc đáo của cuốn sách là cách kể chuyện theo hai tuyến song hành trong “Đắc Lộ ký sự” và “Chữ quốc ngữ ký sự” tạo nên một cấu trúc hài hòa giữa hư cấu và hiện thực, lịch sử và cảm xúc. Tác phẩm giúp người đọc hiểu rằng chữ quốc ngữ không phải bỗng nhiên xuất hiện mà là kết tinh của một quá trình giao lưu, lao động trí tuệ và tình yêu ngôn ngữ kéo dài hàng trăm năm.

Bìa cuốn sách.

Bước vào phần đầu “Đắc Lộ ký sự”, cuốn sách tái hiện hành trình cha Đắc Lộ (Alexandre de Rhodes) khám phá đất nước Việt Nam. Qua lời kể ở ngôi thứ nhất, độc giả theo chân ông từ những ngày đầu đặt chân đến xứ Đàng Trong, Đàng Ngoài vào thế kỷ 17. Ông nhanh chóng bị cuốn hút bởi bối cảnh giao thoa văn hóa sôi động, vừa kỳ bí vừa gần gũi: “Trước mắt tôi hiện ra một vùng đất trù phú, cũng có 4 mùa trong năm như ở châu Âu. Mỗi năm lại có một mùa nước lũ ngập khắp xứ. Tuy vậy, nước lũ làm cho không khí mát mẻ giữa những ngày nóng nực và bồi thêm phù sa giúp cho vùng đất này phì nhiêu hơn”.

Cha Đắc Lộ trong truyện không chỉ là một học giả nghiêm túc mà còn có tình yêu sâu sắc với ngôn ngữ và con người Việt Nam. Ông học tiếng Việt, ghi chép, so sánh, thử nghiệm và dần tạo lập nên bộ ký hiệu chữ viết Latin cho tiếng Việt. Những cuộc đối thoại giữa ông và người bản xứ, giữa ông và các giáo sĩ khác được xây dựng chân thực giúp người đọc hiểu rằng quá trình “sáng tạo chữ quốc ngữ” là hành trình nghiêm túc của nhiều người, nhiều thế hệ xây đắp nên.

Song song với đó, ở phần hai-“Chữ quốc ngữ ký sự”, tác giả đưa người đọc ngược dòng lịch sử khám phá hành trình từ khi chữ quốc ngữ được manh nha sử dụng trong các nhà thờ, chủng viện cho đến khi nó lan rộng trong đời sống. Ban đầu, chữ quốc ngữ là công cụ truyền giáo, truyền tri thức mạnh mẽ, nhưng rồi với sức lan tỏa nhanh chóng, dễ viết, dễ nhớ, nó trở thành văn tự chính thức của Việt Nam sau khi giành độc lập năm 1945.

Điểm làm nên sức hút cho cuốn sách chính là minh họa tài tình của họa sĩ Tạ Huy Long. Mỗi trang sách là một bức tranh kết hợp giữa mỹ cảm hội họa truyền thống và ngôn ngữ đồ họa đương đại. Họa sĩ đã sử dụng màu sắc tối giản với chỉ hai gam chủ đạo là xanh lá cây già và nâu sepia nhưng được xử lý với sắc độ đậm nhạt tinh tế, tạo nên không gian hoài cổ, sâu lắng. Màu xanh lá cây già gợi hình ảnh rừng rậm nhiệt đới, mái nhà mộc mạc, còn màu nâu sepia gợi cảm giác của đất đai, làn da cháy nắng và bụi thời gian của những trang sách cũ.

Họa sĩ Tạ Huy Long tập trung vào ánh sáng, nét mặt và nhịp chuyển động để kể lại câu chuyện bằng hình ảnh nhiều hơn. Chính sự tiết chế ấy khiến cho từng khung hình trở nên cô đọng và gợi cảm xúc. Qua từng nét vẽ, người đọc cảm nhận được cái nóng ẩm của vùng nhiệt đới hay sự yên tĩnh của những đêm Alexandre de Rhodes ngồi chép chữ dưới ánh đèn dầu.

Nhờ sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nghiên cứu học thuật và nghệ thuật minh họa, “Hành trình sáng tạo chữ quốc ngữ” không chỉ đơn thuần là một cuốn tranh truyện mà còn truyền tải bài học lịch sử, tình yêu tiếng Việt bằng hình ảnh. Đúng như mong ước của tác giả thể hiện qua cuốn sách: “Thông qua câu chuyện về lịch sử hình thành chữ quốc ngữ, chúng tôi mong truyền thêm cho bạn đọc tình yêu đối với tiếng Việt, với thứ ngôn ngữ rất đẹp của chúng ta”.

Nguồn: https://www.qdnd.vn/van-hoa/sach/truyen-cam-hung-tinh-yeu-tieng-viet-1013593