Chủ động để bứt phá phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ

VTV.vn - Ngành công nghiệp hỗ trợ có cơ hội lớn từ tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng doanh nghiệp Việt Nam chỉ có thể bứt phá khi chủ động nâng chuẩn và tự đổi mới.

Động lực mới, yêu cầu mới

Năm 2021, Công ty SMC Precision khi chưa có một đơn hàng nào trong tay, doanh nghiệp này đã quyết định xây dựng nhà máy mới và đầu tư máy dập hiện đại, chủ động nâng cấp tiêu chuẩn sản xuất lên tầm mà các tập đoàn đa quốc gia đòi hỏi. Chỉ một năm sau, năm 2022, SMC Precision trở thành nhà cung ứng cấp 1 của Samsung tại Việt Nam. Cánh cửa chuỗi cung ứng toàn cầu không mở cho những doanh nghiệp chờ đợi, mà cho những người dám đi trước một bước, chấp nhận "đầu tư trước, đơn hàng đến sau".

Thông tin trên đã được ông Nguyễn Ngọc Đăng Khoa, Phó Giám đốc Phát triển kinh doanh SMC Precision đưa ra tại Tại diễn đàn "Thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu" diễn ra chiều 4/12 tại TP. Hồ Chí Minh. Có nhiều cơ hội để doanh nghiệp bứt phá phát triển ngành CNHT, theo các chuyên gia, "doanh nghiệp chủ động thích ứng là điều quan trọng nhất". Với hơn 500 đại biểu từ các cơ quan quản lý, hiệp hội, viện nghiên cứu, các tập đoàn FDI và gần 300 doanh nghiệp trong nước tham gia, sự kiện không chỉ nhằm đánh giá thực trạng mà còn đặt nền móng cho định hướng chiến lược 2026–2035.

Công nghiệp hỗ trợ được xác định là "ngành công nghiệp nền tảng", là trụ cột để nâng cao chất lượng tăng trưởng cho Việt Nam

Bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc ITPC, nhấn mạnh vai trò chiến lược của công nghiệp hỗ trợ đối với năng lực cạnh tranh quốc gia. Những số liệu cập nhật cho thấy Việt Nam đã chạm cột mốc lịch sử: tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đến ngày 15/11/2025 đạt 801 tỷ USD, trong đó xuất khẩu 410,28 tỷ USD, nhập khẩu 390,74 tỷ USD, tạo mức xuất siêu 19,54 tỷ USD. Các ngành chủ lực như máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tăng 48,3%, tương ứng 30,01 tỷ USD; máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng tăng 11,7%, tương ứng 5,33 tỷ USD.

Nhưng những con số tăng trưởng ấn tượng ấy lại song hành với một thực tế đáng suy ngẫm: Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào nhập khẩu linh kiện và bán thành phẩm. Chỉ riêng nhóm điện tử đã đạt 6,62 tỷ USD nhập khẩu; nhóm máy móc và thiết bị đạt 2,59 tỷ USD. Khoảng cách giữa sản xuất trong nước và nhu cầu thực tế của các tập đoàn đa quốc gia vẫn còn rất rộng. "Những số liệu này chỉ rõ dư địa phát triển của công nghiệp hỗ trợ trong nước còn rất lớn, đồng thời đặt ra yêu cầu phải nâng cao năng lực cung ứng," bà Phi Vân nhấn mạnh.

Trong khi đó, sự mở rộng địa giới hành chính khiến TP Hồ Chí Minh dẫn đầu về tổng vốn FDI còn hiệu lực, đạt 141,267 tỷ USD. Được đặt trong bối cảnh này, công nghiệp hỗ trợ được xác định là "ngành công nghiệp nền tảng", là trụ cột để nâng cao chất lượng tăng trưởng trong thập kỷ tới.

Tuy nhiên, năng lực doanh nghiệp Việt Nam hiện vẫn chưa theo kịp yêu cầu "chuẩn toàn cầu". Bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), cho biết mạng lưới doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam đã đạt doanh thu 4,58 tỷ USD năm 2024, với 55% hoạt động trong chế biến kim loại, 25% nhựa – cao su, 10% điện – điện tử. Các doanh nghiệp đã mở rộng mô hình từ OEM sang ODM và OBM; năng lực kỹ thuật được nâng lên đáng kể, minh chứng bằng việc cung ứng linh kiện phức tạp cho Toyota, Hyundai, VinFast, LG, Honda và nhiều tập đoàn quốc tế.

Doanh nghiệp trong nước đã mở rộng mô hình từ OEM sang ODM và OBM; năng lực kỹ thuật được nâng lên đáng kể, minh chứng bằng việc cung ứng linh kiện phức tạp cho Toyota, Hyundai, VinFast, LG, Honda và nhiều tập đoàn quốc tế.

