Điều bất ngờ sau "biển" pin mặt trời lớn chưa từng có của Trung Quốc

Trong bối cảnh thế giới đang vật lộn với cuộc khủng hoảng khí hậu, một câu chuyện kinh doanh và năng lượng vĩ đại đang được viết nên từ Trung Quốc. Quốc gia này, vốn được biết đến là nguồn phát thải lớn nhất hành tinh, đang thực hiện một cú xoay trục ngoạn mục, với tham vọng trở thành "nhà máy năng lượng sạch của thế giới".

Và trung tâm của cuộc cách mạng đó nằm ở một nơi không ai ngờ tới, đó chính là cao nguyên Tây Tạng.

"Nóc nhà thế giới" thành nhà máy điện khổng lồ

Trên vùng cao nguyên rộng lớn của tỉnh Thanh Hải, ở độ cao gần 3.000m so với mực nước biển, một cảnh tượng siêu thực đang trải ra đến tận chân trời. Đó là những "biển" pin năng lượng mặt trời lấp lánh, bao phủ một khu vực rộng lớn, phản chiếu ánh nắng gay gắt của vùng đất không khí loãng và trong vắt. Xen kẽ giữa những tấm pin là hàng loạt tua-bin gió sừng sững, vươn lên giữa đồng cỏ để khai thác những cơn gió đêm lạnh giá, bổ sung cho nguồn điện mặt trời ban ngày.

Đây chính là Công viên Năng lượng mặt trời Talatan, một phần trong siêu dự án năng lượng của Trung Quốc. Với diện tích ban đầu 420 km2, lớn gấp bảy lần đảo Manhattan (New York), đây là cụm trang trại năng lượng mặt trời lớn nhất hành tinh. Nhưng tham vọng không dừng lại ở đó. Kế hoạch mở rộng sẽ đưa diện tích của nó lên tới 610 km2, gần bằng thành phố Chicago, và mục tiêu cuối cùng là quy mô gấp 10 lần Manhattan chỉ trong 3 năm tới.

Không quốc gia nào trên thế giới tận dụng lợi thế của độ cao cho năng lượng tái tạo ở quy mô như Trung Quốc. Vùng cao nguyên Tây Tạng sở hữu những điều kiện lý tưởng như ánh nắng mặt trời mạnh hơn nhiều so với mực nước biển, không khí lạnh giúp tăng hiệu suất của các tấm pin, và diện tích đất hoang mạc rộng lớn, dân cư thưa thớt.

Chỉ riêng cụm Talatan đã có công suất lắp đặt lên tới 16.930 MW, đủ sức cung cấp điện cho toàn bộ hộ gia đình ở một thành phố lớn như Chicago. Kết hợp với 4.700 MW điện gió và 7.380 MW thủy điện gần đó, Thanh Hải đang biến mình thành một "trái tim năng lượng xanh" của cả đất nước.

Đằng sau quy mô đáng kinh ngạc này là một chiến lược kinh doanh và an ninh năng lượng được tính toán kỹ lưỡng. Với nguồn vốn nhà nước khổng lồ và khả năng quy hoạch dài hạn, Bắc Kinh đang từng bước giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ, khí đốt và than đá nhập khẩu - một ưu tiên quốc gia hàng đầu. Họ không chỉ xây dựng các nhà máy điện, mà còn tạo ra một hệ sinh thái công nghiệp hoàn chỉnh.

Điều bất ngờ sau biển pin mặt trời lớn chưa từng có của Trung Quốc - 1 — Biển pin mặt trời trải dài bất tận trên cao nguyên Tây Tạng, nơi Trung Quốc đặt cược lớn vào tương lai năng lượng sạch (Ảnh: The New York Times).

Bản giao hưởng của năng lượng tái tạo

Điều làm nên sự khác biệt của dự án trên cao nguyên Tây Tạng không chỉ nằm ở quy mô của từng loại hình năng lượng, mà là sự kết hợp thông minh giữa chúng. Đây là một "bản giao hưởng" phức tạp, nơi mỗi "nhạc cụ" đóng một vai trò không thể thiếu để đảm bảo nguồn cung điện ổn định.

