Cần sớm có một chiến lược bài bản đưa trí tuệ nhân tạo vào trường học

Trí tuệ nhân tạo (AI) gần đây đã tạo ra những tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực, trong đó có giáo dục. Đã đến lúc cần xem xét việc đưa năng lực trí tuệ nhân tạo vào nhà trường một cách bài bản, hướng tới việc xây dựng khung năng lực AI quốc gia, và phát triển đội ngũ người học có khả năng làm chủ AI sáng tạo và có trách nhiệm.

Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo trong trường học và thách thức cần giải quyết

Những năm gần đây, tốc độ tiếp cận trí tuệ nhân tạo trong cộng đồng học sinh, sinh viên tăng nhanh vượt bậc. Số liệu được đưa ra tại hội thảo “Phát triển năng lực Trí tuệ nhân tạo cho người học” tại Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn sáng 28/10 cho thấy, qua khảo sát với khoảng 500 sinh viên thuộc nhiều khóa học tại các trường đại học trên địa bàn Hà Nội, 98,9% sinh viên được hỏi cho biết có sử dụng AI trong học tập hoặc giải trí.

Thống kê cũng cho thấy hiện có khoảng 15% trường học ở các thành phố lớn của Việt Nam đã ứng dụng AI trong giảng dạy, trong đó Hà Nội đạt tỷ lệ khoảng 25% và thành phố Hồ Chí Minh khoảng 30%. Các môn học được hỗ trợ nhiều nhất bởi AI là: Toán, tiếng Anh, Khoa học và Tin học. Đáng chú ý, không chỉ sinh viên mà nhiều học sinh trung học cơ sở, thậm chí học sinh bậc tiểu học cũng đã biết chủ động sử dụng AI như một công tập hiệu quả.

GS, TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho biết đã thực hiện một khảo sát phục vụ cho việc xây dựng Khung năng lực Trí tuệ nhân tạo - AI cho người học được thực hiện với hơn 11 nghìn học sinh trung học cơ sở vào cuối năm 2023. Trong số học sinh tham gia trả lời câu hỏi, có 87% biết về Trí tuệ nhân tạo - AI ở một mức độ nào đó (như tiếp cận, dùng thử trong vui chơi, học tập,…). Tại đây các em cũng đã đưa ra đánh giá là việc sử dụng Trí tuệ nhân tạo - AI rất hiệu quả.

GS, TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo (Ảnh: HÀ TUẤN)

Còn đối với giáo viên, thì thông qua khảo sát với gần 35.000 giáo viên trung học cơ sở và trung học phổ thông đã được thực hiện vào cuối năm 2024, đã có 76% giáo viên đã từng sử dụng Trí tuệ nhân tạo - AI trong dạy học và các thầy cô đánh giá mức hiệu quả khá cao.

GS, TS Lê Anh Vinh cũng cung cấp thông tin, các học sinh và giáo viên đã chỉ ra những khó khăn, hạn chế khi sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Theo đó, học sinh đánh giá có 3 khó khăn chính. Thứ nhất là hạn chế về kiến thức; thứ hai là hạn chế về trang thiết bị công nghệ ở trong nhà trường; thứ ba, cũng là vấn đề khó khăn nhất, đó là sự thiếu hướng dẫn từ giáo viên. Phần lớn em sẽ tự học, tự tiếp cận, sự tham gia hướng dẫn của giáo viên là tương đối thấp.

Đối với giáo viên, các thầy cô cho biết hầu hết cũng là tự học, tự tiếp cận công nghệ trí tuệ nhân tạo. Một số người có thể đã được tham gia tập huấn trong các khóa của Bộ, Sở Giáo dục và Đào tạo, và khoảng 30% được tập huấn trong các khóa tập huấn do nhà trường tự tổ chức, hoặc phối hợp các đối tác về công nghệ bên ngoài.

Các thầy cô cho rằng thách thức lớn nhất khi tích hợp AI vào trong giảng dạy vẫn là câu chuyện thiếu đào tạo và hỗ trợ, bên cạnh đó là những vấn đề như lo ngại về quyền riêng tư, bảo mật dữ liệu, độ chính xác và độ tin cậy của công cụ AI.

