Bảo đảm an ninh con người trong bối cảnh biến đổi toàn cầu

Nhân Ngày Nhân quyền Quốc tế 10/12, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo “An ninh con người trong bối cảnh biến đổi toàn cầu”. Các đại biểu dự Hội thảo đã tập trung thảo luận những nguy cơ, thách thức mới đối với an ninh con người và gợi mở các giải pháp chính sách cho Việt Nam.

Tiến sĩ Nguyễn Đình Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu con người, gia đình và giới phát biểu đề dẫn Hội thảo. 

Phát biểu tại hội thảo, Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, những năm gần đây, thiên tai, bão lũ, hạn hán, dịch bệnh gia tăng nhanh chóng trên quy mô toàn cầu cũng như ở Việt Nam. Cùng với đó, suy thoái môi trường, biến đổi khí hậu và các vấn đề xã hội phát sinh đang làm cho an ninh con người trở nên mong manh, phức tạp hơn. Điều này đặt ra những thách thức chưa từng có đối với khả năng ứng phó của các quốc gia, cộng đồng và từng người dân, nhất là các nhóm dễ bị tổn thương.

Tiếp cận vấn đề an ninh con người cho phép nhìn một cách tổng thể, hệ thống và sâu sắc hơn về các mối nguy cơ đe dọa con người hiện nay, từ các công nghệ mới nổi, sự xuống cấp về đạo đức xã hội, suy thoái môi trường cho đến những vi phạm quyền cá nhân. Từ đó, các nhà hoạch định chính sách có thể xây dựng giải pháp phù hợp, bảo đảm hài hòa giữa an ninh con người và an ninh quốc gia, giữa phát triển con người với phát triển đất nước, giữa thực thi quyền con người với bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia, dân tộc.

“Đối với Việt Nam, con người luôn được đặt ở vị trí trung tâm, vừa là chủ thể, là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. Đây là quan điểm xuyên suốt trong đường lối của Đảng và Nhà nước qua các kỳ Đại hội. Vì vậy, bảo đảm an ninh con người không chỉ là một mục tiêu cần hướng tới, mà còn là điều kiện tiên quyết để đất nước phát triển nhanh và bền vững”, Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh nhấn mạnh.

Làm rõ thêm bối cảnh và yêu cầu đặt ra, Tiến sĩ Nguyễn Đình Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới cho biết, Việt Nam đang thực hiện nhất quán chủ trương “lấy con người làm trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu và là động lực phát triển” trong các văn kiện của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết Đại hội XIII và dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV. Trong bối cảnh đó, bảo đảm an ninh con người không chỉ là nghĩa vụ quốc tế của một quốc gia có trách nhiệm trong cộng đồng thế giới, mà còn là đòi hỏi nội tại của chiến lược phát triển quốc gia.

Hiện nay, Việt Nam đang chịu tác động của nhiều xu hướng lớn như: Biến đổi khí hậu và thiên tai cực đoan; già hóa dân số tăng nhanh; chuyển dịch lao động; tốc độ đô thị hóa mạnh; chuyển đổi số diễn ra sâu rộng; cùng những biến đổi trong cấu trúc gia đình và cộng đồng. Những yếu tố này vừa mở ra cơ hội phát triển mới, vừa đặt ra các nguy cơ, rủi ro mới đối với an ninh con người, đòi hỏi phải kịp thời cập nhật lý luận, nhận diện thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.

Tiến sĩ Nguyễn Đình Tuấn cho biết, Viện Nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới đã, đang và sẽ triển khai nhiều hướng nghiên cứu gắn trực tiếp với chủ đề an ninh con người như: Làm rõ thêm các vấn đề lý luận về an ninh con người; phân tích mối quan hệ giữa biến đổi dân số, nghèo đói và an ninh con người; đánh giá tác động của chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn tới đời sống, quyền riêng tư và an ninh cá nhân; nghiên cứu, đề xuất mô hình chính sách an ninh con người phù hợp với điều kiện Việt Nam, có tham khảo kinh nghiệm quốc tế và gắn với thực tiễn trong nước.

Quang cảnh Hội thảo. 

Từ góc nhìn so sánh quốc tế, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Thái, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phân tích trường hợp Nhật Bản là một quốc gia đang đối mặt với tình trạng dân số siêu già. Nhật Bản phải giải quyết nhiều thách thức đặt ra đối với an ninh con người như thiếu hụt lao động, gánh nặng tài khóa cho hệ thống an sinh xã hội, sức ép lên hệ thống y tế, môi trường sống của người cao tuổi và sự gắn kết giữa các thế hệ trong cộng đồng.

Để thích ứng, Nhật Bản đã liên tục điều chỉnh mô hình phát triển, tiến hành cải cách hệ thống an sinh xã hội, khuyến khích mở rộng lực lượng lao động, đặc biệt là lao động nữ và người cao tuổi; thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong chăm sóc sức khỏe và dịch vụ xã hội; xây dựng các mô hình cộng đồng hỗ trợ người cao tuổi sống độc lập, an toàn. Những chính sách này đã giúp giảm thiểu phần nào rủi ro, song vẫn chưa thể giải quyết triệt để các bất cân đối giữa các thế hệ và áp lực ngân sách trong dài hạn.

Từ kinh nghiệm của Nhật Bản, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Thái cho rằng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi nhân khẩu học nhanh với tốc độ già hóa dân số ngày càng rõ nét, cần chủ động chuẩn bị sớm về thể chế, nguồn lực, cơ sở hạ tầng, công nghệ và nền tảng văn hóa cộng đồng. Nếu có chiến lược phù hợp, thách thức già hóa dân số có thể được chuyển hóa thành động lực để xây dựng một xã hội bao trùm hơn, an toàn hơn và nhân văn hơn, qua đó củng cố an ninh con người trên nền tảng phát triển bền vững.

Tại hội thảo, các nhà nghiên cứu và nhà quản lý đã trao đổi, chia sẻ nhiều góc nhìn, kinh nghiệm thực tiễn về an ninh con người trước những biến đổi nhanh chóng của thế giới. Các tham luận tập trung nhận diện rõ hơn những thách thức đối với an ninh con người tại Việt Nam trong bối cảnh mới, đồng thời gợi mở một số định hướng và giải pháp nhằm nâng cao năng lực ứng phó của Nhà nước, cộng đồng và từng người dân.

Nguồn: https://baotintuc.vn/xa-hoi/bao-dam-an-ninh-con-nguoi-trong-boi-canh-bien-doi-toan-cau-20251210114211695.htm