Năng lượng mặt trời cung cấp nguồn điện dồi dào vào ban ngày. Khi mặt trời lặn, các tua-bin gió khổng lồ sẽ tiếp quản, khai thác những cơn gió đêm mạnh mẽ. Nhưng bài toán lớn nhất của năng lượng tái tạo là tính không ổn định. Gió không phải lúc nào cũng thổi, và mặt trời không thể chiếu sáng 24/7.

Lời giải của Trung Quốc nằm ở thủy điện. Dọc theo sông Hoàng Hà, nơi dòng sông đổ xuống từ cao nguyên với độ dốc hơn 1.000m, 8 con đập đã được xây dựng. Chúng không chỉ tạo ra điện, mà còn đóng vai trò như những "viên pin tự nhiên" khổng lồ.

"Khi điện mặt trời không đủ, chúng tôi dùng thủy điện để bù đắp", ông Chu Nguyên Khanh, Giám đốc Sở Năng lượng tỉnh Thanh Hải, cho biết.

Thậm chí, Trung Quốc còn đang xây dựng hai dự án thủy điện gần Talatan. Vào ban ngày, khi điện mặt trời dư thừa và giá rẻ, hệ thống sẽ dùng nguồn điện này để bơm nước từ hồ chứa thấp lên hồ chứa trên núi cao. Đến ban đêm hoặc những lúc cao điểm, nước sẽ được xả xuống qua các đường ống khổng lồ, làm quay tuabin và tạo ra điện.

Đây là một giải pháp kỹ thuật tinh vi để lưu trữ năng lượng ở quy mô cực lớn, khắc phục điểm yếu chí mạng của điện mặt trời và điện gió.

Năng lượng giá rẻ và cú hích cho nền kinh tế số

Cuộc đổ bộ đầu tư vào năng lượng tái tạo đã tạo ra một sản phẩm vô cùng hấp dẫn, đó là điện giá rẻ. Tại Thanh Hải, giá điện mặt trời và gió hiện thấp hơn 40% so với điện than. "Đây là một lợi thế cạnh tranh khổng lồ", ông Zhu Yuanqing, Giám đốc Sở Năng lượng tỉnh Thanh Hải, chia sẻ.

Một trong số đó là ngành sản xuất polysilicon - nguyên liệu cốt lõi để làm ra các tấm pin mặt trời. Việc di dời các nhà máy tinh luyện thạch anh đến đây không chỉ giúp giảm giá thành sản phẩm mà còn tạo ra một chu trình khép kín, khi những tấm pin mặt trời được sản xuất bằng chính nguồn năng lượng sạch mà chúng tạo ra. Điều này giúp Trung Quốc củng cố vị thế thống trị trên thị trường pin mặt trời toàn cầu.

Một khách hàng lớn khác chính là tương lai của nền kinh tế: các trung tâm dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI). Thanh Hải đặt mục tiêu tăng quy mô trung tâm dữ liệu lên gấp 5 lần vào năm 2030. Không khí lạnh ở độ cao trên 3.600m giúp các trung tâm này tiết kiệm tới 40% chi phí điện năng cho việc làm mát so với khi đặt ở vùng đồng bằng. Thậm chí, luồng khí ấm tỏa ra từ hàng triệu máy chủ còn được thu gom và dẫn qua các đường ống ngầm để sưởi ấm cho nhà dân, thay thế các lò hơi đốt than truyền thống.

Từ Thanh Hải, dữ liệu được truyền tải với tốc độ cao đến các trung tâm công nghệ lớn như Thượng Hải. Một phần lập trình AI cho các robot biểu diễn trong chương trình Gala Tết Nguyên đán vừa qua cũng được xử lý tại đây. Dù vậy, vẫn có những giới hạn. Các ứng dụng đòi hỏi độ trễ gần như bằng không như xe tự lái vẫn cần các trung tâm dữ liệu đặt gần các đô thị lớn ở miền Đông.