“Như vậy, chúng ta thấy rằng nếu như không đưa việc giáo dục AI một cách có hệ thống, bài bản vào trong nhà trường phổ thông thì thực tế diễn ra vẫn rất sôi động, các thầy cô, học sinh ở trong nhà trường vẫn có thể sử dụng cho việc học tập. Tuy nhiên, nếu không cung cấp thông tin đầy đủ, có cách giáo dục phù hợp thì việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong nhà trường sẽ không đạt được hiệu quả như mong muốn”, GS, TS Lê Anh Vinh nhấn mạnh.

Chia sẻ về ứng dụng trí tuệ nhân tạo tại trường phổ thông, Hiệu trưởng Trường trung học phổ thông chuyên Chu Văn An (Hà Nội) Nguyễn Thị Nhiếp cho rằng, trí tuệ nhân tạo giờ đây đã là một xu hướng và có rất nhiều mặt tích cực, do đó, không thể cấm học sinh sử dụng sử dụng. “Điều quan trọng là chúng ta định hướng cho học trò biết khai thác như thế nào và để các em làm được điều đó thì người quan trọng nhất, cũng là bộ lọc quan trọng nhất chính là đội ngũ thầy cô giáo”, TS Nguyễn Thị Nhiếp nói.

Tại Trường trung học phổ thông chuyên Chu Văn An, từ năm học 2024-2025 đến thời điểm này đã có ít nhất 2 lần tổ chức tập huấn cho giáo viên về khai thác khả năng ứng dụng AI vào trong các hoạt động giảng dạy. “Khi giáo viên có một cái nền vững thì chính họ sẽ là những người dạy lại cho học sinh, hướng dẫn cho học sinh cái cách khai thác ứng dụng AI một cách minh bạch, hiệu quả và đặc biệt là sử dụng AI có đạo đức nhất”, cô Nguyễn Thị Nhiếp chia sẻ.

Hiệu trưởng Trường trung học phổ thông chuyên Chu Văn An (Hà Nội) Nguyễn Thị Nhiếp

Tuy nhiên, Hiệu trưởng ngôi trường hàng đầu của Hà Nội cũng bày tỏ sự trăn trở về việc làm thế nào tránh được tình trạng học sinh lạm dụng sử dụng Trí tuệ nhân tạo - AI làm ảnh hưởng đến sự phát triển tư duy, sự sáng tạo của các em trong quá trình học tập.

“Để có thể ngăn chặn những mặt tiêu cực của trí tuệ nhân tạo học sinh, theo suy nghĩ và quan sát từ thực tế, tôi nghĩ vẫn phải có vai trò thầy cô. Và để làm được điều đó thì thầy cô chúng tôi phải được đào tạo một cách bài bản, phải biết bản chất của AI là gì, đạo đức AI như thế nào... Trên cơ sở những gì được học, được đào tạo bồi dưỡng thì chúng tôi mới là những người tiếp tục rèn dạy học sinh về những điều đó được”, cô Nguyễn Thị Nhiếp bày tỏ và cho rằng phải xác định mục tiêu về năng lực phát triển AI cho từng đối tượng, từ giáo viên, học sinh và mỗi nhà trường.

TS Lê Linh Lương, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ blockchain và Trí tuệ nhân tạo

Theo TS Lê Linh Lương, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ blockchain và Trí tuệ nhân tạo, cùng với cái việc AI trở nên quá phổ biến thì điều mà những người làm giáo dục và công nghệ đối mặt không phải là trả lời câu hỏi là "có nên dùng AI hay không" mà cần phải trả lời cái câu hỏi là chúng ta "có đang đào tạo người sử dụng AI, hay người làm chủ AI".

Trí tuệ nhân tạo không còn là công nghệ nữa mà đã phát triển thành năng lực những người lao động hiện tại hay tương lai cần phải trang bị. Các nước phát triển tiên tiến trên thế giới đều đã có các chính sách giáo dục phát triển mạnh mẽ để hỗ trợ phát triển năng lực trí tuệ nhân tạo.

