Trong bối cảnh nhiều địa phương đang đứng trước yêu cầu phải đổi mới mô hình tăng trưởng, tìm kiếm hướng phát triển kinh tế bền vững, gắn với nâng cao đời sống người dân, du lịch cộng đồng đang dần khẳng định vai trò là một trong những giải pháp phù hợp và hiệu quả. Tại Lạng Sơn, loại hình du lịch này không chỉ được xem là hướng đi mới của ngành du lịch địa phương mà còn là "chìa khóa" quan trọng góp phần tạo sinh kế, giải quyết việc làm và giảm nghèo bền vững cho người dân khu vực nông thôn, miền núi.
Du lịch cộng đồng được phát triển trên nền tảng khai thác các giá trị văn hóa truyền thống, cảnh quan thiên nhiên và đời sống sinh hoạt đặc trưng của cộng đồng dân cư bản địa. Thay vì đầu tư những khu nghỉ dưỡng quy mô lớn, mô hình này khuyến khích người dân tham gia trực tiếp vào chuỗi hoạt động du lịch thông qua việc cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực, trải nghiệm văn hóa, lao động sản xuất và sinh hoạt thường ngày. Qua đó, du lịch không chỉ mang lại nguồn thu mà còn góp phần gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tạo động lực để cộng đồng cùng chung tay phát triển.
Thực tiễn triển khai tại Lạng Sơn cho thấy, du lịch cộng đồng không đơn thuần là một sản phẩm du lịch mà đã trở thành một giải pháp kinh tế có tính lan tỏa cao, đặc biệt ở những địa bàn còn nhiều khó khăn. Nhờ tận dụng hiệu quả lợi thế sẵn có, nhiều vùng quê trước đây chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp truyền thống, thu nhập bấp bênh, nay từng bước chuyển mình, hình thành các điểm đến hấp dẫn, thu hút du khách trong và ngoài nước.
Một trong những địa phương tiêu biểu cho sự chuyển đổi này là xã Bắc Sơn. Những năm gần đây, người dân trên địa bàn xã đã chủ động tham gia phát triển du lịch cộng đồng, coi đây là hướng đi lâu dài để cải thiện thu nhập. Tiêu biểu là gia đình ông Dương Công Trích, một trong những hộ tiên phong mạnh dạn chuyển đổi mô hình sinh kế.
Năm 2010, khi du lịch cộng đồng còn là khái niệm khá mới mẻ tại địa phương, ông Trích đã chủ động vay vốn, từng bước chuyển từ chăn nuôi, trồng trọt sang đầu tư phát triển dịch vụ du lịch. Từ những căn nhà sàn truyền thống, gia đình ông cải tạo, nâng cấp để đón khách lưu trú, đồng thời giữ gìn không gian sinh hoạt, nếp sống đặc trưng của người dân địa phương.
Chia sẻ về quyết định táo bạo này, ông Dương Công Trích cho biết: "Kinh doanh homestay không chỉ mang lại thu nhập cho gia đình mà còn tạo việc làm cho bà con trong thôn bản, góp phần giảm nghèo. Thu nhập từ làm du lịch cao hơn nhiều so với sản xuất nông nghiệp. Chỉ cần mỗi tháng đón 2–3 đoàn khách là đã tương đương với cả năm làm ruộng. Chính điều đó đã tạo động lực để gia đình tôi tiếp tục đầu tư, mở rộng hoạt động du lịch".
Từ vài hộ ban đầu, đến nay, làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn đã có 12 cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú, từng bước hình thành một điểm đến có thương hiệu trên bản đồ du lịch của tỉnh. Du lịch cộng đồng tại đây không chỉ mang lại nguồn thu ổn định cho các hộ tham gia mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa, khuyến khích người dân gìn giữ kiến trúc nhà sàn truyền thống, bảo tồn các giá trị văn hóa bản địa.
Theo ông Trịnh Minh Tuấn, Chủ tịch UBND xã Bắc Sơn, du lịch cộng đồng đã và đang mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho địa phương. Trước hết, mô hình này giúp giải quyết việc làm tại chỗ cho người dân, tạo nguồn thu nhập đa dạng thông qua các dịch vụ lưu trú, ẩm thực, hướng dẫn trải nghiệm và bán sản phẩm địa phương. Quan trọng hơn, hoạt động du lịch còn góp phần nâng cao ý thức gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong cộng đồng.