Điều bất ngờ sau biển pin mặt trời lớn chưa từng có của Trung Quốc - 2 — Năm 2025, năng lượng mặt trời tiếp tục bùng nổ trên toàn cầu, trong đó Trung Quốc dẫn đầu với khoảng cách vượt trội so với các nước khác (Ảnh: Medium).

Bước ngoặt bất ngờ và những thách thức còn lại

Khoản đầu tư khổng lồ vào năng lượng xanh cuối cùng đã bắt đầu mang lại những kết quả rõ rệt và gây bất ngờ cho giới quan sát toàn cầu. Một nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA) cho thấy, lượng khí thải carbon của Trung Quốc trong nửa đầu năm 2025 đã giảm 1% so với cùng kỳ năm ngoái, nối tiếp xu hướng tích cực từ tháng 3/2024.

Con số 1% nghe có vẻ khiêm tốn, nhưng với một nền kinh tế quy mô như Trung Quốc, đây là một tín hiệu cực kỳ quan trọng. Nó cho thấy quốc gia này có thể đạt đỉnh phát thải sớm hơn nhiều so với mục tiêu năm 2030 đã cam kết.

"Lần đầu tiên, chúng ta đang chứng kiến xu hướng giảm phát thải mang tính cấu trúc ở Trung Quốc", ông Lauri Myllyvirta, nhà phân tích trưởng tại CREA, nhận định.

Điều đáng nói là lượng phát thải giảm ngay cả khi nhu cầu sử dụng điện vẫn tăng 3,7%. Bí mật nằm ở tốc độ bổ sung công suất năng lượng sạch. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc đã lắp đặt thêm 212 GW công suất điện mặt trời - một con số cao hơn tổng công suất điện mặt trời của toàn nước Mỹ (178 GW) tính đến cuối năm 2024. Điện mặt trời đã vượt qua thủy điện, và sớm muộn sẽ vượt cả điện gió để trở thành nguồn năng lượng sạch lớn nhất tại đây.

Ông Lý Sướng, Giám đốc Trung tâm Khí hậu Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội châu Á, gọi đây là "một bước ngoặt trong nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu" và là "tia hy vọng hiếm hoi trong bức tranh khí hậu ảm đạm".

Tuy nhiên, con đường phía trước vẫn còn đầy chông gai. Thách thức lớn nhất là làm thế nào để tích hợp nguồn điện xanh khổng lồ này vào một lưới điện quốc gia vốn được thiết kế cho các nhà máy nhiệt điện than ổn định. Việc truyền tải điện từ các tỉnh miền Tây thưa dân đến các trung tâm công nghiệp và dân cư sầm uất ở miền Đông cũng là một bài toán hạ tầng vô cùng tốn kém.

Và rào cản lớn nhất vẫn là sự phụ thuộc vào than đá. Dù đã nỗ lực, Trung Quốc vẫn đốt một lượng than bằng cả thế giới cộng lại. Để đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2060, nước này cần giảm trung bình 3% lượng phát thải mỗi năm trong suốt 35 năm tới.

Cuộc đua năng lượng của Trung Quốc là một câu chuyện phức tạp về tham vọng kinh tế, an ninh quốc gia và trách nhiệm với môi trường. Hành trình chuyển đổi từ "công xưởng của thế giới" sang "nhà máy năng lượng sạch của thế giới" vẫn còn ở giai đoạn đầu. Nhưng những gì đang diễn ra trên cao nguyên Tây Tạng cho thấy, khi một gã khổng lồ thực sự chuyển mình, nó có thể tạo ra những tác động làm thay đổi cả thế giới.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/dieu-bat-ngo-sau-bien-pin-mat-troi-lon-chua-tung-co-cua-trung-quoc-20251010154725007.htm