"Trong thực tế là chúng ta đã ứng dụng AI rất mạnh nhưng trong giáo dục vẫn còn gặp những khó khăn. Cần phải đẩy mạnh việc ứng dụng AI và tăng năng lực sử dụng AI. Không thể dừng lại ở việc hiểu AI là gì mà cần đưa AI vào quy trình dạy học thực chất, có tiêu chuẩn, và phải có cái sự đánh giá về đầu ra", TS Lê Linh Lương nêu lên.

Sớm đưa trí tuệ nhân tạo vào nhà trường

Sự phát triển đột phá của trí tuệ nhân tạo (AI) trong thời gian gần đây đã tạo ra những tác động mạnh mẽ, sâu rộng đến hầu hết các lĩnh vực, trong đó có giáo dục. Theo PGS, TS Hoàng Minh Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, giáo dục là một lĩnh vực sẽ chịu tác động mạnh nhất, cũng sẽ là lĩnh vực được lợi nhiều nhất từ việc khai thác ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị cũng đã nêu rất rõ, chuyển đổi số toàn diện phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo, trong đó khẳng định việc phải nâng cao chuẩn năng lực số và trí nhân tạo cho đội ngũ nhà giáo và người học tất cả các cấp học, và đưa nội dung này vào trong chương trình giáo dục ở tất cả cấp học.

PGS, TS Hoàng Minh Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội

"Sinh viên ngày nay ra trường chắc chắn là yêu cầu về năng lực sẽ rất khác trước. Trước đây, sinh viên ra trường cần đáp ứng yêu cầu về năng lực sử dụng máy tính, là công cụ tối thiểu để có thể làm việc, thì sinh viên thời nay ra trường bên cạnh phương pháp luận, cần có kiến thức nền tảng trí tuệ nhân tạo, năng lực số", PGS, TS Hoàng Minh Sơn nói và cho rằng cần đưa ngay trí tuệ nhân tạo vào quá trình dạy và học. Việc này không chỉ là nhằm đáp ứng sự biến động của thị trường lao động hay đáp ứng yêu cầu công việc khi ra trường mà để sinh viên được sử dụng những công cụ mới nhất, khai thác hiệu quả trong quá trình học để nâng cao chất lượng quá trình học tập, thông qua đó, năng lực cũng được hình thành và được nâng lên.

Do đó, triển khai phát triển năng lực số, năng lực trí tuệ nhân tạo cho sinh viên cần phải triển khai sớm, từ bậc đại học, và nếu có thể, phải triển khai sớm hơn ở bậc phổ thông.

Theo PGS Hoàng Minh Sơn, Đại học Quốc gia Hà Nội đặt ra định hướng phát triển ứng dụng công nghệ số và Trí tuệ nhân tạo là một trong trụ cột về chiến lược phát triển đến năm 2530, tầm nhìn 2045. Ông hy vọng từ các cơ sở giáo dục đại học sẽ xây dựng được một cái mô hình để phát triển năng lực số năng lực trí tuệ nhân tạo cho đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên và cho sinh viên ở tất cả các trường đại học, trường phổ thông, cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

PGS, TS Đỗ Văn Hùng, Trưởng khoa Thông tin-Thư viện, Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn

PGS, TS Đỗ Văn Hùng, Trưởng khoa Thông tin-Thư viện, Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thông tin, trên cơ sở tham vấn chuyên gia, nhà nghiên cứu, giảng viên, sinh viên, tham chiếu Khung năng lực số và AI quốc tế đang được sử dụng rộng rãi, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã phối hợp đơn vị đối tác xây dựng Khung năng lực trí tuệ nhân tạo cho sinh viên đại học.

Khung năng lực AI được xây dựng với mục tiêu làm nền tảng cho việc phát triển chương trình đào tạo, trang bị cho sinh viên đại học khả năng sử dụng, đánh giá, sáng tạo và ứng xử có trách nhiệm với công nghệ AI trong học tập, nghiên cứu.

Với tài liệu này, các cơ sở đào tạo, giảng viên, sinh viên có thể định hướng học tập, phát triển kỹ năng AI và thích ứng hiệu quả với bối cảnh chuyển đổi số, biến AI thành trợ thủ đắc lực nhưng không quá lệ thuộc vào AI.

THANH XUÂN

Nguồn: https://nhandan.vn/can-som-co-mot-chien-luoc-bai-ban-dua-tri-tue-nhan-tao-vao-truong-hoc-post918695.html