Dù vậy, bà Bình nhấn mạnh rằng để tăng tốc trong giai đoạn 2025–2026, doanh nghiệp cần tối ưu bộ tiêu chí QCD (Chất lượng – Chi phí – Giao hàng) và tích hợp ESG cùng số hóa trong toàn bộ hoạt động. Việc chuẩn hóa theo ISO 9001, IATF 16949 hay AS 9100D không còn là "lợi thế" mà là điều kiện tiên quyết.

Chuỗi cung ứng toàn cầu đang chuyển dịch từ "toàn cầu hóa" sang "khu vực hóa", với chiến lược "Trung Quốc +1" mở ra cơ hội vàng cho Việt Nam. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Ngọc Đăng Khoa, doanh nghiệp chỉ có thể bước vào chuỗi cung ứng nếu đáp ứng các yêu cầu: truy xuất nguồn gốc 100% qua QR và MES, kiểm soát chất lượng tự động bằng Vision System, quản lý dữ liệu theo thời gian thực và tuân thủ nghiêm ngặt ESG. "Khách hàng yêu cầu thời gian giao hàng ngắn hơn 30-50% so với trước, buộc doanh nghiệp phải linh hoạt chưa từng có," ông nói.

Chủ động để bước vào cuộc chơi lớn

Diễn đàn 2025 đã nhấn mạnh một điều then chốt: chính doanh nghiệp phải chủ động nâng cấp mình trước khi chờ đợi bất kỳ ưu đãi hay hỗ trợ nào từ bên ngoài. Bởi lẽ, dòng vốn FDI đang dịch chuyển nhanh hơn chu kỳ hoạch định chính sách, và chỉ doanh nghiệp đủ chuẩn mới có thể chen chân vào mạng lưới cung ứng toàn cầu.

TP Hồ Chí Minh đã sẵn sàng kiến tạo hệ sinh thái thuận lợi với bốn nhóm nhiệm vụ trọng tâm, từ hoàn thiện chính sách, phát triển khu công nghiệp chuyên sâu, thúc đẩy đổi mới công nghệ – chuyển đổi số đến tăng cường kết nối cung – cầu. Nhưng hiệu quả cuối cùng vẫn phụ thuộc vào hành động của mỗi doanh nghiệp trong hệ sinh thái.

Ngành công nghiệp hỗ trợ chỉ có thể bứt phá khi doanh nghiệp chủ động chuyển đổi số, đầu tư công nghệ, chuẩn hóa quản trị và tham gia liên kết vùng, liên kết chuỗi.

Ở góc độ chiến lược quốc gia, xu hướng phát triển các cụm công nghiệp hỗ trợ bền vững, giống như mô hình Nhật Bản hay Hàn Quốc, hoàn toàn phù hợp với mục tiêu của Việt Nam giai đoạn 2026–2035. Tuy nhiên, muốn hình thành cụm liên kết ngành đúng nghĩa, doanh nghiệp phải đạt chuẩn quốc tế về công nghệ, chất lượng, quản trị và trách nhiệm xã hội.

Ông Huỳnh Quang Nhung, Phó Tổng Giám đốc Kinh doanh Thaco Industries cho biết, dự án Khu công nghiệp cơ khí chuyên ngành 786 hecta của Thaco Industries, với vốn đầu tư hơn 75.000 tỷ đồng, sẽ là bước chạy đà quan trọng để thúc đẩy phát triển ngành CNHT. Đây là mô hình khu công nghiệp thế hệ mới hướng đến chuỗi giá trị khép kín, đẩy mạnh xuất khẩu và tạo nền tảng để doanh nghiệp cơ khí, CNHT tham gia sâu vào các lĩnh vực kỹ thuật cao. Việc quy hoạch một trung tâm liên kết ngay trong KCN càng củng cố thông điệp: doanh nghiệp Việt Nam chỉ có thể phát triển nếu biết liên kết và nâng chuẩn cùng nhau.

Trong bối cảnh chi phí logistics, kiểm định chất lượng và yêu cầu công nghệ ngày càng khắt khe, việc "mạnh ai nấy làm" đã trở nên lỗi thời. Ngành công nghiệp hỗ trợ chỉ có thể bứt phá khi doanh nghiệp chủ động chuyển đổi số, đầu tư công nghệ, chuẩn hóa quản trị và tham gia liên kết vùng, liên kết chuỗi.

Theo các chuyên gia, cơ hội không chờ đợi, khi dòng vốn đầu tư quốc tế đang tái cấu trúc, vị thế của Việt Nam sẽ được xác định bởi tốc độ chuyển mình của doanh nghiệp trong nước. Bài học từ SMC Precision cho thấy, sự chủ động có thể tạo ra những bước ngoặt chiến lược. Ngược lại, sự chậm trễ sẽ khiến doanh nghiệp đứng ngoài cuộc chơi dù thị trường ngay trước mắt.

Nguồn: https://vtv.vn/chu-dong-de-but-pha-phat-trien-nganh-cong-nghiep-ho-tro-100251204163515959.htm