Chỉ tính riêng 11 tháng đầu năm 2025, làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn đã đón gần 16.000 lượt khách đến tham quan, trải nghiệm; trong đó có gần 1.000 lượt khách lưu trú qua đêm. Những con số này không chỉ phản ánh sức hút ngày càng lớn của điểm đến mà còn cho thấy hiệu quả rõ nét của việc phát triển du lịch gắn với cộng đồng dân cư.
Không chỉ Bắc Sơn, xã Hữu Liên cũng được xem là một trong những "điểm sáng" của tỉnh Lạng Sơn trong phát triển du lịch cộng đồng. Với cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, không khí trong lành và đời sống văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc, Hữu Liên trở thành điểm đến hấp dẫn đối với du khách yêu thích trải nghiệm, khám phá.
Đến với làng du lịch cộng đồng Hữu Liên, du khách không chỉ được hòa mình vào thiên nhiên mà còn có cơ hội trực tiếp tham gia các hoạt động sinh hoạt cùng người dân địa phương, thưởng thức những làn điệu hát then truyền thống, trải nghiệm ẩm thực bản địa với các món ăn đặc trưng như bánh chưng cẩm, lạp sườn, ốc núi, cá suối nướng…
Gia đình chị Lèo Thị Thim là một trong những hộ đầu tiên của xã Hữu Liên tham gia xây dựng mô hình nhà nghỉ lưu trú homestay với tên gọi Homestay Rừng Xanh. Trước đây, sinh kế của gia đình chị chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp, thu nhập không ổn định. Năm 2017, khi được chính quyền địa phương tuyên truyền, vận động phát triển du lịch cộng đồng, gia đình chị đã mạnh dạn vay 50 triệu đồng để sửa chữa, cải tạo ngôi nhà sàn truyền thống, thiết kế thêm các phòng nghỉ phục vụ khách du lịch.
Đến năm 2020, nhận thấy nhu cầu của du khách ngày càng tăng, gia đình chị tiếp tục đầu tư xây dựng thêm một homestay mới, đồng thời mở rộng các dịch vụ trải nghiệm như ngâm chân, tắm thuốc nam của người Dao, gói bánh chưng đen, bánh bí đỏ, chèo thuyền kayak trên hồ… Hiện nay, hai homestay của gia đình chị Thim hoạt động ổn định, trung bình mỗi tháng đón từ 180 đến 200 lượt khách. Sau khi trừ chi phí, thu nhập đạt khoảng 45 triệu đồng/tháng.
Thành công của những mô hình tiên phong như gia đình chị Thim đã tạo động lực để nhiều hộ dân khác trên địa bàn xã Hữu Liên tham gia phát triển du lịch. Sau hơn 8 năm triển khai, đến nay làng du lịch cộng đồng Hữu Liên đã có 36 homestay phục vụ du khách, hình thành chuỗi dịch vụ ngày càng đa dạng, chuyên nghiệp.
Theo ông Khổng Hồng Minh, Phó Chủ tịch UBND xã Hữu Liên, trước đây đời sống của người dân, nhất là ở các thôn vùng sâu, vùng xa, còn gặp nhiều khó khăn do phụ thuộc chủ yếu vào sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, nhờ tận dụng lợi thế về cảnh quan thiên nhiên và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc, địa phương đã từng bước hình thành nhiều sản phẩm du lịch hấp dẫn như thổ cẩm, thảo dược, rượu truyền thống, ẩm thực bản địa…
Du lịch cộng đồng đã giúp người dân có việc làm ngay tại quê hương, nâng cao thu nhập, nhiều hộ vươn lên thoát nghèo. Từ đầu năm đến nay, làng du lịch cộng đồng Hữu Liên đã đón trên 42.000 lượt khách, doanh thu từ du lịch ước đạt hơn 15,3 tỷ đồng. Thu nhập bình quân đầu người năm 2025 ước đạt 42 triệu đồng, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 4,2%.
