Bí mật sinh học khiến bí ngô phình to như ô tô, còn việt quất nhỏ xíu

bí ngô - Ảnh 1. — Bí ngô sở hữu những đặc điểm sinh học đặc biệt, bao gồm khả năng tăng trưởng không giới hạn đến lớp vỏ đàn hồi và hệ mạch dẫn “siêu tốc”, giúp chúng trở thành “gã khổng lồ” của thế giới thực vật - Ảnh: Wiktor Dabkowski/dpa/Corbis

Mỗi mùa thu, những quả bí ngô khổng lồ nặng hơn 1 tấn lại xuất hiện khiến người ta kinh ngạc, trong khi việt quất lớn nhất thế giới chỉ nặng chưa tới 30 gram. Vì sao cùng là trái cây, mà một loài có thể phình to kỷ lục, còn loài kia thì mãi nhỏ xíu?

Theo các nhà khoa học thực vật, bí ngô (vốn là một loại quả thuộc họ bầu bí) sở hữu những đặc điểm sinh học hiếm có cho phép chúng phát triển đến kích thước "khổng lồ", điều mà các loại trái cây khác, như táo hay việt quất, không thể làm được.

Bí ngô khổng lồ thuộc giống Cucurbita maxima, thường là các dòng "Atlantic Giant" hay "Mammoth", được lai tạo qua nhiều thế hệ để tăng kích cỡ. Điểm mấu chốt là chúng là cây "indeterminate", tức không có giới hạn tăng trưởng tự nhiên. Trong khi nhiều loài cây (gọi là "determinate") sẽ ngừng phát triển khi đạt kích thước nhất định, thì bí ngô cứ thế mà lớn mãi nếu điều kiện cho phép.

Giáo sư Vikram Baliga, chuyên gia nông học tại Đại học Texas Tech, giải thích: "Khi cây cần thêm năng lượng để nuôi quả, nó chỉ việc mọc thêm lá và thân. Không có 'điểm nghẽn di truyền' nào buộc nó phải dừng lại".

bí ngô - Ảnh 2. — Những quả bí ngô chọn mang đi thi thường được chăm sóc đặc biệt - Ảnh: Shelby Lum

Theo Live Science, người trồng bí khổng lồ thường ngắt bỏ toàn bộ những quả khác, chỉ giữ lại một quả trên dây. Khi đó, mọi dinh dưỡng cây hấp thu đều dồn hết vào "đứa con duy nhất", khiến nó phình to với tốc độ khó tin, có thể tăng đến 20kg mỗi ngày trong giai đoạn cao điểm.

Về mặt lý thuyết, cách này cũng có thể áp dụng với các loại quả khác như đào hay táo, nhưng khi trọng lượng tăng quá lớn, chúng sẽ rụng khỏi cành vì trọng lực. Bí ngô lại khác, chúng nằm trên mặt đất nên không sợ rơi hay gãy.

Một lợi thế khác của bí ngô là vỏ cứng nhưng đàn hồi, cho phép nó giãn nở mà không bị nứt. Nếu vỏ quá mềm, quả sẽ tự "sụp đổ" dưới sức nặng của chính mình; còn nếu quá cứng, nó sẽ nứt vỡ khi phát triển. Người trồng phải điều chỉnh ánh nắng, nhiệt độ và độ ẩm để vỏ bí giữ được "độ dẻo" vừa đủ cho quá trình phình to.

Nhà sinh vật học Jessica Savage, Đại học Minnesota Duluth, cho biết bí ngô khổng lồ còn có hệ thống mạch dẫn "siêu cường", với nhiều mô phloem hơn các loại bí thông thường. Điều này giúp vận chuyển đường và dưỡng chất đến quả nhanh hơn, giống như mở thêm nhiều "làn đường cao tốc" cho dòng năng lượng.

Dù mang nhiều lợi thế sinh học, bí ngô khổng lồ là kết quả của hàng thế kỷ lai tạo chọn lọc, nơi con người chỉ giữ lại những cá thể có tiềm năng to lớn hơn. Khác với các loại quả được chọn lọc vì vị ngọt hay màu sắc, bí ngô khổng lồ được "nhân giống" đơn thuần vì kích thước.

Nhờ đó, mỗi mùa thu, những "gã khổng lồ cam" lại xuất hiện tại các hội chợ nông sản Mỹ, nơi một quả bí có thể nặng hơn cả một chiếc ô tô con.

Các chuyên gia tin rằng giới hạn của bí ngô vẫn chưa dừng lại. "Có thể một ngày nào đó, chúng ta sẽ thấy một quả bí nặng tới 2 tấn", giáo sư Savage nói. "Con người vẫn đang tìm cách khiến chúng lớn hơn nữa".

Trở lại chủ đề

MINH HẢI

Nguồn: https://tuoitre.vn/bi-mat-sinh-hoc-khien-bi-ngo-phinh-to-nhu-o-to-con-viet-quat-nho-xiu-20251028100016145.htm