Bên cạnh Hữu Liên và Quỳnh Sơn, trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn hiện có thêm 4 làng du lịch cộng đồng được UBND tỉnh công nhận, gồm: làng du lịch cộng đồng xã Yên Thịnh cũ (nay thuộc xã Hữu Liên), làng du lịch cộng đồng xã Vũ Lăng, làng du lịch cộng đồng xã Mông Ân (huyện Bình Gia cũ, nay là xã Bình Gia) và làng du lịch cộng đồng xã Chiến Thắng (huyện Bắc Sơn cũ, nay là xã Vũ Lễ). Nhiều điểm sau khi được đầu tư, đưa vào khai thác đã phát huy hiệu quả rõ rệt.
Thực tế cho thấy, khi người dân làm du lịch bằng chính bản sắc văn hóa của mình, họ không chỉ gìn giữ được truyền thống mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế bền vững. Du lịch cộng đồng vì thế trở thành "cầu nối" hài hòa giữa bảo tồn và phát triển.
Ghi nhận những nỗ lực đó, năm 2025, điểm du lịch cộng đồng Hữu Liên và Yên Thịnh vinh dự được trao Giải thưởng Du lịch ASEAN ở các hạng mục Làng du lịch cộng đồng và Cụm homestay. Đặc biệt, Làng văn hóa du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn được Tổ chức Du lịch Thế giới Liên hợp quốc (UN Tourism) công nhận là Làng du lịch tốt nhất năm 2025. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực của chính quyền và người dân địa phương trong phát triển du lịch bền vững.
Để đạt được những kết quả trên, thời gian qua, ngành du lịch tỉnh Lạng Sơn đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó, chú trọng hỗ trợ đầu tư kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật tại các điểm du lịch; tổ chức các lớp tập huấn nâng cao kỹ năng cho các hộ tham gia kinh doanh du lịch cộng đồng; hỗ trợ trang thiết bị, dụng cụ nhằm chuẩn hóa dịch vụ ăn uống, lưu trú; xây dựng các mô hình dịch vụ trải nghiệm cho du khách.
Từ năm 2023 đến nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp với các địa phương tuyên truyền, vận động các hộ dân đăng ký tham gia mô hình nhà dân có phòng cho thuê đạt tiêu chuẩn ASEAN; đồng thời nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng hệ thống biển chỉ dẫn, cải thiện hạ tầng phục vụ du lịch. Hàng chục tỷ đồng đã được huy động từ ngân sách nhà nước và nguồn lực xã hội hóa để đầu tư cho các điểm du lịch cộng đồng.
Đặc biệt, ngành chức năng đã tổ chức hơn 10 lớp tập huấn cho người dân về các tiêu chí du lịch ASEAN như điều kiện nhà ở, vệ sinh an toàn thực phẩm, kỹ năng giao tiếp, nghiệp vụ buồng, bàn, lễ tân. Nhiều hộ dân còn được tạo điều kiện tham quan, học tập kinh nghiệm tại các điểm du lịch cộng đồng tiêu biểu ở một số tỉnh, thành khác.
Nhằm tiếp tục khẳng định và nâng tầm thương hiệu du lịch cộng đồng, ngày 15/7/2025, HĐND tỉnh Lạng Sơn đã ban hành Nghị quyết số 19 về một số chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng gắn với phát huy giá trị Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn giai đoạn 2025 – 2030.
Theo ông Lưu Bá Mạc, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, ngay sau khi Nghị quyết được ban hành, Sở đã khẩn trương xin ý kiến các ngành, địa phương, doanh nghiệp và hộ kinh doanh, đồng thời xây dựng hướng dẫn liên ngành để triển khai thực hiện. Điều này thể hiện quyết tâm đưa các chính sách vào cuộc sống một cách nhanh chóng, hiệu quả.
Có thể khẳng định, phát triển du lịch cộng đồng là hướng đi phù hợp với điều kiện tự nhiên, tài nguyên du lịch và đặc thù văn hóa của Lạng Sơn. Mô hình này không chỉ góp phần bảo tồn di sản văn hóa, bảo vệ môi trường mà còn tạo nguồn lực phát triển kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, biên giới. Du lịch cộng đồng vì thế đang và sẽ tiếp tục là trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch bền vững của tỉnh Lạng Sơn trong những năm tới.
Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/du-lich-cong-dong-dong-luc-thoat-ngheo-ben-vung-o-lang-son-20251214095137725.htm
Bình luận (0)